Impact of environmental factors on the risk of schizophrenia and the course of this disease: Chinese boxes or Matryoshka

Założeniem tego tekstu jest próba ujęcia wzajem­nych zależności między chorobą, jaką jest schizo­frenia, a czynnikami środowiskowymi określanymi także jako warunki ekologiczne. Jest to o tyle ważne, że – jak opisano to dalej – samo określenie „czynniki środowiskowe” w kontekście ich roli w genezie i przebiegu psychozy jest niejednoznacznie ujmowane przez różnych autorów. Trzeba na wstępie podkreślić – i będzie to powtarzane w dalszym tekście, że pojęcie „czynniki środowiskowe” bywa rozumiane dwojako: albo jako rzeczywiste czynniki składające się na środowisko człowieka (czyli ekologiczne), albo jako czynniki zewnętrzne rozumiane w opozycji do czynników wewnętrznych odgrywających rolę w genezie i przebiegu schizofrenii. Dlatego też mylne – w rozumieniu autora – jest nazywanie elementów potencjalnie wpływających niekorzystnie na przebieg schizofrenii, takich jak np. choroby somatyczne, niehigieniczny tryb życia czy niestosowanie się do zaleceń lekarskich, czynnikami środowiskowymi. Za takie natomiast powinno się uznać np. otoczenie (w sensie okoliczności egzystencji: przyrody, ukształtowania środowiska, stopnia urbanizacji itp.). Takie czynniki powinno się nazywać „ekologicznymi”.
Powstaje pytane, na ile słuszne jest równanie czynników „ekologicznych” z zewnętrznymi? Już 50 lat temu Zerbin-Rüdin [1] przedstawiła ciekawy przykład roli czynników „zewnętrznych” na zachowanie chorych na schizofrenię: nazwała je umweltlabile, czyli podlegające zmianom pod wpływem czynników środowiskowych (np. masa ciała zależy od odżywiania się, które może się różnie kształtować), oraz umweltstabile, czyli niepodlegające wpływom środowiskowym (np. wzrost). Jednakże takie ujęcie zrównuje czynniki środowiskowe z zewnętrznymi, a nie tak powinniśmy postrzegać te czynniki.
Ekologia to nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami a ich środowiskiem oraz wzajemnie między tymi organizmami.
Chociaż większość z nas zgadza się na silne związki człowieka i środowiska ekologicznie rozumianego, to udowodnienie związków między wystąpieniem zaburzeń psychicznych a warunkami ekologicznymi nie jest łatwe. Trzeba jednak podkreślić, że traktowanie problemów zdrowia psychicznego jako jednej wspólnej kategorii medycznej nie jest właściwe, gdyż niemal każdy rodzaj zaburzeń psychicznych ma swój odrębny charakter, etiologię i obraz kliniczny, a także wymaga specyficznych form terapii.
Problem jest znany od lat. Już 90...


View full text...