Czy celiakia jest związana ze zwiększonym ryzykiem śmierci samobójczej?

Celiakia jako przewlekła choroba jelita cienkiego powiązana jest z szeregiem innych zaburzeń somatycznych takich, jak choroby endokrynologiczne, osteoporoza czy posocznica. Istnieje także szereg dowodów, że pacjenci z chorobą trzewną częściej cierpią z powodu depresji.

Wiąże się to najprawdopodobniej z samą chorobą i jej symptomatologią, obecnością współistniejących schorzeń, niską jakością życia, koniecznością przestrzegania restrykcyjnej diety bezglutenowej. Jak pokazują dane statystyczne najczęstszą przyczyną śmierci osób chorujących na celiakię są choroby układu sercowo-naczyniowego, nowotwory i schorzenia układu oddechowego. Nie różni się więc w dużej mierze ta struktura przyczyn zgonów od populacji ogólnej. Nie jest jednak jasne czy podobnie jest w przypadku śmierci samobójczej. Można przypuszczać, że z uwagi na częstsze występowanie zaburzeń depresyjnych w chorobie trzewnej, także ryzyko samobójstwa będzie większe.
Takie pytanie postawili sobie autorzy szwedzcy, a wyniki swojej pracy opublikowali na łamach Digestive and Liver Disease. Autorzy przeanalizowali retrospektywnie dane z lat 1969-2007 dotyczące około 30000 chorych na celiakię. 29083 pacjentów miało potwierdzoną celiakię w badaniu histopatologicznym z obecnością zaniku kosmków (Marsh 3), u 13263 chorych stwierdzano obecność nacieku zapalnego bez zaniku kosmków (Marsh 1-2), a u 3719 nie stwierdzano odchyleń w badaniu histologicznym (Marsh 0), ale rejestrowano dodatnie wyniki badań serologicznych. Grupę porównawczą stanowiło 230000 chorych bez celiakii z negatywną oceną histologiczną. Autorzy śledzili losy tych chorych posługując się personalnymi numerami identyfikacyjnymi pacjentów oraz danymi szwedzkiego rejestru przyczyn zgonów (Swedish National Cause of Death Registry).
Ryzyko śmierci samobójczej u chorych z celiakią było miernie, ale istotnie podwyższone w porównaniu z populacją ogólną. W sumie zanotowano 54 przypadki śmierci samobójczej. To ryzyko było szczególnie wyrażone w pierwszym roku obserwacji chorych. Dane te dotyczą w szczególności pacjentów z obecnością zaniku kosmków (Marsh 3), jednak także w podgrupie pacjentów z obecnością zapalenia (bez zaniku kosmków – Marsh 1-2) ryzyko samobójstwa było podwyższone. Podobnej obserwacji nie odnotowano wśród chorych, którzy prezentowali jedynie dodatnie wyniki badań serologicznych.
Autorzy wskazują w krytycznej analizie wiele mankamentów swojego badania, niemniej jednak podkreślają, że ostateczny wniosek ich pracy jest wiarygodny. Dlaczego więc chorzy z celiakią częściej popełniają samobójstwa? Jedną z hipotez jest kwestia stanu somatycznego w chorobie trzewnej. Schorzenie to wiąże się często z niedożywieniem i hipocholesterolemią. Jak pokazują liczne analizy szczególnie ten ostatni element jest niezależnym czynnikiem ryzyka popełnienia samobójstwa. Innym logicznym uzasadnieniem jest zwiększona częstość występowania innych schorzeń psychicznych w tej grupie – przede wszystkim depresji. Przewlekły charakter choroby, trudności w zaadaptowaniu się do nowej sytuacji związanej z koniecznością przestrzegania diety bezglutenowej i obciążenia finansowe z tego wynikające, niska jakość życia – te czynniki też nie pozostają bez wpływu na ewentualne ryzyko popełnienia samobójstwa.
Co ciekawe, analiza wykazała, że omawiane ryzyko nie było zwiększone u chorych bez zmian histologicznych (Marsh 0). Wiąże się to najprawdopodobniej z cięższym przebiegiem schorzenia u pacjentów z obecnością zapalenia i/lub zanikiem kosmków. Jak pokazują bowiem inne badania, także ryzyko śmierci z innych przyczyn (m.in. sercowo-naczyniowych, nowotwory) jest w tej grupie zwiększone. Innym sugerowanym powiązaniem między zapaleniem i/lub atrofią w jelicie cienkim a ryzykiem samobójstwa jest podobny profil cytokin stwierdzany w obu wymienionych sytuacjach, w którym na pierwszy plan wysuwa się interleukina-6.
Niezależnie od możliwych przyczyn stwierdzanych zależności, najważniejszym wnioskiem z cytowanej pracy jest konieczność zwrócenia uwagi także na kondycję psychiczną chorych, u których rozpoznaje się celiakię. Warto pamiętać, że pacjenci ci są w grupie ryzyka zagrażających niejednokrotnie życiu zaburzeń psychicznych.