Acanthosis nigricans – a common significant disorder usually unassociated with malignancy

Acanthosis nigricans (AN) jest ważnym skórnym objawem wielu schorzeń i zespołów chorobowych, najczęściej niezwiązanych z nowotworami. Tylko jedna z ośmiu odmian AN jest uznanym zespołem paraneo­­plastycznym, natomiast pozostałe są najczęściej markerem oporności na insulinę i towarzyszy im hiperinsulinemia. Etiopatogeneza AN wydaje się związana z aktywacją 3 różnych receptorów czynników wzrostu – naskórkowego, insulinopodobnego i czynnika wzrostu fibroblastów – należących do rodziny receptorów kinazy tyrozynowej.

Charakterystyczne zmiany skórne lokalizują się głównie w dołach pachowych, na karku, w zgięciach stawowych oraz w pępku. Obraz histopatologiczny AN ma cechy charakterystyczne, a różnicowanie dotyczy głównie zmian zapalnych przebiegających ze świądem oraz powierzchownych infekcji grzybiczych.

Najczęściej występującą odmianą AN niezwiązaną z nowotworami jest acanthosis nigricans benigna , która może być obecna przy urodzeniu albo rozwija się w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym i współistnieje z opornością na insulinę. Inna odmiana, związana z otyłością, występuje na całym świecie, zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Zmiany mogą ustąpić wraz z normalizacją masy ciała. Acanthosis nigricans może być również główną cechą fenotypową lub objawem wielu zespołów, m.in. zespołu HAIR-AN (hiperandrogenizm, insulinooporność typu A i AN) oraz zespołu oporności na insulinę typu B, w którym objawy AN występują w okolicy oczodołów. U osób z tym zespołem często stwierdza się choroby autoimmunologiczne. Akralna odmiana AN dotyczy łokci, kolan, skóry nad stawami śródręczno- -paliczkowymi oraz grzbietów stóp i występuje u osób zdrowych. Jednostronna AN ma charakter newoidalny – może być odmianą znamienia naskórkowego lub prekursorem dwustronnej AN. Objawy skórne występują w dzieciństwie lub w wieku późniejszym, są aktywne przez 4–5 lat, a następnie utrzymują się bez zmian. Różnicowanie dotyczy znamion naskórkowych. Odmiana ta nie ma związku z zaburzeniami endokrynologicznymi lub chorobami/zespołami układowymi. Odmianę lekową AN wywołuje wiele leków, najczęściej statyny i kwas nikotynowy – leki, które powodują również insulinooporność. Zmiany dotyczą skóry brzucha oraz zgięć stawowych i ustępują w ciągu 4–10 tygodni po odstawieniu leku wywołującego.

Podsumowując – AN, szczególnie u otyłych dzieci, jest ważnym markerem oporności na insulinę, którego obecność jest wskazaniem do wczes­nej interwencji medycznej zapobiegającej ciężkim powikłaniom, w tym cukrzycy typu 2 i chorobom układu krążenia.

Acanthosis nigricans (AN) can be a highly significant cutaneous finding and is usually unrelated to cancer. It is most often evident as velvety thickening of axillae, posterior neck fold, flexor skin surfaces and umbilicus. It is common in obesity, which is seen increasing in children and adolescents, and can serve as a cutaneous marker of insulin resistance. It is most often associated with hyperinsulinemia, which may result from insulin receptor gene defects causing insulin resistance, and less frequently due to mutations in fibroblast growth factor receptors. In this work non malignancy-associated AN types will be emphasized, particularly the association of AN with insulin-resistance, itself a potential threat to life.