Original paper
Eyelid xanthelasma treated with surgical excision – evaluation of long-term results

Kępki żółte powiek (xanthelasma) są miękkimi, żółtymi grudkami o różnej wielkości, nieznacznie wzniesionymi ponad powierzchnię skóry. Powstają w wyniku pochłaniania lipidów przez makrofagi, co powoduje tworzenie się komórek piankowych i olbrzymich typu Toutona. Zaliczane są do zmian skórnych (mogą dotyczyć twarzy, szyi, tułowia i kończyn), towarzyszących hiperlipoproteinemii, przy czym pojawiają się także u osób bez żadnych chorób ogólnych i z prawidłową przemianą tłuszczu. Uważa się, że kępki żółte mogą o kilka lat wyprzedzać zaburzenia metaboliczne. Dlatego profilaktyczne przestrzeganie diety, kontrola laboratoryjna i ewentualne wdrożenie leczenia hiperlipidemii może zapobiec rozwojowi powikłań narządowych. Leczenie miejscowe polega na wycięciu zmian skóry albo usunięciu złogów innymi metodami (mikrochirurgicznie, laserem). Celem pracy jest przedstawienie wyników chirurgicznego leczenia kępek żółtych powiek. Zmiany te występują bardzo często i stanowią poważny problem estetyczny. Piśmiennictwo na ten temat jest bardzo skąpe.
Materiał i metoda
W Klinice Chirurgii Plastycznej UM w Łodzi w latach 2001–2005 leczono chirurgicznie 25 pacjentek w wieku 37–58 lat z powodu kępek żółtych powiek górnych i/lub dolnych. Zmiany były zlokalizowane w okolicy przyśrodkowych kątów oka i/lub na powiekach. Kształt i rozległość zmian były różne. Zazwyczaj kępki żółte (nazwa odzwierciedla ich kolor) zajmowały 1–5 cm2, często były mnogie i z reguły występowały symetrycznie wokół obu oczu (ryc. 1., 2.). Tylko 2 spośród 25 pacjentek cierpiały na choroby układowe (cukrzyca, niedoczynność tarczycy), a u 3 stwierdzono podwyższony poziom cholesterolu (300–322 mg/dl), trójglicerydów (255–260 mg/dl), LDL (193–210 mg/dl) i HDL (56–60 mg/dl). Żadna z kobiet nie miała kępek żółtych w innych okolicach ciała. Leczenie polegało na chirurgicznym wycięciu zmian na powiekach i/lub kątach oczu, w jednym lub dwóch etapach. Starano się dopasować linie cięć do zasad stosowanych w chirurgii plastycznej na powiekach oraz do kształtu i wielkości kępek żółtych. Gojenie we wszystkich przypadkach przebiegało prawidłowo. Szwy zdejmowano po ok. 7 dniach.
Wyniki
Kontrole przeprowadzano 6 mies. po operacji i 5 lat po leczeniu chirurgicznym. Oceniano wygląd estetyczny blizn, czynność powiek i sprawdzano, czy nie ma nawrotów kępek żółtych. Na badania po 6 mies. zgłosiły się wszystkie pacjentki, a po 5 latach 19 chorych. Czynność powiek u wszystkich pacjentek była prawidłowa. Blizny na powiekach górnych i w kątach oczu były słabo zaznaczone, natomiast na powiekach dolnych widoczne, ale estetyczne, typu zanikowego (ryc. 2.). Niestety, u 4 pacjentek pojawiły się nowe kępki żółte, w tych samych co poprzednio lub sąsiednich okolicach (ryc. 1.). U tych chorych stwierdzono podwyższone wartości cholesterolu, trójglicerydów i HDL. Pacjentki zakwalifikowano do ponownego wycięcia zmian wokół szpar powiekowych.
