Metotreksat, a choroba płuc

Metotreksat (MTX) stanowi jeden z podstawowych leków stosowanych w terapii reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). Jednym z potencjalnych działań niepożądanych leku jest uszkodzenie tkanki płucnej. Na łamach Rheumatology przedstawiono pracę Fragoulis GE i wsp. będącą analizą opublikowanych dotychczas badań obserwacyjnych i badań klinicznych, poruszających tematykę występowania objawów płucnych u chorych na RZS leczonych MTX.

Wśród objawów płucnych związanych ze stosowaniem MTX, wymieniane jest przede wszystkim tzw. pneumonitis (czyli zapalenie płuc o etiologii nieinfekcyjnej). Rzeczywista częstość występowania choroby nie jest dokładnie poznana. Według danych z piśmiennictwa szacuje się ją na 0,3 do 11,6% (zależnie od przyjętych kryteriów i metodologii badania). Jak zwracają uwagę autorzy pracy faktyczna częstość zjawiska wydaje się być mniejsza, o czym świadczy spadek liczby przypadków choroby na przestrzeni ostatnich lat.

MTX-pneumonitis powstaje na podłożu reakcji nadwrażliwości i pojawia się zwykle w krótkim czasie od rozpoczęcia leczenia. Wystąpienie choroby jest niezależne od dawki. Jedną z cytokin biorących udział w patogenezie schorzenia jest interleukina 8. W przypadku niektórych grup etnicznych (np. Japończyków), rolę w patogenezie może odgrywać również predyspozycja genetyczna. Jednymi z najczęściej stosowanych kryteriów diagnostycznych MTX-pneumonitis są kryteria Searles i wsp. oraz zmodyfikowane kryteria Kremer i wsp., oparte na obrazie klinicznym, radiologicznym i histopatologicznym. Wcześniejsza choroba płuc zwiększa ryzyko wystąpienia MTX-pneumonitis. Włączenie leczenia modyfikującego w tej populacji chorych (zwłaszcza w przypadkach upośledzenia wydolności oddechowej), wymaga szczególnej ostrożności. Dotychczasowe dane nie potwierdzają związku MTX-pneumonitis z wystąpieniem choroby śródmiąższowej płuc związanej z RZS.

Osobnym zagadnieniem jest związek MTX ze śródmiąższową chorobą płuc (ILD, interstitial lung disease) i potencjalny wpływ leku na wystąpienie/progresję ILD w przebiegu RZS (będącej jedną z pozastawowych manifestacji choroby). Autorzy badania zwracają uwagę, że nie ma w dotychczasowym piśmiennictwie danych jednoznacznie potwierdzających związek przyczynowy stosowania MTX, z wystąpieniem śródmiąższowej choroby płuc w przebiegu RZS.