Rozpoznawanie i leczenie niewydolności serca – aspekty praktyczne
Autor: Marta Koblańska
Data: 19.06.2018
Źródło: Tomasz M. Rywik
Działy:
Aktualności w Lekarz POZ
Aktualności
Podstawowym zagadnieniem w diagnostyce HF, poza ustaleniem rozpoznania, jest określenie wyjściowej przyczyny, która doprowadziła do dysfunkcji serca. Nierzadko może to być więcej niż jedna przyczyna, a ustalenie etiologii HF może pozwolić na leczenie przyczynowe i zahamowanie progresji choroby lub nawet poprawę funkcji serca.
Wstęp
Niewydolność serca (heart failure – HF) jest złożonym zespołem klinicznym, któremu towarzyszy wiele chorób współistniejących i który niejednokrotnie stwarza poważne problemy diagnostyczne. Z uwagi na to, że średni wiek populacji osób z niewydolnością serca to ponad 65 lat, obraz kliniczny często nie jest jednoznaczny. Zgodnie z obowiązującą obecnie definicją podaną przez Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (European Society of Cardiology – ESC), HF to zespół charakterystycznych objawów podmiotowych (tj. duszność, obrzęki kończyn dolnych, obniżenie tolerancji wysiłku), którym mogą, ale nie muszą towarzyszyć objawy przedmiotowe (takie jak: poszerzenie żył szyjnych, trzeszczenia nad płucami, obrzęki obwodowe) wynikające z zaburzeń w budowie i/lub czynności serca, które prowadzą do zmniejszonego rzutu serca i/lub zwiększonego ciśnienia wewnątrz jam serca w spoczynku lub w trakcie wysiłku. Chory może znajdować się na różnym etapie choroby, od tzw. stadium A – czyli występowania jedynie czynników ryzyka sercowo-naczyniowego, które mogą prowadzić do zachorowania na HF (np. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, hiperlipidemia, palenie), poprzez stadium B – bezobjawowe zaburzenia anatomiczne lub czynnościowe serca, stadium C – objawową niewydolność serca, aż po najbardziej zaawansowany etap, czyli stadium D – krańcową niewydolność serca. Stopień ograniczenia wydolności fizycznej jest oceniany od wielu lat na podstawie klasyfikacji czynnościowej Nowojorskiego Towarzystwa Kardiologicznego (New York Heart Association – NYHA), tzw. klasyfikacja NYHA (tab. 1).
Podstawowym zagadnieniem w diagnostyce HF, poza ustaleniem rozpoznania, jest określenie wyjściowej przyczyny, która doprowadziła do dysfunkcji serca. Nierzadko może to być więcej niż jedna przyczyna, a ustalenie etiologii HF może pozwolić na leczenie przyczynowe i zahamowanie progresji choroby lub nawet poprawę funkcji serca.
Postępowanie w niewydolności serca
Najważniejszym etapem postępowania w HF jest zapobieganie zachorowaniu. Doskonale w tę koncepcję wpisuje się zapobieganie chorobom układu sercowo-naczyniowego lub redukcja czynników ryzyka na bardzo wczesnym etapie (stadium A). Równie ważne jest włączenie odpowiedniego leczenia u chorych jeszcze bez objawów, ale już z cechami dysfunkcji anatomicznej lub czynnościowej (stadium B). Z badań populacyjnych wynika, że te dwa stadia HF obejmują aż 56% wszystkich osób z populacji ogólnej powyżej 45. roku życia. Chorzy z objawami HF to już grupa, w której bezwzględnie konieczne jest wdrożenie odpowiedniego postępowania nie tylko w celu zapobiegania progresji choroby, lecz także poprawy komfortu życia i wydłużenia przeżycia. Podstawą leczenia na każdym etapie choroby jest współpraca pacjentów nie tylko w zakresie zaleceń farmakologicznych, lecz także postępowania niefarmakologicznego (m.in. zalecenia dotyczące aktywności, diety, monitorowania ciśnienia i tętna oraz masy ciała).
Niewydolność serca z zachowaną frakcją wyrzutową i niewydolność serca z pośrednią frakcją wyrzutową
Chorzy z HFpEF i HFmrEF stanowią nawet ok. 50% wszystkich pacjentów z HF. Niewątpliwe w tej postaci HF dużo trudniejsze jest ustalenie rozpoznania. W odróżnieniu od HFrEF nie dysponujemy lekami o udokumentowanym korzystnym wpływie na rokowanie i komfort życia chorych z HFpEF i HFmrEF.
Należy wziąć pod uwagę, że patofizjologia grupy chorych z HFpEF jest znacznie bardziej złożona, a obraz kliniczny zróżnicowany ze względu na występowanie wielu chorób współistniejących, nie tylko związanych z układem sercowo-naczyniowym, lecz także tzw. pozasercowych (np. cukrzyca, niedokrwistość, niewydolność nerek). Dotąd nie ustalono jednoznacznych schematów farmakoterapii w HFpEF. Zasadniczym celem leczenia jest kontrola schorzeń współistniejących, redukcja nasilenia objawów i dążenie do poprawy komfortu życia. W terapii wykorzystywane są m.in. standardowe leki kardiologiczne, takie jak β-adrenolityki (β-blockers – BB), inhibitory konwertazy angiotensyny (angiotensin-converting-enzyme inhibitors – ACEI) lub blokery receptora angiotensyny (sartany), antagoniści aldosteronu oraz blokery kanałów wapniowych. Diuretyki stanowią zasadniczy element leczenia ukierunkowanego na zmniejszenie cech i objawów przewodnienia.
