123RF
Ryzyko zakrzepicy żylnej u chorych z RZS leczonych immunosupresyjnie inhibitorami JAK i lekami biologicznymi
Redaktor: Iwona Konarska
Data: 20.03.2023
Źródło: Molander V, Bower H, Frisell T, Delcoigne B, Di Giuseppe D, Askling J; ARTIS study group. Venous thromboembolism with JAK inhibitors and other immune-modulatory drugs: a Swedish comparative safety study among patients with rheumatoid arthritis. Ann Rheum Dis. 2023 Feb;82(2):189-197. doi: 10.1136/ard-2022-223050
Omawiana analiza potwierdza obawy związane z występowaniem incydentów zatorowych w grupie chorych stosujących iJAK i jednocześnie konieczność indywidualnego oszacowania tego ryzyka. Dotyczy to szczególnie wyboru opcji terapeutycznych reumatoidalnego zapalenia stawów.
U chorych z rozpoznaniem reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) stwierdza się zwiększone ryzyko wystąpienia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ). Toczący się proces autozapalny jednocześnie aktywuje czynniki prozakrzepowe, jak również bezpośrednio oddziałuje na komórki śródbłonka.
W badaniach wykazano dodatnią korelację między aktywnością choroby a ryzykiem zakrzepicy. Ponadto dodatkowymi czynnikami zwiększającymi występowanie ŻChZZ związanymi z RZS są m.in. unieruchomienie oraz zabiegi endoprotezoplastyki.
Inhibitory JAK (iJAK) należą do grupy najnowocześniejszych leków spośród leków modyfikujących przebieg choroby zalecanych w leczeniu RZS. Opierając się na przeprowadzonych badaniach klinicznych, wśród ich potencjalnych działań niepożądanych wymienia się zwiększone ryzyko żylnej zakrzepicy. W ostatnim czasie opublikowano wyniki randomizowanego badania klinicznego ORAL, w którym potwierdzono te obawy w stosunku do tofacytynibu.
Jednakże badanie przeprowadzone przez zespół szwedzkich naukowców miało na celu porównanie liczby incydentów ŻChZZ u chorych z RZS w zależności od stosowanego leczenia na podstawie narodowych rejestrów medycznych. Dane odzwierciedlające praktykę kliniczną (tzw. real world data) objęły 32 737 włączeń leków biologicznych lub iJAK. Opierając się na odnotowanych 559 incydentach ŻChZZ, stwierdzono, że stosowanie iJAK w porównaniu ze stosowaniem inhibitorów TNF (iTNF) związane było ze wzrostem ryzyka ŻChZZ o 50–100 proc. i dotyczyło zatorowości płucnej.
Skorygowany współczynnik ryzyka incydentów zakrzepowych (HR) dla iJAK względem iTNF wyniósł 1,73, natomiast przy uwzględnieniu charakteru incydentu: dla zatorowości płucnej HR wyniósł 3,21, dla zakrzepicy żył głębokich 0,83. Ryzyko incydentów zakrzepowych u chorych z RZS leczonych iJAK było 2 razy wyższe niż w ogólnej populacji chorych z RZS i 3 razy wyższe niż w populacji ogólnej.
Ponadto przeprowadzono dodatkową analizę, w której starano się odwzorować warunki badania ORAL (chorzy z RZS po 50. roku życia, z czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych). Potwierdzono wyższe o 50 proc. ryzyko incydentów zakrzepowych w tej populacji, jednocześnie współczynniki ryzyka incydentów zakrzepicy żylnej dla stosujących iJAK w odniesieniu do iTNF były podobne do ustalonych w głównej analizie. Trzeba tu wyjaśnić, że w przypadku danych szwedzkich w grupie z iJAK około 80 proc. stanowił baricytynib, a wyniki odnoszono do grupy chorych stosujących różne iTNF, natomiast w badaniu ORAL porównywano tofacytynib z adalimumabem/etanerceptem. Co wydaje się interesującym zagadnieniem praktycznym, aktualnie nie ma danych, aby można ustalić, jaki ma wpływ na ryzyko ŻChZZ w tej sytuacji klinicznej stosowanie leków przeciwkrzepliwych.
Dodatkowo bardzo zaintrygował naukowców fakt notowania głównie zatorowości płucnej bez incydentów zakrzepicy żylnej. Występowanie izolowanej zatorowości płucnej może mieć odmienną etiologię (od zatorowości płucnej w wyniku zakrzepicy obwodowej), a wśród czynników ryzyka wymienia się starszy wiek, płeć żeńską i chorobę sercowo-naczyniową (wybitnie spójnych z populacją chorych z RZS).
