Różne punkty widzenia - czwarty dzień TMT 2021
Autor: Jacek Rubinstein
Data: 22.04.2021
W trakcie kolejnych dni kongresu coraz częściej widzimy, że w opisie i terapii bardzo różnych chorób na końcu należy się skupić na jednym, na wpływie COVID-19. Szczególnie, gdy diagnoza dotyczy pacjenta w wieku podeszłym.
Czwarty dzień kongresu rozpoczął się drugą odsłoną sesji zatytułowanej „Pacjent – Interdyscyplinarnie” poświęconej współpracy specjalistów z dziedziny kardiologii, chirurgii naczyniowej, angiologii oraz profilaktyki i leczenia osteoporozy z punktu widzenia farmakologa.
Możliwość wykorzystania eksperckiej wiedzy w gabinecie lekarza POZ stanowi niewątpliwą korzyść z punktu widzenia pacjenta. Tym samym tradycyjnie spodziewano się dużego zainteresowania sesją otwierającą czwarty dzień kongresu. Przewodniczył jej dr n. med. Michał Zembala koordynator Oddziału Kardiochirurgii, Transplantacji Serca i Płuc oraz Mechanicznego Wspomagania Krążenia ze Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu. W swoim wystąpieniu dr Zembala skoncentrował się na roli i możliwościach współczesnej kardiochirurgii w leczeniu chorób serca. Kolejna część sesji poświęcona była osteoporozie przedstawionej z punktu widzenia farmakologa. Swoimi refleksjami i wieloletnim doświadczeniem, także analizami, podzielił się dr hab. n. med. Jarosław Woroń, kierownik Zakładu Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii Wydziału Lekarskiego UJ CM w Krakowie.
Kolejnej sesji zatytułowanej „Pacjent w wieku podeszłym” przewodziła prof. dr hab. n. med. Barbara Skrzydło-Radomańska, ekspert z zakresu gastrologii, internista z Katedry i Kliniki Gastroenterologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
Sesję rozpoczęło wystąpienie dr n. med. Anny Barczak, która zajmuje się neuropsychologiczną diagnostyką chorób neurozwyrodnieniowych w Oddziale Alzheimerowskim Szpitala MSWiA w Warszawie. Jak zaznaczyła na wstępie prelegentka temat jej wykładu „Demencja i choroby towarzyszące” to fascynujące zagadnienie, bardzo bogate klinicznie, które wymaga współpracy wielu specjalistów i mieści w sobie wiele jednostek chorobowych. Podstawowym schorzeniem tego typu u pacjenta 60+ jest choroba Alzheimera oraz różne typy otępień, które mają charakter wtórny wobec innych schorzeń.
- Jednak samo otępienie nie jest chorobą. Jest to kliniczna manifestacja procesu chorobowego, który uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie i prowadzi do utraty samodzielności – zaznaczyła dr Barczak. Następnie przybliżyła objawy towarzyszące otępieniu, takie jak zaburzenia pamięci prospektywnej, problemy z aktualizacją nazw własnych, zaburzenia koncentracji, desegmentacja przestrzenna, trudności z kontrolą wykonawczą i ogólne spowolnienie, którym towarzyszą nasilone zaburzenia nastroju i lęk. Pojawiają się fobie, zaburzenia snu, czy zaburzenia psychotyczne w postaci urojeń. Dużą grupę objawów stanowią różne formy zaburzeń neuropsychicznych: niepokój, agresja słowna, wrogość, poczucie osaczenia, lęk przed pozostawieniem, negatywizm, upór lub apatia i wycofanie. Głębokie objawy otępienia objawiają się w postaci mutyzmu, dysfagii, utraty kontaktu, w końcu także częste są infekcje i dochodzi do nieuchronnego przykucia do łóżka.
- Jest to trudna sytuacja dla opiekunów, a podstawowy problem stanowi depresja, która powinna być leczona przez lekarza psychiatrę – zaznaczyła prelegentka. Jest to zawsze ściśle ze sobą powiązany zespół objawów, gdy wszystkie struktury mózgowe ulegają zaburzeniu. Diagnoza wymaga współpracy specjalistów z wielu dziedzin, między innymi neurologów, a pomoc w opiece nad chorym oznacza zaangażowanie również fizjoterapeutów i pielęgniarek. Kończąc swoje wystąpienie dr Barczak zauważyła, iż jest to proces, który przebiega bardzo wolno i może trwać nawet kilkanaście lat. W przypadku rozpoznania konieczne jest włączenie leczenia objawowego, które może jedynie załagodzić negatywne efekty postępującego otępienia.
