Wpływ podwyżki akcyzy na spożycie napojów alkoholowych. Wyniki badań ankietowych zrealizowanych przed podwyżką 2021 roku i rok później

Wprowadzenie
Kształtowanie dostępności ekonomicznej alkoholu należy do repertuaru najczęściej polecanych narzędzi w polityce alkoholowej. W październiku 2021 r. przyjęto ustawę o podatku akcyzowym, która miała regulować wysokość zmian w podatku w latach 2022–2027. Od 1 stycznia 2022 r. wprowadzono w Polsce 10-procentową podwyżkę akcyzy na napoje alkoholowe; w kolejnych latach wysokość podwyżki ustalono na 5%, aby zapobiec negatywnym skutkom ubocznym mniej regularnych, ale większych zmian cen alkoholu. Celem tego badania była ocena wpływu podwyżki akcyzy na spożycie napojów alkoholowych w pierwszym roku funkcjonowania tego systemu.

Materiał i metody
Przeprowadzono dwa badania ankietowe na próbach reprezentatywnych dorosłych mieszkańców Polski – pierwsze na miesiąc przed planowaną podwyżką, drugie 12 miesięcy później.

Wyniki
Nie odnotowano poważniejszych zmian w spożyciu alkoholu. Nie zmieniła się liczba abstynentów, częstotliwość picia piwa i wina oraz ich ilość wypijana jednorazowo. Spadła częstotliwość picia napojów spirytusowych, czemu towarzyszył wzrost ich konsumpcji jednorazowej. Szczególnie znaczący wzrost konsumpcji jednorazowej nastąpił wśród mężczyzn, osób młodych i w średnim wieku, z wykształceniem średnim lub niższym i na wsi. Średnia roczna konsumpcja alkoholu zwiększyła się nieznacznie; istotny wzrost odnotowano wśród ludzi młodych.

Omówienie
Podwyżka akcyzy nie przyniosła znaczących zmian w konsumpcji alkoholu w Polsce, ponieważ stopa inflacji obserwowana w tym czasie dotknęła wszystkie inne towary i była prawie dwa razy wyższa niż skala podwyżek cen napojów alkoholowych.

Wnioski
Podwyżki akcyzy, jeśli mają doprowadzić do spadku spożycia, powinny zatem uwzględniać nie tylko antycypowany wzrost dochodów ludności, lecz także przewidywany poziom inflacji.



Introduction
Shaping alcohol affordability belongs to the repertoire of most recommended alcohol-policy tools. In October 2021, a new excise duty act was passed in Poland, which introduced increased rates of alcohol excise tax for each of the years 2022 to 2027. By 1st January 2022, a 10% increase was to be imposed, which was to be followed by 5% increases every year to prevent the negative side-effects of less regular but greater changes in alcohol prices. The aim of this study was to assess the impact of the excise-tax increase on the consumption of alcoholic beverages during the first year of the new system’s operation.

Material and methods
Two surveys were conducted on a representative sample of adult residents in Poland - the first month before the planned increase and the second 12 months later.

Results
No major changes in alcohol consumption were noted. The number of abstainers, frequency of drinking beer and wine and the volume of these beverages consumed daily did not change. The frequency of spirits drinking decreased, which was accompanied by an increase in their daily consumption. A particularly significant increase in spirits daily consumption occurred among men, the young and middle-aged, those with secondary or lower education and those in rural areas. Average annual alcohol consumption increased slightly with a significant increase recorded among young people.

Discussion
The excise tax increase did not bring any significant changes in alcohol consumption in Poland, as the inflation rate observed at that time, which affected prices of all other commodities, was almost twice as high than the scale of the increase in the prices of alcoholic beverages.

Conclusions
Increases in excise duty, if it is aimed at decreasing alcohol consumption, should therefore take into account not only the expected increase in the population’s income but also the expected level of inflation.