Wpływ czynników środowiskowych na ryzyko zachorowania i przebieg schizofrenii: Chinese boxes, czyli matrioszka

Celem artykułu jest omówienie wzajemnych zależności między chorobą, jaką jest schizofrenia, a czynnikami środowiskowymi określanymi także jako warunki ekologiczne. Omówione zostały szczegółowo różne aspekty związane z szeroko ujmowanym środowiskiem ekologicznym i społecznym, które mogą mieć wpływ na zachorowanie na schizofrenię i przebieg tej choroby. Autor pracy wskazuję, że wymieniając czynniki środowiskowe (ekologiczne) i oceniając ich rolę w genezie i przebiegu choroby, nasuwa się sugestia niektórych autorów, że omawianie czynników środowiskowych w kontekście choroby (nie tylko schizofrenii) można porównać do struktury zwanej w piśmiennictwie anglosaskim Chinese boxes – chińskie pudełka, w naszym kręgu kulturowym jako matrioszki: we wnętrzu większej lalki znajduje się mniejsza, ta z kolei ma we wnętrzu jeszcze mniejszą itd. Próbując ocenić wpływ czynników ekologicznych na zapadalność i przebieg schizofrenii, nie da się wysunąć jednoznacznych konkluzji. Nie można uwzględnić wpływu jednego z tych czynników (np. szeroko rozumianego zanieczyszczenia środowiska) na niekorzystny przebieg schizofrenii, nie uwzględniając szeregu innych czynników, ściśle ze sobą powiązanych. Stąd też analogia do Chinese boxes, czy matrioszki: jeden składnik wydaje się nam możliwy do oceny i znaczący, ale potem okazuje się, że podobnych składników (większych lub mniejszych, bardziej lub mniej znaczących) jest wiele.

Oznacza to, że jeden czynnik jest nadrzędny wobec drugiego i trzeciego, ale rozpatrywanie roli jednego z nich nie może obejść się bez spojrzenia na problem całościowo, jako zbiór wzajemnie powiązanych czynników. Dlatego trudno jest jednoznacznie wskazać czynnik, który może mieć decydujący wpływ na genezę czy przebieg schizofrenii, gdyż czynniki środowiskowe są ze sobą powiązane. Dla przykładu, niesprzyjające pacjentowi środowisko to m.in. także zaniedbania wychowawcze, brak wsparcia – poczucie izolacji, niski status społeczny i ekonomiczny, przeludnienie czy prymitywne możliwości egzystencji.