Czy transplantacje kałowe rzeczywiście są skuteczne?
Autor: Małgosia Michalak
Data: 26.02.2014
Źródło: 1. zdjęcie: wiki; domena publiczna/ 2. www.medscape.com/viewarticle/818132_1
Coraz więcej zainteresowania budzą transplantacje kałowe. Mogą być one wykorzystywane w leczeniu zakażeń C. difficile oraz wielu innych chorobach. Czy są jednak dowody na ich skuteczność?
Transplantacje kałowe są proponowane jako nowa, skuteczna metoda leczenia w nawracających zakażeniach Clostridium difficile, zespole metabolicznym czy zapalnych chorobach jelit. Czy są jednak dane potwierdzające ich zastosowanie?
W ludzkim przewodzie pokarmowym już od wczesnego dzieciństwa istnieje pewna równowaga mikrobiologiczna. Do głównych bakterii zasiedlających jelita należą te z grup Bacteroides, Firmicutes, Actinetobacteria oraz Proteobacteria. W trakcie antybiotykoterapii dochodzi jednak do zachwiania tej równowagi, co może skutkować rozwojem patologicznych bakterii. Jednym z najczęstszych patogenów jest Clostridium difficile. Szacuje się, że występuje on u ok. 4-13% bezobjawowych nosicieli. Obecnie obserwuje się wzrost liczby objawowych zakażeń, które rutynowo leczy się z wykorzystaniem metronidazolu i wankomycyny. Niestety, odsetek nawrotów sięga aż 25% pacjentów. Jedną z możliwości na przywrócenie u nich prawidłowej flory bakteryjnej mają być właśnie transplantacje kałowe. Ich skuteczność ma sięgać nawet 94% - do tej pory opisano około 500 takich przypadków. Niedawno opublikowano pierwszą randomizowaną próbę z wykorzystaniem transplantacji kałowych (FMT) u pacjentów z nawracającymi zakażeniami C.difficile. Część uczestników otrzymywała wankomycynę, część zaś otrzymywała FMT. Badanie zostało zakończone przed czasem z uwagi na duże różnice w efektach leczenia - spośród 16 pacjentów przypisanych do FMT 15 osób (94%) wykazywało znaczną poprawę w porównaniu do jedynie 23-30% chorych otrzymujących antybiotyki. Obecnie dysponujemy wynikami kolejnych prób, które również podkreślają lepsze wyniki stosowania FMT w porównaniu do farmakologicznych metod leczenia.
Kolejnym potencjalnym obszarem, gdzie mogłyby być wykorzystane transplantacje kałowe jest leczenie zespołu metabolicznego. Wyniki badań sugerują, że zastosowanie FMT może prowadzić do obniżenia insulinooporności oraz korzystnie zmieniać profil lipidowy. Takie efekty FMT mają być związane z produkcją krótkołańcuchowych wolnych kwasów tłuszczowych.
FMT jest także wskazywana jako alternatywna metoda leczenia we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Ostatnia próba z wykorzystaniem FMT u dzieci z WZJG wykazała 78% skuteczność transplantacji już po tygodniu i remisję choroby u 33% pacjentów. Z drugiej jednak strony, u pacjentów z chorobą Crohna obserwowano działania niepożądane takie jak przejściowa gorączka czy bóle brzucha przy niewielkiej poprawie klinicznej. Bardzo oczekiwane są wyniki duńskich badań, które mają być opublikowane wraz z końcem tego roku, a które pomogą określić skuteczność i bezpieczeństwo FMT u pacjentów z nieswoistymi zapaleniami jelit.
Zmiany w bakteryjnej florze jelit wiązane są także z wieloma innymi chorobami, np. z celiakią, IBS czy alergiami i chorobami endokrynologicznymi. Być może więc mogą być one kolejnymi celami FMT.
Z uwagi na niewielką ilość badań, brakuje obecnie jednego standardowego protokołu, według którego miałyby być przeprowadzane transplantacje kałowe. Istnieją doniesienia o podawaniu ich zarówno przez sondy nosowo-żołądkowe jak też z wykorzystaniem kolonoskopu lub lewatywy. Potencjalne efekty niepożądane są głównie związane z samym sposobem podania przeszczepów, poza tym mogą wystąpić kurcze brzucha i łagodne biegunki w dniu transplantacji. Nie odnotowano przenoszenia chorób zakaźnych związanego z zabiegami. Pomimo dużych oczekiwań i zachęcających wyników badań, potrzeba kolejnych prób, które potwierdzą skuteczność i bezpieczeństwo przeszczepów kałowych.
