eISSN: 2081-2833
ISSN: 2081-0016
Medycyna Paliatywna/Palliative Medicine
Bieżący numer Archiwum Artykuły zaakceptowane O czasopiśmie Rada naukowa Bazy indeksacyjne Prenumerata Kontakt Zasady publikacji prac Opłaty publikacyjne Standardy etyczne i procedury
Panel Redakcyjny
Zgłaszanie i recenzowanie prac online
NOWOŚĆ
Portal dla onkologów!
www.eonkologia.pl
1/2009
vol. 1
 
Poleć ten artykuł:
Udostępnij:
Artykuł oryginalny

Zastosowanie buprenorfiny podawanej przez skórnie w leczeniu przewlekłego bólu nowotworowego

Aleksandra Ciałkowska-Rysz
,
Sylwia Kaźmierczak-Łukaszewicz
,
Leszek Gottwald

Medycyna Paliatywna 2009; 1: 40-44
Data publikacji online: 2009/11/26
Plik artykułu:
Pobierz cytowanie
 
 
Wprowadzenie i cel pracy
Ból jest jednym z najczęstszych objawów choroby nowotworowej. Dotyczy 18–50% ogółu chorych na nowotwory złośliwe i prawie 75% pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową [1, 2]. Około 40–50% osób zgłaszających ból nowotworowy określa jego natężenie jako średnie lub duże, a 25–30% jako bardzo duże [1]. Pomimo ciągłego doskonalenia metod farmakologicznego leczenia bólu, w tej grupie chorych z różnych przyczyn efektywność działań analgetycznych pozostaje nadal niewystarczająca.
Obecnie jedna z często wybieranych form leczenia bólu nowotworowego to podawanie leków drogą przezskórną, w postaci preparatów o stałej szybkości uwalniania leku do krwiobiegu. Ta droga podawania jest szczególnie polecana w przypadkach utrudnionego połykania ze względu na bezpośredni efekt obecności guza nowotworowego lub też z powodu występowania dysfagii, nudności i/lub wymiotów [3]. Także u chorych bez zaburzeń połykania przezskórne podawanie leków bywa często postępowaniem z wyboru, związanym z minimalizacją objawów niepożądanych [3].
Buprenorfina to półsyntetyczny, silny lek opioidowy dostępny od ponad 30 lat. W terapii bólu nowotworowego o średnim i dużym natężeniu przeważnie stosuje się jednak inne silne opioidy [1, 2, 4]. Częstość wykorzystywania buprenorfiny u pacjentów z tej grupy wydaje się być zbyt mała w odniesieniu do jej faktycznych właściwości [1]. Wbrew początkowym sugestiom mówiącym o występowaniu efektu pułapowego po zastosowaniu tego leku, dzięki badaniom in vitro ustalono, że w dawkach stosowanych w leczeniu bólu u ludzi zjawisko to nie ma znaczenia klinicznego [1, 2].
Korzystny profil farmakokinetyczny, w połączeniu z brakiem konieczności modyfikacji dawek u osób w podeszłym wieku i z niewydolnością nerek, oraz zmniejszone ryzyko wywołania depresji oddechowej w porównaniu z innymi silnymi opioidami czynią z buprenorfiny cenną alternatywę dla dużej grupy chorych wymagających terapii silnymi opioidami [2]. Buprenorfina w dawkach stosowanych w analgezji jest obojętna dla systemu immunologicznego [5]. Rzadko powoduje zjawisko tolerancji, co potwierdzono również w długoterminowym, otwartym badaniu obserwacyjnym [4]. Powyższe właściwości wydają się być bardzo korzystne dla chorych wymagających przewlekłej terapii silnymi opioidami, zwłaszcza tych, u których stosowane jest intensywne leczenie onkologiczne.
Według stanowiska panelu ekspertów, powołanego w Marsylii w listopadzie 2007 r. w celu oceny stosowania buprenorfiny podawanej przezskórnie w praktyce klinicznej, lek ten cechuje się m.in.: udokumentowaną i przewidywalną skutecznością, działaniem hamującym hiperalgezję, skutecznością w bólu neuropatycznym, korzystnym profilem bezpieczeństwa, małym ryzykiem wystąpienia depresji ośrodka oddechowego, łatwością podawania i wygodą stosowania [1].
Skuteczność buprenorfiny stosowanej przezskórnie w terapii bólu nowotworowego potwierdzono w licznych badaniach klinicznych [4, 6, 7]. Dalsze próby kliniczne, prowadzone w wyselekcjonowanych grupach chorych, mogą w pełni określić wielokierunkowe efekty stosowania tego leku [8–10].
Celem pracy była ocena skuteczności i tolerancji buprenorfiny podawanej przezskórnie w leczeniu bólu nowotworowego o średnim i dużym nasileniu.

