Alternative treatments used by breast cancer survivors (Amazon women)

Wstęp
Rak piersi zajmuje pierwsze miejsce wśród nowotworów złośliwych występujących u kobiet i stanowi ok. 20% zachorowań na nowotwory złośliwe [1, 2]. W Polsce od kilku lat obserwuje się wzrost zachorowań na ten nowotwór. Według danych z Krajowego Rejestru Nowotworów w 2005 r. w Polsce odnotowano 13 385 nowych zachorowań na raka piersi i ponad 5 tys. zgonów spowodowanych przez ten nowotwór [1–4]. Częstość zachorowań na nowotwory złośliwe piersi gwałtownie wzrasta po 35. roku życia i wysokie wskaźniki zachorowań utrzymują się do późnego wieku kobiet. Ponad 70% ogólnej liczby zachorowań dotyczy kobiet w wieku pomenopauzalnym [4, 5].
Leczenie chorych na raka piersi jest uzależnione od czynników prognostycznych i predykcyjnych, z których najważniejsze to:
• stopień zaawansowania klinicznego nowotworu,
• stopień nasilenia choroby,
• stopień złośliwości histologicznej,
• wiek chorej,
• stan receptorów steroidowych i receptora HER2 [2, 5].
Leczenie chorych na nowotwór piersi jest leczeniem skojarzonym. Obejmuje ono metody terapii miejscowej (chirurgię i radioterapię), a także metody leczenia ogólnoustrojowego (chemioterapię i hormonoterapię) [2, 5]. Medycyna konwencjonalna jest oparta na faktach i stosując ją, osiąga się duży stopień wyleczeń lub zahamowanie toczącego się procesu nowotworowego, jednak chore nierzadko korzystają z różnych metod postępowania dodatkowego i/lub alternatywnego (complementary and alternative medicine – CAM). W Europie najczęściej stosuje się nazwy medycyna naturalna lub medycyna niekonwencjonalna, natomiast w Stanach Zjednoczonych medycyna komplementarna i alternatywna.

Materiał i metody
Badania pilotażowe przeprowadzono wśród kobiet zrzeszonych w Klubie Amazonek na terenie powiatu bydgoskiego. Do badań użyto ankiety własnej konstrukcji, z metryczką pytań socjodemograficznych.

Wyniki
Grupę badawczą stanowiło 20 kobiet (badania pilotażowe) zrzeszonych w Klubie Amazonek. Średnia wieku badanych wynosiła 56 lat (najmłodsza miała 43 lata, a najstarsza 75 lat). Ponad połowa badanych mieszkała w mieście (85%), a 3 osoby na wsi. Z renty lub emerytury utrzymywało się 16 kobiet, a 4 były zatrudnione na etacie. Ponad połowa respondentek miała średnie wykształcenie (11 osób), 4 – wykształcenie wyższe, a po 2 – zawodowe i podstawowe. Rozkład odpowiedzi na poszczególne pytania związane ze stosowaniem medycyny niekonwencjonalnej przedstawiono na ryc. 1.–6.

Dyskusja
Z przeprowadzonych badań pilotażowych wynika, że stosowanie medycyny niekonwencjonalnej wśród chorych na raka piersi jest coraz częstsze. Prawie połowa respondentek stosowała różne metody terapii dodatkowych. Potwierdzają to również inni badacze, np. Schonekaes i wsp., którzy przeprowadzili badania dotyczące leczenia dodatkowego u kobiet. Ponad połowa badanej grupy oświadczyła, że korzystała z terapii dodatkowych. Prawie 70% respondentek stosowało dwie lub więcej kombinacji CAM [7].
Najczęściej stosowane metody leczenia niekonwencjonalnego wśród badanych amazonek to: ziołolecznictwo, chiropraktyka, medycyna chińska i masaż. W swym badaniu dotyczącym stosowania metod niekonwencjonalnych wśród Chinek Cui i wsp. stwierdzili, że aż 98% kobiet po rozpoznaniu raka piersi korzystało co najmniej z jednej metody, tj. medycyny chińskiej, ćwiczeń fizycznych czy z pomocy grup wsparcia [8].
Podobne badania przeprowadzili Kremser i wsp., w których badali, ile kobiet chorych na raka piersi mieszkających w Australii korzysta z medycyny niekonwencjonalnej oraz z jakich metod. Wśród respondentek prawie 90% stosowało jedną lub kilka metod niekonwencjonalnych. Najwięcej kobiet stosowało suplementy witaminowe, masaż oraz korzystało z grup wsparcia [9].
Z analizy badań własnych wynika, że leczenie niekonwencjonalne stosują kobiety, które mają wykształcenie średnie i wyższe. Potwierdzają to inni badacze, np. Mc Guire [10]. Również wyniki badań Lafferty i wsp. potwierdzają, że z terapii niekonwencjonalnych korzysta więcej kobiet (63,2%) oraz że częściej sięgają po nie ludzie rasy białej [11]. Zdaniem większości badanej populacji stosowanie medycyny niekonwencjonalnej wynika z faktu, że naśladuje ona naturę, co potwierdzają również inni badacze [12].

