Omówienie książki Miry Marcinów „Historia polskiego szaleństwa. Tom I. Słońce wśród czarnego nieba. Studium melancholii”

Autorka książki ma wykształcenie filozoficzne i psychologiczne oraz może poszczycić się błyskotliwą karierą naukową. Jej opus magnum, którego studium melancholii jest pierwszym tomem, ma obejmować trzytomową monografię polskiego szaleństwa w XIX wieku. Tom I, zatytułowany „Słońce wśród czarnego nieba. Studium melancholii”, może być jednak rozpatrywany jako niezależna całość i jako taki stanowi niezwykle oryginalną pozycję w polskiej literaturze psychiatrycznej. Poświęcenie pierwszego tomu temu właśnie zagadnieniu wydaje się trafne, jako że melancholia może być uważana za najstarszą psychiatryczną jednostkę chorobową.
„Studium melancholii” składa się z kilku części. Pierwsza, zatytułowana „Homo psychologicus i polski statek szaleńców”, osadza czytelnika w kontekście historycznego spojrzenia na psychiatrię w ogóle i psychiatrię XIX wieku w szczególności. Stosując metodę historiografii idei, autorka stara się m.in. odpowiedzieć na pytanie, czy psychiatria polska miała w tym czasie istotny wkład w rozwój psychiatrii europejskiej czy światowej. Część druga, najważniejsza, zatytułowana „Studium melancholii. Historia dziewiętnastowiecznej zadumy w Polsce”, poświęcona jest wnikliwemu omówieniu zagadnienia polskiej melancholii w XIX wieku w kontekście m.in. terminologii i obrazu klinicznego, jak również możliwości terapii. Część trzecia, zwana epilogiem, nosząca tytuł „Źródła do historii dziewiętnastowiecznego szaleństwa w Polsce”, stanowi antologię ważnych artykułów naukowych napisanych przez XIX-wiecznych polskich psychiatrów. Ich zbiór jest bogaty i znacznie wykracza poza tematykę melancholii, obejmując m.in. takie problemy, jak psychoterapia, stosowanie placebo czy samobójstwo rozszerzone. W dalszej części książki znajduje się obszerny wybór rycin ilustrujących zagadnienie melancholii i jej pograniczy.
Jeśli chodzi o sam termin „melancholia”, należy wskazać, że w psychiatrii światowej XIX wiek to okres popularyzacji nazwy „depresja”, użytej po raz pierwszy przez lekarza z Edynburga Roberta Whytta (1714–1766), który wprowadził pojęcie „depresji umysłowej” (depression of mind). Na początku XIX wieku próbowano również, bez powodzenia, lansować termin „lypemania” (pochodzący od greckiego słowa lype – smutek), który zaproponował francuski psychiatra Jean-Étienne Esquirol (1772–1840), oraz „tristemania” (od łacińskiego słowa tristis – smutny) zasugerowany przez amerykańskiego psychiatrę Beniamina Rusha (1745–1813). Terminu „depresja” użył w końcu XIX...


View full text...