Dyskusja
Występowanie kępek żółtych na skórze – w postaci grudkowej, guzkowej lub rozsianej, jest wiązane z zaburzeniami gospodarki lipidowej, jednak u części chorych nie stwierdza się chorób metabolicznych. Istnieje podejrzenie, że zmiany skórne mogą wyprzedzać poważne choroby ogólne oraz proces odkładania lipidów w narządach i układach [1–7]. W materiale własnym nie znaleźliśmy potwierdzenia współistnienia kępek żółtych na skórze z poważnymi zaburzeniami ogólnoustrojowymi, poza zmianami w poziomach lipidów. W piśmiennictwie kępki żółte opisywane są równie często u kobiet, jak i u mężczyzn. Grupa leczonych przez nas kobiet nie może być źródłem wiarygodnych danych epidemiologicznych, ponieważ zgłosiły się one do chirurga plastyka ze wskazań estetycznych. Leczenie kępek żółtych na skórze, bez względu na stwierdzone zaburzenia w przemianie lipidów, polega na stosowaniu odpowiedniej diety i leków antycholesterolowych [4, 7, 8]. Część tych zmian ulega samoistnej likwidacji. Kępki żółte powiek do niedawna leczone były tylko metodą wycięcia chirurgicznego [9]. Obecnie opisywane jest usuwanie złogów lipidowych ze skóry laserem [10, 11] lub metodą mikrochirurgiczną, tzn. z pozostawieniem cienkiego płata skórnego [12]. Leczenie takie wymaga odpowiedniego instrumentarium i treningu, jest jednak mniej inwazyjne, a jego celem jest minimalizacja blizn. Odległe wyniki chirurgicznego wycięcia kępek żółtych powiek u leczonych przez nas chorych są dobre zarówno pod względem estetycznym, jak i czynnościowym powiek. Piśmiennictwo na temat kępek żółtych powiek jest bardzo skąpe, dlatego trudno stwierdzić, która z metod likwidacji tych widocznych zmian jest najkorzystniejsza [1, 8–13]. Wydaje się, że nawroty złogów lipidowych nie zależą od metody zastosowanej pierwotnie, ale od skłonności ogólnoustrojowych.
Wnioski
1. Kępki żółte powiek rzadko są odbiciem zaburzeń ogólnoustrojowych. 2. Chirurgiczne wycięcie kępek żółtych powiek daje dobre wyniki estetyczne i czynnościowe, ale nie zapobiega ponownemu pojawieniu się nowych złogów lipidowych.
Piśmiennictwo
1. Alexander AS, Turner R, Uniate L, et al. Xanthoma disseminatum: a case report and literature review. Br J Radiol 2005; 78: 153-7. 2. Bergman R. The pathogenesis and clinical significance of xanthelasma palpebrarum. J Am Acad Dermatol 1994; 30: 236-42. 3. Breier F, Zelger B, Reiter H, et al. Papular xanthoma: a clinicopathological study of 10 cases. J Cutan Pathol 2002; 29: 200-206. 4. Czyż P, Kaszuba A, Kozłowska M i wsp. Aspekty dermatologiczne hiperlipidemii – etiopatogeneza, klinika, leczenie. Dermatologia – Nowa Klinika 1999; 6: 1168-72. 5. Hisanaga Y, Akaike Y, Kuroda K. Xanthoma disseminatum with large plaques confined to the back, pulmonary involvement and multiple intestinal xanthomas. Dermatology 2004; 208: 164-6. 6. Rupec RA, Schaller M. Xanthoma disseminatum. Int J Dermatol 2002; 41: 911-3. 7. Tonecka JD, Cisiecka B, Sysa-Jędrzejowska A i wsp. Xanthoma tuberosum jako objaw niewyrównanych, długotrwałych zaburzeń metabolicznych – opis przypadku. Przegl Dermatol 2004; 2: 141-5. 8. Shields CL, Mashayekhi A, Shields JA, et al. Disappearance of eyelid xanthelasma following oral simvastatin (Zocor). Br J Ophthalmol 2005; 89: 639-40. 9. Eedy DJ. Treatment of xanthelasma by excision with secondary intention healing. Clin Exp Dermatol, 1996; 21: 273-5. 10. Alster TS, West TB.Ultrapulse CO2 laser ablation of xanthalasma. J Am Acad Dermatol 1996; 34: 848-9. 11. Ullmann Y, Har-Shai Y, Peled IJ. The use of CO2 laser for the treatment of xanthelasma palpebrarum. Ann Plast Surg 1993;31: 504-7. 12. Doi H, Ogawa Y. A new operative method for treatment of xanthelasma or xanthoma palpebrarum: microsurgical inverted peeling. Plast Reconstr Surg 1998; 102: 1171-4. 13. Akhyani M, Daneshpazhooh M, Seirafi H, et al. Diffuse plane xanthoma in an otherwise healthy women. Clin Exp Dermatol 2001; 26: 405-7.