Materiał i metody
Badaniem objęto grupę 74 pacjentów w wieku 40–89 lat (mediana 64,39 ±11,85 roku), mieszkańców Łodzi, z przewlekłym bólem nowotworowym, będących pod opieką poradni medycyny paliatywnej oraz hospicjum domowego. Strukturę rozpoznań w badanej grupie przedstawiono w tab. 1.
Do leczenia bólu stosowano buprenorfinę podawaną przezskórnie. Do terapii uzupełniającej wykorzystywano buprenorfinę podjęzykową, morfinę, tramadol i paracetamol (tab. 2.).
Efekt działania przeciwbólowego oceniano za pomocą trzypunktowej skali oceny werbalnej, klasyfikując go do następujących trzech kategorii: brak efektu przeciwbólowego, efekt mierny i dobry efekt przeciwbólowy.
Wyniki opracowano przy użyciu programu CSS Statistica. Poziom istotności przyjęto jako p < 0,05.

Wyniki
W badanej grupie (74 chorych) było 27 kobiet (36,49%) i 47 mężczyzn (63,51%) (p < 0,01). U pacjentów stosowano buprenorfinę podawaną przez-skórnie w dawkach 35–105 µg/godz. przez 7–401 dni (50,74 ±57,73). U wszystkich chorych zaobserwowano zmniejszenie nasilenia bólu (ryc. 1.), a efekt przeciwbólowy leku oceniono jako dobry u 60 (81,08%) i mierny u 14 osób (18,92%) (p < 0,001).
W obserwowanej grupie bóle przebijające leczono za pomocą tramadolu i paracetamolu, który był zlecany w przypadku chorych stosujących Transtec 35 µg/godz. Chorzy leczeni wyższymi dawkami buprenorfiny podawanej przezskórnie otrzymywali buprenorfinę podjęzykową lub morfinę w postaci tabletek albo ampułek podawanych podskórnie (tab. 2.).
Profilaktyki przeciwzaparciowej wymagało 21 osób (28,38%), u żadnego z chorych nie stosowano postępowania inwazyjnego w postaci wlewek doodbytniczych.
Nudności wystąpiły u 5 (6,77%), a wymioty u 2 chorych (2,70%). Wszyscy badani, u których pojawiły się nudności i wymioty, byli leczeni doraźnie buprenorfiną w postaci podjęzykowej. Nudności i wymioty ustąpiły po lekach przeciwwymiotnych u 4 chorych (5,41%), 1 pacjentka (1,36%) wymagała odstawienia leku. U 3 badanych stwierdzono skórne odczyny uczuleniowe (4,05%), a u jednego z nadmierną potliwością skóry – tendencję do odklejania się plastrów (1,36%). Nie obserwowano innych powikłań związanych ze stosowaną terapią. Częstość występowania objawów niepożądanych przedstawiono w tab. 3. oraz na ryc. 2.

Omówienie
Pozytywny efekt przeciwbólowy buprenorfiny podawanej przezskórnie opisywano wielokrotnie. W badaniu przeprowadzonym wśród pacjentów leczonych w 140 ośrodkach hematologiczno-onkologicznych Schmitz i wsp. uzyskali dobry efekt leczenia bólu nowotworowego tym lekiem u ponad 65% chorych, w porównaniu z 2% chorych wskazujących na lepszy efekt uprzednio stosowanej terapii przeciwbólowej. Ze względu na niesatysfakcjonujący efekt leczenia, w cytowanym badaniu ze stosowania buprenorfiny zrezygnowano u 6,6% chorych [2].
Celem innego badania była ocena długoterminowej skuteczności i tolerancji buprenorfiny podawanej przezskórnie u pacjentów skarżących się na przewlekły ból, których zakwalifikowano z wcześ-niejszych badań prowadzonych metodą podwójnie ślepej próby. W badaniu uczestniczyło 239 pacjentów. Efekt przeciwbólowy oceniano za pomocą czteropunktowej skali oceny werbalnej, klasyfikując go do następujących czterech kategorii: niezadowalający efekt przeciwbólowy, zadowalający efekt przeciwbólowy, dobry efekt przeciwbólowy i całkowite ustąpienie bólu. Spośród osób uczestniczących w badaniu, 86,6% po zastosowaniu buprenorfiny podawanej przezskórnie ustąpienie bólu określiło jako minimalnie satysfakcjonujące [4].
W obserwowanej grupie połączeniu buprenorfiny podawanej przezskórnie z innymi lekami stosowanymi z powodu bólów przebijających nie towarzyszyły dodatkowe objawy niepożądane. W badaniu Camba i wsp. obserwowano korzystny efekt z łącznego stosowania buprenorfiny podawanej przez-skórnie z tramadolem i paracetamolem [11].
Użycie buprenorfiny podawanej przezskórnie i morfiny podawanej doustnie u pacjentów z bólem przewlekłym w badaniu González-Escalada i Grupy Badawczej nad Opioidami z Hiszpańskiego Towarzystwa Badania Bólu wykazało skuteczność analgetyczną podobną do równoważnych dawek analgetycznych morfiny podawanej doustnie. Zastąpienie morfiny doustnej przez plaster z buprenorfiną nie spowodowało ponownego wystąpienia bólu. Morfina podawana doraźnie była również skuteczna i dobrze tolerowana przez pacjentów [12].
W badaniu Sittl i wsp. stwierdzono wykorzystywanie mniejszych dawek doustnej morfiny u chorych leczonych buprenorfiną podawaną przezskórnie w porównaniu z dawkami morfiny doustnej koniecznymi w przypadku osób leczonych proporcjonalnymi dawkami fentanylu [3].
Częstość objawów niepożądanych w obserwowanej grupie, w odniesieniu do nudności, wymiotów oraz odczynów skórnych, była porównywalna z obserwowanymi w innych badaniach [4, 8].
Liczba zaparć u chorych leczonych buprenorfiną podawaną przezskórnie była porównywalna z częstością zaparć w populacji ludzi zdrowych. Należy podkreślić, że w grupie stosującej buprenorfinę 14% badanych otrzymywało również morfinę. U chorych występowały także inne czynniki ryzyka wystąpienia zaparć, takie jak zaawansowana choroba nowotworowa, ograniczona mobilność i średni wiek chorych ok. 65 lat [13].

