Antybiotykooporność – skąd przybywamy i dokąd idziemy

Wprowadzenie

Antybiotykooporność to jedno z największych wyzwań zdrowia publicznego w XXI wieku. Termin ten odnosi się do zdolności bakterii do przetrwania i namnażania w obecności antybiotyków [1–3]. Antybiotyki stosuje się w leczeniu zakażeń bakteryjnych. Mają one zdolność hamowania wzrostu bakterii (działanie bakteriostatyczne) lub doprowadzenia do ich śmierci (działanie bakteriobójcze). Odkrycie pierwszego antybiotyku, penicyliny, w 1928 r. przez Aleksandra Fleminga zapoczątkowało erę antybiotykoterapii, co zrewolucjonizowało medycynę i dało możliwość skutecznego leczenia wielu śmiertelnych wcześniej chorób wywołanych zakażeniem bakteryjnym, takich jak zapalenie płuc, posocznica czy powikłania zakażenia ran [3–5]. Na przestrzeni lat pojawiało się wiele kolejnych grup antybiotyków o odmiennych mechanizmach działania. Niestety w ostatnich 30 latach coraz rzadziej wprowadzane są do użytku nowe substancje (ryc. 1).
Antybiotyki działają poprzez różne mechanizmy ukierunkowane na kluczowe procesy w komórce bakteryjnej. Główne klasy antybiotyków różnią się między sobą punktem uchwytu. Na przykład -laktamy (takie jak penicyliny i cefalosporyny) zaburzają syntezę ściany komórkowej bakterii, co prowadzi do lizy i śmierci komórki. Aminoglikozydy i tetracykliny oddziałują na rybosomy bakterii, blokując syntezę białek niezbędnych do ich wzrostu i funkcjonowania. Chinolony (takie jak ciprofloksacyna, lewofloksacyna) zaburzają replikację DNA, co hamuje namnażanie bakterii. Podstawę skuteczności antybiotykoterapii stanowi wybiórcza toksyczność. Antybiotyki wpływają na mechanizmy obecne głównie w komórkach bakterii, istotnie różniące się od procesów zachodzących w komórkach ludzkich. Pozwala to na działanie selektywne, minimalizując szkodliwe skutki dla organizmu pacjenta. Co bardzo ważne, należy pamiętać, że antybiotyki nie wykazują działania względem wirusów z uwagi na brak u wirusów procesów właściwych dla fizjologii bakterii [2–6] (ryc. 2).
Antybiotyki stanowią jeden z fundamentów nowoczesnej medycyny, pozwalają na skuteczne leczenie wielu dotąd nieuleczalnych chorób o podłożu infekcji bakteryjnych. Niestety wraz z upływem lat coraz więcej antybiotyków przestaje być skutecznych względem patogenów z powodu stale rosnącej antybiotykooporności.

Przyczyny antybiotykooporności

Oporność na antybiotyki może być zjawiskiem fizjo­logicznym, typowym dla konkretnych szczepów bakterii w różnych mechanizmach, np. zdolność do produkcji...


View full text...