Kiedy podejrzewać zapalny ból krzyża?
Autor: Kamila Gębska
Data: 01.12.2016
Źródło: KG
Zapalny ból krzyża, to niełatwy przeciwnik do diagnostyki, jakie są jego przyczyny, czym jest kwestionariusz przesiewowy przy podejrzeniu spondyloartopatii osiowej, jakie badanie diagnostyczne jest najważniejsze – mówi dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas, kierownik Katedry i Zakładu Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, wiceprezes zarządu głównego Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej.
Z punkt widzenia lekarza rodzinnego zapalny ból krzyża, to niełatwy przeciwnik do diagnostyki. Pacjenci najczęściej przychodzą i zgłaszają ból krzyża, który nie jest konkretną jednostką chorobową, a stanem klinicznym. Mogą go określać jako ból okolicy lędźwiowej, ból dolnej okolicy pleców czy ból dolnego odcinka kręgosłupa. Bóle mogą mieć różną etiologię – nie tylko stawowo-kostną, ból może pochodzić z różnych struktur. Ekspert podkreślała, że w przypadku takiego bólu trzeba dobrze zebrać wywiad, który ukierunkuje kolejne działania. A prawidłowo przeprowadzona podstawowa diagnostyka pozwala uniknąć błędów w rozpoznaniu.
Wśród przyczyn bólów krzyża dr hab. n. med. Mastalerz-Migas wymieniła m.in. zmiany zwyrodnieniowe – o których należy pomyśleć na pierwszym miejscu, urazy – wypadnięcie krążka miedzykręgowego, złamanie kręgu, uszkodzenie więzadeł lub/i mięśni, nowotwory – guzy pierwotne i przerzutowe, zmiany wrodzone, choroby narządów wewnętrznych – kamica nerkowa, zapalenia trzustki, tętniak aorty, choroby jelit. Uczulała, by zwracać uwagę na wiek pacjentów, spondyloartropatie zapalne, to choroba osób młodych. W wywiadzie przeprowadzanym z pacjentem warto zapytać jaki był początek bólu – ostry, podostry, jaki był czas trwania bólu, czy ból promieniuje, gdzie, czy ma charakter stały, czy nasila się w spoczynku czy podczas wysiłku, kiedy ból się pojawia w ciągu doby, czy występuje sztywność poranna – jak długo trwa, czy ból ustępuje po ćwiczeniach.
Omówiony został także kwestionariusz przesiewowy przy podejrzeniu spondyloartopatii osiowej. Przeprowadzenie krótkiego wywiadu bardzo dużo wyjaśnia. Pacjent odpowiada na osiem pytań – czy ból kręgosłupa rozpoczął się przed 45. rokiem życia, czy rozpoczął się podstępnie i trwa powyżej trzech miesięcy, czy zmniejsza się po ruchu i ćwiczeniach, czy ból kręgosłupa nie zmniejsza się po wypoczynku, czy pojawia się w drugiej połowie nocy i ustępuje po wstaniu z łóżka i rozruszaniu się, czy bólowi towarzyszy sztywność poranna kręgosłupa trwająca powyżej 30 minut, czy występują naprzemienne bóle pośladków oraz czy jest poprawa po zastosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
– Nie chodzi o to, aby zliczać ryzyko procentowe, ale przyjmujemy, że przynajmniej cztery odpowiedzi na „tak” powodują, iż prawdopodobieństwo zapalnego charakteru bólu kręgosłupa w spondyloartropatii osiowej jest duże.
Dopełnienie diagnostyczne stanowią badania przedmiotowe np. przeprowadzenie badania kręgosłupa – ruchy aktywne, ruchy pasywne, badanie korzeni nerwowych oraz badania dodatkowe. – Najważniejszym badaniem diagnostycznym są parametry stanu zapalnego - OB, CRP. Jeśli wyjdą podwyższone, to kolejny kierunkujący krok do rozpoznania zapalnego bólu krzyża – mówiła. Pomocna może być też diagnostyka obrazowa – RTG w projekcji AP i bocznej oraz USG jamy brzusznej, gdy ból ma niejasny charakter, celem szukania przyczyny w narządach wewnętrznych. Wśród etapów ustalania diagnozy zapalnego bólu krzyża ekspert wymieniła świadomość pacjenta, że ból krzyża może wynikać z innej przyczyny, niż np. przeciążenie. Kolejny etap należy do lekarza POZ, lekarza rodzinnego, do którego zgłasza się pacjent z bólem. – Dobrze przeprowadzony wywiad z pacjentem, badania diagnostyczne, przedmiotowe pozwolą na wychwycenie pacjentów z zapalnym bólem krzyża – dodała. Zaś ostatnim szczeblu znajduje się reumatolog, który pogłębi diagnostykę – może np. wykonać rezonans magnetyczny i postawić ostateczną diagnozę oraz wdrożyć terapię.