Wnioski
1. W obserwowanej grupie buprenorfina podawana przezskórnie pozwalała na dobrą kontrolę bólu.
2. Lek był dobrze tolerowany, a nieliczne objawy niepożądane miały niewielkie nasilenie.
3. Nie stwierdzono pojawienia się dodatkowych działań niepożądanych przy jednoczesnym stosowaniu innych leków przeciwbólowych.

Piśmiennictwo
1. Pergolizzi J.V., Mercadante S., Echaburu A.V. i wsp. The role of transdermal buprenorphine in the treatment of cancer pain: an expert panel consensus. Curr Med Res Opin 2009; 25: 1517-1528.
2. Schmitz S., Bruch H.R., Hagen-Aukamp C. Transdermal buprenorphine in patients with cancer-related pain in oncological practice. J App Ther Res 2008; 6: 20-31.
3. Sittl R., Likar R., Poulsen-Nautrup B. Equipotent doses of transdermal fentanyl and transdermal buprenorphine in patients with cancer and non cancer pain: results of the retrospective cohort study. Clin Ther 2005; 27: 25-37.
4. Likar R., Kyser H., Sittl R. Long term treatment of chronic pain with transdermal buprenorphine. Results of open-label multicentre follow up study. Clin Ther 2006; 28: 943-952.
5. Sacerdote P. Opioids and the immune system. Palliat Med 2006; 20 (Suppl 1): S9-15.
6. Sittl R., Nuijten M., Poulsen-Nautrup B. Patterns of dosage changes with transdermal buprenorphine and transdermal fentanyl for the treatment of noncancer and cancer pain: a retrospective data analysis in Germany. Clin Ther 2006; 28: 1144-1154.
7. Sorge J., Sittl R. Transdermal buprenorphine in the treatment of chronic pain: results of a phase III, multicenter, randomized, double-blind, placebo controlled study. Clin Ther 2004; 26: 1808-1820.
8. Muriel Villoria C., Pérez-Castejón Garrote J.M., Sánchez Magro I. i wsp. Effectiveness and safety of transdermal buprenorphine for chronic pain treatment in the elderly: a prospective observational study. Med Clin 2007; 128: 204-210.
9. Pace M.C., Passavanti M.B., Grella E. i wsp. Buprenorphine in long-term control of chronic pain in cancer patients. Frontiers in Bioscience 2007; 12: 1291-1299.
10. Koltzenburg M., Pokorny R., Gasser U.E. i wsp. Differential sensitivity of three experimental pain models in detecting the analgesic effects of transdermal fentanyl and buprenorphine. Pain 2006; 126: 165-174.
11. Camba M.A., Rodríguez-López M.J., Muriel C. Buprenorphine TDS in the treatment of chronic nociceptive, neuropathic and cancer-related pain. J App Ther Res 2007; 6: 3-13.
12. Gonzalez-Escalada JR.; The Opioid Study Group of the Spanish Pain Society. Use of buprenorphine and oral morphine in patient with chronic pain. Rev Soc Esp Dolor 2004; Suppl V: 3-10.
13. Sykes N. The pathogenesis of constipation. J Support Oncol 2006; 4: 213-218.
Copyright: © 2009 Termedia Sp. z o. o. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.
POLECAMY
KSIĄŻKI
Medycyna Paliatywna
© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.