Artykuł poglądowy
Rola móżdżku w regulacji funkcji poznawczych – ujęcie neuropsychologiczne

Móżdżek do niedawna kojarzony był głównie z funkcjami motorycznymi człowieka: koordynacją wzrokowo-ruchową, równowagą, utrzymywaniem prawidłowej postawy ciała. W 1998 r. Schmahmann i Sherman opisali zespół zaburzeń neurobehawioralnych występujących po uszkodzeniu móżdżku, którego objawy wykraczają poza funkcje motoryczne człowieka. Na zespół ten składają się: zaburzenia funkcji wykonawczych, pamięci, języka, zaburzenia emocjonalno-osobowościowe, określone wspólną nazwą „poznawczo-emocjonalny zespół móżdżkowy” (cerebellar cognitive affective syndrome – CCAS).

Na podstawie przeglądu literatury i dostępnych badań z lat 1998–2012 w artykule przedstawiono szczegółową charakterystykę udziału móżdżku w regulacji wyższych funkcji psychicznych człowieka wchodzących w skład zespołu CCAS. Móżdżek uczestniczy m.in. w kontroli procesów językowych, a uszkodzenie jego prawej półkuli skutkuje zaburzeniami mowy w formie agramatyzmów, obniżenia fluencji słownej, afazji dynamicznej. Konsekwencją lezji lewej półkuli móżdżku są natomiast dysfunkcje wzrokowo-przestrzenne. Sprawność móżdżku ma ponadto decydujące znaczenie dla procesów pamięciowych, uczenia się proceduralnego i pamięci operacyjnej. Uszkodzenie móżdżku skutkuje także zaburzeniami funkcji wykonawczych: planowania, elastyczności myślenia, przerzutności uwagi. Lezje wybranych rejonów móżdżku dają obraz zaburzeń typowych dla dysfunkcji okolic asocjacyjnych kory (czołowych i ciemieniowych), co potwierdza funkcjonalne znaczenie pętli móżdżkowo-korowych dla sprawności poznawczej człowieka.

Pacjenci z uszkodzeniami móżdżku powinni być objęci diagnostyką neuropsychologiczną zaburzeń poznawczych oraz rehabilitacją poznawczą stwierdzanych deficytów.

The cerebellum was typically connected with motor functions of human movements, especially coordination, balance, and plasticity. In 1998 Schmahmann and Shermann described a neurobehavioral syndrome after cerebellum damage, which markedly extended beyond simple motor dysfunctions and incorporates such cognitive problems as executive dysfunctions, visual-spatial disturbances, mood disturbances and language impairment. The authors termed these emotional-cognitive difficulties cerebellar cognitive affective syndrome (CCAS).

According to the results of the research (years 1998-2012) the article characterizes the role of the cerebellum in the regulation of cognitive functions, which are parts of CCAS. Damage of the right cerebellar hemisphere causes language problems: agrammatism, depressed verbal fluency tasks, dynamic aphasia. Lesions of the left cerebellar hemisphere are correlated with dysfunctions of visuospatial skills. The cerebellum plays an important role in memory processes (procedural learning and verbal working memory) as well as in executive dysfunctions (planning, set-shifting and mental plasticity impairment). The lesions of particular parts of the cerebellum are connected with cognitive dysfunctions typical for these which are observed in cerebral damage (especially frontal and parietal cortical parts). This confirms the functional role of the cerebello-cortical loops in cognitive processes. Patients with cerebellar lesions should have neuropsychological diagnosis and cognitive rehabilitation.