W kolejnym wykładzie prof. Skrzydło-Radomańska zajęła się oceną i metodami leczenia przewlekłej biegunki, jako zaburzenia przewodu pokarmowego u pacjentów w podeszłym wieku. Biegunka nie musi, ale może być objawem wielu groźnych chorób, łącznie z chorobą nowotworową, ale także może być objawem przewlekłego stanu zapalnego jelit, zespołu jelita drażliwego, celiakii, nadczynności tarczycy, zaburzeń hormonalnych, chorób wątroby i trzustki.
- Rzadziej omawiane przyczyny to SIBO, czyli zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego - zaznaczyła prof. Skrzydło-Radomańska i temu przypadkowi poświęciła znaczącą część swojego wystąpienia. SIBO to skrót od angielskiego określenia Small Intestinal Bacterial Overgrowth, dolegliwości która jest efektem zaburzeń równowagi bakteryjnej w przewodzie pokarmowym. Jest to stan, w którym dochodzi do nadmiernego namnożenia się "złych" bakterii, objawiający się między innymi właśnie biegunką, a jego leczenie jest skomplikowanym procesem. Sukces terapii zależy od dokładnego określenia przyczyny. - Pandemia obniża dostęp do diagnostyki, a najważniejsza w leczeniu jest antybiotykoterapia systemowa uzupełniona o eubiotyk – zaznaczyła prelegentka. W dalszym ciągu swojego wykładu prof. Skrzydło-Radomańska odwołała się do skuteczności leczenia rifaksyminą (u 70 % pacjentów) i braku stwierdzonej oporności w ciągu ostatnich 20 lat.
Kolejny punkt sesji stanowiła refleksja dr hab. n. med. Aleksandry Ciałkowskiej-Rysz, prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej, kierownika Zakładu Medycyny Paliatywnej Katedry Onkologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi dotycząca niedożywienia i wyniszczenia osób w podeszłym wieku.
- To częsty problem, związany z podeszłym wiekiem, który przyczynia się do wzrostu zachorowalności i śmiertelności, towarzysząc wielu przewlekłym chorobom, również onkologicznym. Występuje często, a jest rzadko diagnozowany – zaznaczyła na początku swojego wykładu dr Ciałkowska-Rysz.
Według definicji zaproponowanej przez ESPEN (European Society for Clinical Nutrition and Metabolism) niedożywienie to „stan wynikający z braku wchłaniania lub braku spożywania substancji żywieniowych, prowadzący do zmiany składu ciała, upośledzenia fizycznej i mentalnej funkcji organizmu oraz wpływający niekorzystnie na wynik leczenia choroby podstawowej”. Prelegentka wymieniła szereg przyczyn, które mają wpływ na stan niedożywienia, takich jak: stany związane ze starzeniem, brak zębów lub źle dopasowane protezy zębowe, czynniki społeczno-ekonomiczne, czynniki psychologiczne, brak umiejętności prawidłowego żywienia, choroby przewlekłe, choroby zapalne i zakaźne, a także przewlekle stosowana farmakologia. - Niedożywienie może demonstrować się na różne sposoby jako niedożywienie białkowo-kaloryczne, typu marasmus, które rozwija się powoli i dominuje u osób w wieku podeszłym, jako wynik przewlekłych niedoborów lub typu kwashiorkor, czyli stan zwiększonego katabolizmu związany np. z urazem, poparzeniem lub zakażeniem, czy rozległym leczeniem operacyjnym, postępujący szybko – wskazywała prelegentka. Następnie zostały przedstawione szczegółowo zasady dożywiania, ze wskazaniem do jak najdłuższej podaży doustnej pokarmu, o ile to jest możliwe a także przykłady farmakoterapii zespołu wyniszczenia.
