Rozpoznawanie i monitorowanie przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów – przewodnik dla lekarzy rodzinnych

Wstęp

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest ogólnoustrojową, wielonarządową chorobą tkanki łącznej cechującą się przewlekłym przebiegiem o zmiennym obrazie klinicznym. Postępujący charakter schorzenia wiąże się, w przypadku nieskutecznego leczenia, z ograniczeniem sprawności funkcjonalnej, a współwystępujące powikłania systemowe nierzadko prowadzą do przedwczesnej śmierci. Spośród zapalnych chorób stawów RZS wyróżnia się najwyższą chorobowością, szacowaną w Polsce na 0,9% [1]. W ostatnich latach podkreśla się znaczenie wczesnego włączenia leków modyfikujących przebieg choroby oraz wpływ chorób współwystępujących z RZS na efektywność leczenia choroby zapalnej stawów. Wielodyscyplinarna opieka nad pacjentem, w tym wsparcie lekarza rodzinnego, jest niezbędna do zapewnienia kompleksowej kontroli przebiegu choroby. Diagnostyka reumatoidalnego zapalenia stawów w ramach POZ Szczególna rola w ustaleniu rozpoznania na wczes­nym etapie choroby przypada lekarzom rodzinnym. Wielu chorych z początkowymi objawami zgłasza się do lekarza POZ.

Objawy

Zapalenie stawów (synovitis – zapalenie błony maziowej) objawia się obrzękiem z towarzyszącym bólem i/lub sztywnością. Chociaż może się pojawić nagle, częściej przebieg jest podstępny [2].

Badanie przedmiotowe

Szczegółowa ocena pod kątem zapalenia błony maziowej (ryc. 1) powinna dotyczyć stawów typowo zajętych w przebiegu RZS: stawy nadgarstkowe, stawy śródręczno-paliczkowe (MCP) i międzypaliczkowe bliższe (PIP) oraz stawy śródstopno-paliczkowe (MTP) (ryc. 2) [3]. Podczas badania należy określić liczbę stawów bolesnych i obrzękniętych. Tkliwość i obecność kostnego, „twardego” pogrubienia stawu nie może być identyfikowana jako zapalenie błony maziowej. Wykrywanie zapalenia błony maziowej może być trudne, szczególnie w zakresie stawów stóp. W identyfikacji synovitis w stawach i/lub zapalenia pochewek ścięgnistych ścięgien zginaczy palców pomocne są testy: • test zaciskania pięści przez pacjenta (tak by opuszki palców dotykały części dłoniowej ręki) [4], • pozytywny test ściskania, tj. bolesność podczas ściskania w stawach MCP lub MTP (ryc. 3, 4).

Badania pomocnicze

Badania diagnostyczne w RZS: • markery zapalenia (OB i/lub CRP), • czynnik reumatoidalny (RF), w przypadku nieobecności czynnika reumatoidalnego należy, jeśli to możliwe, oznaczyć anty-CCP [5], • rutynowe radiogramy rąk i stóp (zwykle nie są pomocne w diagnostyce w...


View full text...