W ludzkim przewodzie pokarmowym już od wczesnego dzieciństwa istnieje pewna równowaga mikrobiologiczna. Do głównych bakterii zasiedlających jelita należą te z grup Bacteroides, Firmicutes, Actinetobacteria oraz Proteobacteria. W trakcie antybiotykoterapii dochodzi jednak do zachwiania tej równowagi, co może skutkować rozwojem patologicznych bakterii. Jednym z najczęstszych patogenów jest Clostridium difficile. Szacuje się, że występuje on u ok. 4-13% bezobjawowych nosicieli. Obecnie obserwuje się wzrost liczby objawowych zakażeń, które rutynowo leczy się z wykorzystaniem metronidazolu i wankomycyny. Niestety, odsetek nawrotów sięga aż 25% pacjentów. Jedną z możliwości na przywrócenie u nich prawidłowej flory bakteryjnej mają być właśnie transplantacje kałowe. Ich skuteczność ma sięgać nawet 94% - do tej pory opisano około 500 takich przypadków. Niedawno opublikowano pierwszą randomizowaną próbę z wykorzystaniem transplantacji kałowych (FMT) u pacjentów z nawracającymi zakażeniami C.difficile. Część uczestników otrzymywała wankomycynę, część zaś otrzymywała FMT. Badanie zostało zakończone przed czasem z uwagi na duże różnice w efektach leczenia - spośród 16 pacjentów przypisanych do FMT 15 osób (94%) wykazywało znaczną poprawę w porównaniu do jedynie 23-30% chorych otrzymujących antybiotyki. Obecnie dysponujemy wynikami kolejnych prób, które również podkreślają lepsze wyniki stosowania FMT w porównaniu do farmakologicznych metod leczenia.
Kolejnym potencjalnym obszarem, gdzie mogłyby być wykorzystane transplantacje kałowe jest leczenie zespołu metabolicznego. Wyniki badań sugerują, że zastosowanie FMT może prowadzić do obniżenia insulinooporności oraz korzystnie zmieniać profil lipidowy. Takie efekty FMT mają być związane z produkcją krótkołańcuchowych wolnych kwasów tłuszczowych.
FMT jest także wskazywana jako alternatywna metoda leczenia we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Ostatnia próba z wykorzystaniem FMT u dzieci z WZJG wykazała 78% skuteczność transplantacji już po tygodniu i remisję choroby u 33% pacjentów. Z drugiej jednak strony, u pacjentów z chorobą Crohna obserwowano działania niepożądane takie jak przejściowa gorączka czy bóle brzucha przy niewielkiej poprawie klinicznej. Bardzo oczekiwane są wyniki duńskich badań, które mają być opublikowane wraz z końcem tego roku, a które pomogą określić skuteczność i bezpieczeństwo FMT u pacjentów z nieswoistymi zapaleniami jelit.
Zmiany w bakteryjnej florze jelit wiązane są także z wieloma innymi chorobami, np. z celiakią, IBS czy alergiami i chorobami endokrynologicznymi. Być może więc mogą być one kolejnymi celami FMT.
Z uwagi na niewielką ilość badań, brakuje obecnie jednego standardowego protokołu, według którego miałyby być przeprowadzane transplantacje kałowe. Istnieją doniesienia o podawaniu ich zarówno przez sondy nosowo-żołądkowe jak też z wykorzystaniem kolonoskopu lub lewatywy. Potencjalne efekty niepożądane są głównie związane z samym sposobem podania przeszczepów, poza tym mogą wystąpić kurcze brzucha i łagodne biegunki w dniu transplantacji. Nie odnotowano przenoszenia chorób zakaźnych związanego z zabiegami. Pomimo dużych oczekiwań i zachęcających wyników badań, potrzeba kolejnych prób, które potwierdzą skuteczność i bezpieczeństwo przeszczepów kałowych.
Przegląd Gastroenterologiczny