Zamknięciem sesji i swego rodzaju komentarzem do zaleceń przedmówczyni był wykład prof. dr. hab. n. med. Stanisława Kłęka, chirurga onkologa, kierownika Oddziału Chirurgii Ogólnej i Leczenia Niewydolności Przewodu Pokarmowego, Szpitala Wielospecjalistycznego w Skawinie. Profesor zaprezentował szczegóły żywienia dojelitowego PEG, które odbywa się bezpośrednio do wybranego odcinka przewodu pokarmowego, jako wygodnej i korzystnej pod wieloma względami formy leczenia żywieniowego. Prelegent wskazał także przeciwskazania dla tej formy dożywiania, lecz z dużym entuzjazmem przekonywał o łatwości metod i technik zakładania PEG. - Procedura jest bardzo opłacalna dla pacjentów i dla szpitala – stwierdził profesor. Wspomniał również o nowej gastrostomii niskoprofilowej, szczególnie wskazanej dla dzieci.
Sesji „Pulmonologia", poświęconej diagnostyce, leczeniu i profilaktyce chorób układu oddechowego przewodniczył prof. dr hab. n. med. Piotr Kuna, koordynator Oddziału Klinicznego Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii z Odcinkiem dla Dzieci w Łodzi. W swoim wystąpieniu profesor skupił się na leczeniu astmy w kontekście możliwości terapeutycznych opartych na inhibitorach i lekach biologicznych. Kolejny wykład, zaprezentował prof. dr. hab. n. med. Tadeusz Płusa, specjalista chorób wewnętrznych, pulmonologii i alergologii, wykładowca na Wydziale Medycyny Uczelni Łazarskiego. Profesor podzielił się wiedzą z zakresu antybiotykoterapii zakażeń układu oddechowego z uwzględnieniem SARS-CoV-2, a więc uaktualnioną o wpływ pandemii. W zamykającym sesję wykładzie prof. dr hab. n. med. Bolesław Samoliński, ekspert w dziedzinie diagnostyki i leczenia alergii górnych dróg oddechowych, a także astmy oskrzelowej, kierownik Zakładu Alergologii i Immunologii szpitala klinicznego przy ul. Banacha w Warszawie wykorzystał swoje doświadczenie dotyczące kaszlu przewlekłego u pacjentów szukających pomocy w gabinecie lekarza POZ.
W sesji sponsorowanej przez firmę Berlin-Chemie Menarini „Pacjent z alergią, pacjent z POCHP w gabinecie lekarza rodzinnego” ponownie tego dnia dominowało podejście interdyscyplinarne. W sesji wzięli udział: prof. dr hab. n. med. Piotr Kuna (przewodniczący wcześniejszej sesji pulmonologicznej), prof. dr hab. n. med. Maciej Kupczyk, alergolog, specjalista chorób płuc i chorób wewnętrznych z Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Łodzi, prof. dr hab. n. med. Magdalena Czarnecką-Operacz, specjalistka w zakresie dermatologii i wenerologii oraz alergologii, ordynator Oddziału Kobiecego w Katedrze i Klinice Dermatologii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu oraz prof. dr hab. n. med. Piotr Rozentryt, specjalista chorób wewnętrznych, nefrolog oraz kardiolog ze Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu.
Ostatnia czwartkowa sesja dotyczyła terapii nadciśnienia, hipercholesterolemii i cukrzycy typu 2 w dobie pandemii. Zaproszeni do udziału prelegenci zastanawiali się nad kwalifikacją pacjentów do wizyty w gabinecie lekarskim lub do teleporady, w zależności od objawów. Jest to poważny dylemat - wyważenie sytuacji, gdy jednak wizyta jest niezbędna. W sesji sponsorowanej przez firmę Servier udział wzięli: prof. dr hab. n. med. Aleksander Prejbisz, specjalista chorób wewnętrznych, hipertensjolog, profesor Instytutu Kardiologii w Warszawie, dr hab. n. med. Piotr Dobrowolski, specjalista kardiolog w nieinwazyjnej diagnostyce kardiologicznej i echokardiografii, także z Instytutu Kardiologii w Warszawie oraz dr hab. n med. Marianna Bąk, specjalista z zakresu diabetologii i chorób wewnętrznych, ordynator oddziału chorób wewnętrznych i metabolicznych z pododdziałem nefrologicznym Szpitala Czerniakowskiego w Warszawie.