Przedstawione badanie potwierdza obawy związane z występowaniem incydentów zatorowych w grupie chorych stosujących iJAK i jednocześnie konieczność indywidualnego oszacowania tego ryzyka, przede wszystkim w kontekście wyboru opcji terapeutycznych reumatoidalnego zapalenia stawów.
Opracowanie: dr n. med. Ewa Morgiel
W badaniach wykazano dodatnią korelację między aktywnością choroby a ryzykiem zakrzepicy. Ponadto dodatkowymi czynnikami zwiększającymi występowanie ŻChZZ związanymi z RZS są m.in. unieruchomienie oraz zabiegi endoprotezoplastyki.
Inhibitory JAK (iJAK) należą do grupy najnowocześniejszych leków spośród leków modyfikujących przebieg choroby zalecanych w leczeniu RZS. Opierając się na przeprowadzonych badaniach klinicznych, wśród ich potencjalnych działań niepożądanych wymienia się zwiększone ryzyko żylnej zakrzepicy. W ostatnim czasie opublikowano wyniki randomizowanego badania klinicznego ORAL, w którym potwierdzono te obawy w stosunku do tofacytynibu.
Jednakże badanie przeprowadzone przez zespół szwedzkich naukowców miało na celu porównanie liczby incydentów ŻChZZ u chorych z RZS w zależności od stosowanego leczenia na podstawie narodowych rejestrów medycznych. Dane odzwierciedlające praktykę kliniczną (tzw. real world data) objęły 32 737 włączeń leków biologicznych lub iJAK. Opierając się na odnotowanych 559 incydentach ŻChZZ, stwierdzono, że stosowanie iJAK w porównaniu ze stosowaniem inhibitorów TNF (iTNF) związane było ze wzrostem ryzyka ŻChZZ o 50–100 proc. i dotyczyło zatorowości płucnej.
Skorygowany współczynnik ryzyka incydentów zakrzepowych (HR) dla iJAK względem iTNF wyniósł 1,73, natomiast przy uwzględnieniu charakteru incydentu: dla zatorowości płucnej HR wyniósł 3,21, dla zakrzepicy żył głębokich 0,83. Ryzyko incydentów zakrzepowych u chorych z RZS leczonych iJAK było 2 razy wyższe niż w ogólnej populacji chorych z RZS i 3 razy wyższe niż w populacji ogólnej.
Ponadto przeprowadzono dodatkową analizę, w której starano się odwzorować warunki badania ORAL (chorzy z RZS po 50. roku życia, z czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych). Potwierdzono wyższe o 50 proc. ryzyko incydentów zakrzepowych w tej populacji, jednocześnie współczynniki ryzyka incydentów zakrzepicy żylnej dla stosujących iJAK w odniesieniu do iTNF były podobne do ustalonych w głównej analizie. Trzeba tu wyjaśnić, że w przypadku danych szwedzkich w grupie z iJAK około 80 proc. stanowił baricytynib, a wyniki odnoszono do grupy chorych stosujących różne iTNF, natomiast w badaniu ORAL porównywano tofacytynib z adalimumabem/etanerceptem. Co wydaje się interesującym zagadnieniem praktycznym, aktualnie nie ma danych, aby można ustalić, jaki ma wpływ na ryzyko ŻChZZ w tej sytuacji klinicznej stosowanie leków przeciwkrzepliwych.
Dodatkowo bardzo zaintrygował naukowców fakt notowania głównie zatorowości płucnej bez incydentów zakrzepicy żylnej. Występowanie izolowanej zatorowości płucnej może mieć odmienną etiologię (od zatorowości płucnej w wyniku zakrzepicy obwodowej), a wśród czynników ryzyka wymienia się starszy wiek, płeć żeńską i chorobę sercowo-naczyniową (wybitnie spójnych z populacją chorych z RZS).
Przedstawione badanie potwierdza obawy związane z występowaniem incydentów zatorowych w grupie chorych stosujących iJAK i jednocześnie konieczność indywidualnego oszacowania tego ryzyka, przede wszystkim w kontekście wyboru opcji terapeutycznych reumatoidalnego zapalenia stawów.
Opracowanie: dr n. med. Ewa Morgiel
