Autoimmunologiczny/autozapalny zespół indukowany przez adiuwanty – nowy problem diagnostyczny czy rozwiązanie zagadki diagnostycznej

Wstęp

Słowo „adiuwant” pochodzi od łacińskiego czasownika adiuvare – „pomagać”. Poszukiwanie adiuwantów – substancji, które wzmacniają zdolność antygenów do wywoływania odpowiedzi immu­nologicznej, nie wykazując przy tym właściwości antygenowych – rozpoczęło się wraz z rozwojem wakcynologii. Adiuwanty nasilają odpowiedź immunologiczną typu humoralnego i komórkowego. Stosowanie adiuwantów umożliwia zmniejszenie dawki antygenu w szczepionce, a nawet częstości wykonywania szczepień. Hamuje też reakcje zachodzące między antygenami w szczepionkach wieloskładnikowych (poliwalentnych) oraz pobudza odpowiedź odpornościową u osób o upośledzonej reakcji immunologicznej na szczepienie.
Pierwszym odkrytym adiuwantem był tzw. kompletny adiuwant Freunda – mieszanina oleju parafinowego oraz antygenu Mycobacterium (complete Freund’s adjuvant – CFA). Jego kolejnym wariantem jest tzw. niekompletny adiuwant Freunda (incomplete Freund’s adjuvant – IFA), który jest pozbawiony antygenu Mycobacterium tuberculosis. Adiuwant ten jest nadal wykorzystywany w badaniach. Kompletny adiuwant Freunda spowalnia uwalnianie antygenu i działa poprzez receptory Toll-podobne (Toll-like receptors – TLR), które rozpoznają antygen Mycobacterium, prowadząc do aktywacji i proliferacji limfocytów T, głównie poprzez aktywację Th1 oraz korzystne efekty odpowiedzi komórkowej. Nadmierna toksyczność adiuwantu CFA u ludzi uniemożliwiła jego stosowanie na szeroką skalę. Jest on jednak nadal wykorzystywany w modelach zwierzęcych. Niekompletny adiuwant Freunda stymuluje szlak Th2 odpowiedzi immunologicznej, prowadząc do powstania odporności typu humoralnego [1, 2]. Innym adiuwantem wykorzystywanym w wielu szczepionkach (z wyjątkiem szczepionek zawierających żywe atenuowane patogeny) już od 1926 r. jest glin (Al). Adiuwant ten wydłuża czas pozostania antygenu w miejscu podania (tzw. efekt dépôt), drażni miejscowo, wywołując reakcje immunologiczne w miejscu podania szczepionki oraz aktywuje układ dopełniacza. Glin stymuluje odpowiedź Th2, natomiast w obecności innych adiuwantów, takich jak lipopolisacharydy (LPS) ściany komórkowej, niemetylowane sekwencje dinukleo­tydowe (CpG) czy zewnętrzna interleukina 18 (IL-18), Al pobudza odpowiedź Th1 [3]. Spośród związków nieorganicznych jako adiuwant wykorzystywany jest obecnie fosforan wapnia. Trwają też badania nad wodorotlenkiem berylu [2]. Wśród adiuwantów organicznych wyróżnia się z kolei składniki ściany komórkowej, takie jak LPS i lipid A oraz...


Pełna treść artykułu...