W piątek, 23 kwietnia zapraszamy na kolejny dzień kongresu, podczas którego odbędą się następujące sesje:
– 13:00-14:30 „Ciąża, połóg, noworodek”,
– 14:45-16:20 „Dermatologia - potrzeby pacjenta”,
– 19:30-21:00 „Pneumonologia II”. W trakcie tej sesji zostanie zaprezentowany wykład „Standardy leczenia POChP w roku 2021 – znaczenie indywidualizacji terapii”, który powstał w ramach grantu naukowego firmy Boehringer Ingelheim.
Więcej o programie konferencji na stronie internetowej: TMT_7
Możliwość wykorzystania eksperckiej wiedzy w gabinecie lekarza POZ stanowi niewątpliwą korzyść z punktu widzenia pacjenta. Tym samym tradycyjnie spodziewano się dużego zainteresowania sesją otwierającą czwarty dzień kongresu. Przewodniczył jej dr n. med. Michał Zembala koordynator Oddziału Kardiochirurgii, Transplantacji Serca i Płuc oraz Mechanicznego Wspomagania Krążenia ze Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu. W swoim wystąpieniu dr Zembala skoncentrował się na roli i możliwościach współczesnej kardiochirurgii w leczeniu chorób serca. Kolejna część sesji poświęcona była osteoporozie przedstawionej z punktu widzenia farmakologa. Swoimi refleksjami i wieloletnim doświadczeniem, także analizami, podzielił się dr hab. n. med. Jarosław Woroń, kierownik Zakładu Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii Wydziału Lekarskiego UJ CM w Krakowie.
Kolejnej sesji zatytułowanej „Pacjent w wieku podeszłym” przewodziła prof. dr hab. n. med. Barbara Skrzydło-Radomańska, ekspert z zakresu gastrologii, internista z Katedry i Kliniki Gastroenterologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
Sesję rozpoczęło wystąpienie dr n. med. Anny Barczak, która zajmuje się neuropsychologiczną diagnostyką chorób neurozwyrodnieniowych w Oddziale Alzheimerowskim Szpitala MSWiA w Warszawie. Jak zaznaczyła na wstępie prelegentka temat jej wykładu „Demencja i choroby towarzyszące” to fascynujące zagadnienie, bardzo bogate klinicznie, które wymaga współpracy wielu specjalistów i mieści w sobie wiele jednostek chorobowych. Podstawowym schorzeniem tego typu u pacjenta 60+ jest choroba Alzheimera oraz różne typy otępień, które mają charakter wtórny wobec innych schorzeń.
- Jednak samo otępienie nie jest chorobą. Jest to kliniczna manifestacja procesu chorobowego, który uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie i prowadzi do utraty samodzielności – zaznaczyła dr Barczak. Następnie przybliżyła objawy towarzyszące otępieniu, takie jak zaburzenia pamięci prospektywnej, problemy z aktualizacją nazw własnych, zaburzenia koncentracji, desegmentacja przestrzenna, trudności z kontrolą wykonawczą i ogólne spowolnienie, którym towarzyszą nasilone zaburzenia nastroju i lęk. Pojawiają się fobie, zaburzenia snu, czy zaburzenia psychotyczne w postaci urojeń. Dużą grupę objawów stanowią różne formy zaburzeń neuropsychicznych: niepokój, agresja słowna, wrogość, poczucie osaczenia, lęk przed pozostawieniem, negatywizm, upór lub apatia i wycofanie. Głębokie objawy otępienia objawiają się w postaci mutyzmu, dysfagii, utraty kontaktu, w końcu także częste są infekcje i dochodzi do nieuchronnego przykucia do łóżka.
- Jest to trudna sytuacja dla opiekunów, a podstawowy problem stanowi depresja, która powinna być leczona przez lekarza psychiatrę – zaznaczyła prelegentka. Jest to zawsze ściśle ze sobą powiązany zespół objawów, gdy wszystkie struktury mózgowe ulegają zaburzeniu. Diagnoza wymaga współpracy specjalistów z wielu dziedzin, między innymi neurologów, a pomoc w opiece nad chorym oznacza zaangażowanie również fizjoterapeutów i pielęgniarek. Kończąc swoje wystąpienie dr Barczak zauważyła, iż jest to proces, który przebiega bardzo wolno i może trwać nawet kilkanaście lat. W przypadku rozpoznania konieczne jest włączenie leczenia objawowego, które może jedynie załagodzić negatywne efekty postępującego otępienia.