Podczas wykładu dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas wspomniała także o kampanii społecznej „Nie odwracaj się plecami od bólu”. Jej celem jest skrócenie czasu diagnozy – od wystąpienia pierwszych objawów choroby do wizyty u lekarza i ustalenia właściwego rozpoznania, w tym rozpoznania spondyloartropatii na bardzo wczesnym etapie – przed rozwojem zmian radiologicznych, podnoszenie i budowanie świadomości społecznej na temat przyczyn przewlekłego bólu pleców. W posumowaniu podkreślona została rola lekarza rodzinnego w zapalnym bólu krzyża. Podstawa, to wczesne wykrycie takich osób, by dać im szansę na uratowanie od kalectwa oraz wdrożenie leczenia pierwszego rzutu (NLPZ). To także wdrożenie postępowania niefarmakologicznego, kontrola objawów niepożądanych, kontynuacja leczenia wdrożonego przez reumatologa. Wykład „Edukacja pacjentów i lekarzy rodzinnych – kiedy podejrzewać zapalny ból krzyża?” wygłoszony został podczas V jubileuszowego kongresu Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej we Wrocławiu.
Wśród przyczyn bólów krzyża dr hab. n. med. Mastalerz-Migas wymieniła m.in. zmiany zwyrodnieniowe – o których należy pomyśleć na pierwszym miejscu, urazy – wypadnięcie krążka miedzykręgowego, złamanie kręgu, uszkodzenie więzadeł lub/i mięśni, nowotwory – guzy pierwotne i przerzutowe, zmiany wrodzone, choroby narządów wewnętrznych – kamica nerkowa, zapalenia trzustki, tętniak aorty, choroby jelit. Uczulała, by zwracać uwagę na wiek pacjentów, spondyloartropatie zapalne, to choroba osób młodych. W wywiadzie przeprowadzanym z pacjentem warto zapytać jaki był początek bólu – ostry, podostry, jaki był czas trwania bólu, czy ból promieniuje, gdzie, czy ma charakter stały, czy nasila się w spoczynku czy podczas wysiłku, kiedy ból się pojawia w ciągu doby, czy występuje sztywność poranna – jak długo trwa, czy ból ustępuje po ćwiczeniach.
Omówiony został także kwestionariusz przesiewowy przy podejrzeniu spondyloartopatii osiowej. Przeprowadzenie krótkiego wywiadu bardzo dużo wyjaśnia. Pacjent odpowiada na osiem pytań – czy ból kręgosłupa rozpoczął się przed 45. rokiem życia, czy rozpoczął się podstępnie i trwa powyżej trzech miesięcy, czy zmniejsza się po ruchu i ćwiczeniach, czy ból kręgosłupa nie zmniejsza się po wypoczynku, czy pojawia się w drugiej połowie nocy i ustępuje po wstaniu z łóżka i rozruszaniu się, czy bólowi towarzyszy sztywność poranna kręgosłupa trwająca powyżej 30 minut, czy występują naprzemienne bóle pośladków oraz czy jest poprawa po zastosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
– Nie chodzi o to, aby zliczać ryzyko procentowe, ale przyjmujemy, że przynajmniej cztery odpowiedzi na „tak” powodują, iż prawdopodobieństwo zapalnego charakteru bólu kręgosłupa w spondyloartropatii osiowej jest duże.
Dopełnienie diagnostyczne stanowią badania przedmiotowe np. przeprowadzenie badania kręgosłupa – ruchy aktywne, ruchy pasywne, badanie korzeni nerwowych oraz badania dodatkowe. – Najważniejszym badaniem diagnostycznym są parametry stanu zapalnego - OB, CRP. Jeśli wyjdą podwyższone, to kolejny kierunkujący krok do rozpoznania zapalnego bólu krzyża – mówiła. Pomocna może być też diagnostyka obrazowa – RTG w projekcji AP i bocznej oraz USG jamy brzusznej, gdy ból ma niejasny charakter, celem szukania przyczyny w narządach wewnętrznych. Wśród etapów ustalania diagnozy zapalnego bólu krzyża ekspert wymieniła świadomość pacjenta, że ból krzyża może wynikać z innej przyczyny, niż np. przeciążenie. Kolejny etap należy do lekarza POZ, lekarza rodzinnego, do którego zgłasza się pacjent z bólem. – Dobrze przeprowadzony wywiad z pacjentem, badania diagnostyczne, przedmiotowe pozwolą na wychwycenie pacjentów z zapalnym bólem krzyża – dodała. Zaś ostatnim szczeblu znajduje się reumatolog, który pogłębi diagnostykę – może np. wykonać rezonans magnetyczny i postawić ostateczną diagnozę oraz wdrożyć terapię.
Podczas wykładu dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas wspomniała także o kampanii społecznej „Nie odwracaj się plecami od bólu”. Jej celem jest skrócenie czasu diagnozy – od wystąpienia pierwszych objawów choroby do wizyty u lekarza i ustalenia właściwego rozpoznania, w tym rozpoznania spondyloartropatii na bardzo wczesnym etapie – przed rozwojem zmian radiologicznych, podnoszenie i budowanie świadomości społecznej na temat przyczyn przewlekłego bólu pleców. W posumowaniu podkreślona została rola lekarza rodzinnego w zapalnym bólu krzyża. Podstawa, to wczesne wykrycie takich osób, by dać im szansę na uratowanie od kalectwa oraz wdrożenie leczenia pierwszego rzutu (NLPZ). To także wdrożenie postępowania niefarmakologicznego, kontrola objawów niepożądanych, kontynuacja leczenia wdrożonego przez reumatologa. Wykład „Edukacja pacjentów i lekarzy rodzinnych – kiedy podejrzewać zapalny ból krzyża?” wygłoszony został podczas V jubileuszowego kongresu Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej we Wrocławiu.