W odniesieniu do HFmrEF brakuje obecnie jakichkolwiek standardów postępowania. Do grupy tej można zaliczyć zarówno chorych, którzy zawsze pozostaną w tej kategorii, pacjentów w początkowym okresie choroby, jak i pacjentów w stadium poprawy. Obecnie przyjmuje się, że standardy postępowania powinny być takie same jak w HFpEF.
Cały artykuł
Niewydolność serca (heart failure – HF) jest złożonym zespołem klinicznym, któremu towarzyszy wiele chorób współistniejących i który niejednokrotnie stwarza poważne problemy diagnostyczne. Z uwagi na to, że średni wiek populacji osób z niewydolnością serca to ponad 65 lat, obraz kliniczny często nie jest jednoznaczny. Zgodnie z obowiązującą obecnie definicją podaną przez Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (European Society of Cardiology – ESC), HF to zespół charakterystycznych objawów podmiotowych (tj. duszność, obrzęki kończyn dolnych, obniżenie tolerancji wysiłku), którym mogą, ale nie muszą towarzyszyć objawy przedmiotowe (takie jak: poszerzenie żył szyjnych, trzeszczenia nad płucami, obrzęki obwodowe) wynikające z zaburzeń w budowie i/lub czynności serca, które prowadzą do zmniejszonego rzutu serca i/lub zwiększonego ciśnienia wewnątrz jam serca w spoczynku lub w trakcie wysiłku. Chory może znajdować się na różnym etapie choroby, od tzw. stadium A – czyli występowania jedynie czynników ryzyka sercowo-naczyniowego, które mogą prowadzić do zachorowania na HF (np. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, hiperlipidemia, palenie), poprzez stadium B – bezobjawowe zaburzenia anatomiczne lub czynnościowe serca, stadium C – objawową niewydolność serca, aż po najbardziej zaawansowany etap, czyli stadium D – krańcową niewydolność serca. Stopień ograniczenia wydolności fizycznej jest oceniany od wielu lat na podstawie klasyfikacji czynnościowej Nowojorskiego Towarzystwa Kardiologicznego (New York Heart Association – NYHA), tzw. klasyfikacja NYHA (tab. 1).
Podstawowym zagadnieniem w diagnostyce HF, poza ustaleniem rozpoznania, jest określenie wyjściowej przyczyny, która doprowadziła do dysfunkcji serca. Nierzadko może to być więcej niż jedna przyczyna, a ustalenie etiologii HF może pozwolić na leczenie przyczynowe i zahamowanie progresji choroby lub nawet poprawę funkcji serca.
Postępowanie w niewydolności serca
Najważniejszym etapem postępowania w HF jest zapobieganie zachorowaniu. Doskonale w tę koncepcję wpisuje się zapobieganie chorobom układu sercowo-naczyniowego lub redukcja czynników ryzyka na bardzo wczesnym etapie (stadium A). Równie ważne jest włączenie odpowiedniego leczenia u chorych jeszcze bez objawów, ale już z cechami dysfunkcji anatomicznej lub czynnościowej (stadium B). Z badań populacyjnych wynika, że te dwa stadia HF obejmują aż 56% wszystkich osób z populacji ogólnej powyżej 45. roku życia. Chorzy z objawami HF to już grupa, w której bezwzględnie konieczne jest wdrożenie odpowiedniego postępowania nie tylko w celu zapobiegania progresji choroby, lecz także poprawy komfortu życia i wydłużenia przeżycia. Podstawą leczenia na każdym etapie choroby jest współpraca pacjentów nie tylko w zakresie zaleceń farmakologicznych, lecz także postępowania niefarmakologicznego (m.in. zalecenia dotyczące aktywności, diety, monitorowania ciśnienia i tętna oraz masy ciała).
Niewydolność serca z zachowaną frakcją wyrzutową i niewydolność serca z pośrednią frakcją wyrzutową
Chorzy z HFpEF i HFmrEF stanowią nawet ok. 50% wszystkich pacjentów z HF. Niewątpliwe w tej postaci HF dużo trudniejsze jest ustalenie rozpoznania. W odróżnieniu od HFrEF nie dysponujemy lekami o udokumentowanym korzystnym wpływie na rokowanie i komfort życia chorych z HFpEF i HFmrEF.
Należy wziąć pod uwagę, że patofizjologia grupy chorych z HFpEF jest znacznie bardziej złożona, a obraz kliniczny zróżnicowany ze względu na występowanie wielu chorób współistniejących, nie tylko związanych z układem sercowo-naczyniowym, lecz także tzw. pozasercowych (np. cukrzyca, niedokrwistość, niewydolność nerek). Dotąd nie ustalono jednoznacznych schematów farmakoterapii w HFpEF. Zasadniczym celem leczenia jest kontrola schorzeń współistniejących, redukcja nasilenia objawów i dążenie do poprawy komfortu życia. W terapii wykorzystywane są m.in. standardowe leki kardiologiczne, takie jak β-adrenolityki (β-blockers – BB), inhibitory konwertazy angiotensyny (angiotensin-converting-enzyme inhibitors – ACEI) lub blokery receptora angiotensyny (sartany), antagoniści aldosteronu oraz blokery kanałów wapniowych. Diuretyki stanowią zasadniczy element leczenia ukierunkowanego na zmniejszenie cech i objawów przewodnienia.
W odniesieniu do HFmrEF brakuje obecnie jakichkolwiek standardów postępowania. Do grupy tej można zaliczyć zarówno chorych, którzy zawsze pozostaną w tej kategorii, pacjentów w początkowym okresie choroby, jak i pacjentów w stadium poprawy. Obecnie przyjmuje się, że standardy postępowania powinny być takie same jak w HFpEF.
Cały artykuł