W kolejnym wykładzie prof. Skrzydło-Radomańska zajęła się oceną i metodami leczenia przewlekłej biegunki, jako zaburzenia przewodu pokarmowego u pacjentów w podeszłym wieku. Biegunka nie musi, ale może być objawem wielu groźnych chorób, łącznie z chorobą nowotworową, ale także może być objawem przewlekłego stanu zapalnego jelit, zespołu jelita drażliwego, celiakii, nadczynności tarczycy, zaburzeń hormonalnych, chorób wątroby i trzustki.
- Rzadziej omawiane przyczyny to SIBO, czyli zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego - zaznaczyła prof. Skrzydło-Radomańska i temu przypadkowi poświęciła znaczącą część swojego wystąpienia. SIBO to skrót od angielskiego określenia Small Intestinal Bacterial Overgrowth, dolegliwości która jest efektem zaburzeń równowagi bakteryjnej w przewodzie pokarmowym. Jest to stan, w którym dochodzi do nadmiernego namnożenia się "złych" bakterii, objawiający się między innymi właśnie biegunką, a jego leczenie jest skomplikowanym procesem. Sukces terapii zależy od dokładnego określenia przyczyny. - Pandemia obniża dostęp do diagnostyki, a najważniejsza w leczeniu jest antybiotykoterapia systemowa uzupełniona o eubiotyk – zaznaczyła prelegentka. W dalszym ciągu swojego wykładu prof. Skrzydło-Radomańska odwołała się do skuteczności leczenia rifaksyminą (u 70 % pacjentów) i braku stwierdzonej oporności w ciągu ostatnich 20 lat.
Kolejny punkt sesji stanowiła refleksja dr hab. n. med. Aleksandry Ciałkowskiej-Rysz, prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej, kierownika Zakładu Medycyny Paliatywnej Katedry Onkologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi dotycząca niedożywienia i wyniszczenia osób w podeszłym wieku.
- To częsty problem, związany z podeszłym wiekiem, który przyczynia się do wzrostu zachorowalności i śmiertelności, towarzysząc wielu przewlekłym chorobom, również onkologicznym. Występuje często, a jest rzadko diagnozowany – zaznaczyła na początku swojego wykładu dr Ciałkowska-Rysz.
Według definicji zaproponowanej przez ESPEN (European Society for Clinical Nutrition and Metabolism) niedożywienie to „stan wynikający z braku wchłaniania lub braku spożywania substancji żywieniowych, prowadzący do zmiany składu ciała, upośledzenia fizycznej i mentalnej funkcji organizmu oraz wpływający niekorzystnie na wynik leczenia choroby podstawowej”. Prelegentka wymieniła szereg przyczyn, które mają wpływ na stan niedożywienia, takich jak: stany związane ze starzeniem, brak zębów lub źle dopasowane protezy zębowe, czynniki społeczno-ekonomiczne, czynniki psychologiczne, brak umiejętności prawidłowego żywienia, choroby przewlekłe, choroby zapalne i zakaźne, a także przewlekle stosowana farmakologia. - Niedożywienie może demonstrować się na różne sposoby jako niedożywienie białkowo-kaloryczne, typu marasmus, które rozwija się powoli i dominuje u osób w wieku podeszłym, jako wynik przewlekłych niedoborów lub typu kwashiorkor, czyli stan zwiększonego katabolizmu związany np. z urazem, poparzeniem lub zakażeniem, czy rozległym leczeniem operacyjnym, postępujący szybko – wskazywała prelegentka. Następnie zostały przedstawione szczegółowo zasady dożywiania, ze wskazaniem do jak najdłuższej podaży doustnej pokarmu, o ile to jest możliwe a także przykłady farmakoterapii zespołu wyniszczenia.
Zamknięciem sesji i swego rodzaju komentarzem do zaleceń przedmówczyni był wykład prof. dr. hab. n. med. Stanisława Kłęka, chirurga onkologa, kierownika Oddziału Chirurgii Ogólnej i Leczenia Niewydolności Przewodu Pokarmowego, Szpitala Wielospecjalistycznego w Skawinie. Profesor zaprezentował szczegóły żywienia dojelitowego PEG, które odbywa się bezpośrednio do wybranego odcinka przewodu pokarmowego, jako wygodnej i korzystnej pod wieloma względami formy leczenia żywieniowego. Prelegent wskazał także przeciwskazania dla tej formy dożywiania, lecz z dużym entuzjazmem przekonywał o łatwości metod i technik zakładania PEG. - Procedura jest bardzo opłacalna dla pacjentów i dla szpitala – stwierdził profesor. Wspomniał również o nowej gastrostomii niskoprofilowej, szczególnie wskazanej dla dzieci.