Podsumowując:
1. Większość badanych kobiet zrzeszonych w Klubie Amazonek nie korzystała z terapii niekonwencjonalnej (65%), natomiast 25% badanych stosowało leczenie niekonwencjonalne po leczeniu onkologicznym.
2. Najczęściej stosowanymi przez amazonki metodami medycyny niekonwencjonalnej są ziołolecznictwo, chiropraktyka, medycyna chińska i masaż.
3. Korzystanie z terapii niekonwencjonalnej zdaniem większości amazonek powinno odbywać się za zgodą i wiedzą lekarza.
4. Zastosowanie leczenia niekonwencjonalnego wg większości badanej populacji amazonek nie miało wpływu na poprawę ich stanu zdrowia.

Piśmiennictwo
1. Pawlęga J. Epidemiologia. W: Rak sutka. Jassem J. (red.). Wydawnictwo Springer PWN, Warszawa 1998; 31-59.
2. Jeziorski A. Rak piersi. W: Onkologia. Kordka R. (red). Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk 2007; 202-39.
3. Didkowska J, Wojciechowska U, Tarnowski W, Zatoński WA. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2000 roku. Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów, Warszawa 2003.
4. Guglas N, Mackiewicz J, Pawlik P, Cichy W. Aspekty psychologiczne raka piersi u kobiet w okresie menopauzy. Prz Menopauz 2007; 6: 19-22.
5. Jaśkiewicz J, Pieńkowski T. Rak piersi – rozpoznanie, leczenie profilaktyka. Praktyka Medyczna 2000; 6: 47-8.
6. Jassem J. Ocena stopnia zaawansowania. W: Rak sutka. Jassem J (red.). Wydawnictwo Springer PWN, Warszawa 1998; 168-81.
7. Schonekaes K, Micke O, Mucke R, Buntzel J, Glatzel M, Bruns F, Kisters K. Use of complementary alternative therapy methods by patients with breast cancer. Forsch Komplement Klass Naturheikild 2003; 10: 304-8.
8. Cui Y, Shu XO, Gao Y, Wen W, Ruan ZX, Jin F, Zheng W. Use of complementary and alternative medicine by Chinese women with breast cancer. Breast Cancer Res Treat 2004; 85: 263.
9. Kremser T, Evans A, Moore A, Luxford K, Beqbie S, Benosoussan A, Marqliani R, Zorbas H. Use of complementary therapies of Australian women with breast cancer. Breast 2008; 17: 387-94.
10. Magdoń M, Skrzypek M, Klocek M. Stan badań naukowych nad medycyną alternatywną. Sztuka Leczenia 1995; 1: 4-16.
11. Lafferty WE, Tyree PT, Devlin SM, Andresen MR, Diehr PK. Complementary and alternative medicine provider use and expenditures by cancer treatment phase. Am J Manag Care 2008; 14: 326-34.
12. Wetzel MS, Eisenberg DM, Kaptuchuk TJ. A survery of courses ivolving complementary and alternative medicine at United States medical schools. JAMA 1998; 280: 278-81.

Adres do korespondencji
dr med. Marzena A. Humańska
Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej
Collegium Medicum im. L. Rydygiera
ul. Techników 3
85-801 Bydgoszcz
tel./faks +48 52 585 21 94, 694 633 922
e-mail: marzenahumanska@tlen.pl