Sesji „Pulmonologia", poświęconej diagnostyce, leczeniu i profilaktyce chorób układu oddechowego przewodniczył prof. dr hab. n. med. Piotr Kuna, koordynator Oddziału Klinicznego Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii z Odcinkiem dla Dzieci w Łodzi. W swoim wystąpieniu profesor skupił się na leczeniu astmy w kontekście możliwości terapeutycznych opartych na inhibitorach i lekach biologicznych. Kolejny wykład, zaprezentował prof. dr. hab. n. med. Tadeusz Płusa, specjalista chorób wewnętrznych, pulmonologii i alergologii, wykładowca na Wydziale Medycyny Uczelni Łazarskiego. Profesor podzielił się wiedzą z zakresu antybiotykoterapii zakażeń układu oddechowego z uwzględnieniem SARS-CoV-2, a więc uaktualnioną o wpływ pandemii. W zamykającym sesję wykładzie prof. dr hab. n. med. Bolesław Samoliński, ekspert w dziedzinie diagnostyki i leczenia alergii górnych dróg oddechowych, a także astmy oskrzelowej, kierownik Zakładu Alergologii i Immunologii szpitala klinicznego przy ul. Banacha w Warszawie wykorzystał swoje doświadczenie dotyczące kaszlu przewlekłego u pacjentów szukających pomocy w gabinecie lekarza POZ.
W sesji sponsorowanej przez firmę Berlin-Chemie Menarini „Pacjent z alergią, pacjent z POCHP w gabinecie lekarza rodzinnego” ponownie tego dnia dominowało podejście interdyscyplinarne. W sesji wzięli udział: prof. dr hab. n. med. Piotr Kuna (przewodniczący wcześniejszej sesji pulmonologicznej), prof. dr hab. n. med. Maciej Kupczyk, alergolog, specjalista chorób płuc i chorób wewnętrznych z Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Łodzi, prof. dr hab. n. med. Magdalena Czarnecką-Operacz, specjalistka w zakresie dermatologii i wenerologii oraz alergologii, ordynator Oddziału Kobiecego w Katedrze i Klinice Dermatologii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu oraz prof. dr hab. n. med. Piotr Rozentryt, specjalista chorób wewnętrznych, nefrolog oraz kardiolog ze Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu.
Ostatnia czwartkowa sesja dotyczyła terapii nadciśnienia, hipercholesterolemii i cukrzycy typu 2 w dobie pandemii. Zaproszeni do udziału prelegenci zastanawiali się nad kwalifikacją pacjentów do wizyty w gabinecie lekarskim lub do teleporady, w zależności od objawów. Jest to poważny dylemat - wyważenie sytuacji, gdy jednak wizyta jest niezbędna. W sesji sponsorowanej przez firmę Servier udział wzięli: prof. dr hab. n. med. Aleksander Prejbisz, specjalista chorób wewnętrznych, hipertensjolog, profesor Instytutu Kardiologii w Warszawie, dr hab. n. med. Piotr Dobrowolski, specjalista kardiolog w nieinwazyjnej diagnostyce kardiologicznej i echokardiografii, także z Instytutu Kardiologii w Warszawie oraz dr hab. n med. Marianna Bąk, specjalista z zakresu diabetologii i chorób wewnętrznych, ordynator oddziału chorób wewnętrznych i metabolicznych z pododdziałem nefrologicznym Szpitala Czerniakowskiego w Warszawie.
W piątek, 23 kwietnia zapraszamy na kolejny dzień kongresu, podczas którego odbędą się następujące sesje:
– 13:00-14:30 „Ciąża, połóg, noworodek”,
– 14:45-16:20 „Dermatologia - potrzeby pacjenta”,
– 19:30-21:00 „Pneumonologia II”. W trakcie tej sesji zostanie zaprezentowany wykład „Standardy leczenia POChP w roku 2021 – znaczenie indywidualizacji terapii”, który powstał w ramach grantu naukowego firmy Boehringer Ingelheim.
Więcej o programie konferencji na stronie internetowej: TMT_7
