Gojenie śluzówki i przeciwciała anty-TNF-alfa w nieswoistych zapalnych chorobach jelit
Autor: Małgosia Michalak
Data: 28.03.2011
Źródło: Assche G, Vermeire S, Rutgeerts P. Mucosal healing and anti-TNFs in inflammatory bowel diseases. Curr Drug Targets, Vol 11, No 2: 227-33.
W listopadzie 2010 r. na łamach czasopisma Current Drug Targets ukazał się artykuł autorstwa czołowych europejskich ekspertów zajmujących się leczeniem biologicznym w nieswoistych zapalnych chorobach jelit. Treść artykułu poświęcona jest roli gojenia śluzówkowego w procesie leczenia tych chorób. Wprowadzenie terapii biologicznej niewątpliwie poprawiło wyniki leczenia, szczególnie w przypadkach opornych na dotychczasową terapię.
Udowodniony został fakt, iż leki biologiczne w znaczący sposób wpływają na gojenie śluzówki jelita. Autorzy zadają wobec tego pytanie: czy nie powinien być to główny cel współczesnej terapii w IBD (inflammatory bowel disease)? Aby uzyskać odpowiedź musimy odpowiedzieć na kilka dodatkowych pytań:
1. Czy u pacjentów z IBD wygojenie śluzówki może być osiągnięte i utrzymane poprzez farmakoterapię ?
2. Czy wygojenie śluzówki wpływa na krótko- i długoterminową odpowiedź w IBD?
3. Czy nawrót klinicznej aktywności choroby wiąże się z nieuzyskaniem wygojenia śluzówki jelita?
Autorzy opierając się na dotychczas wykonanych badaniach, których wyniki są obszernie omówione w treści artykułu, analizują wpływ aktualnie stosowanych leków na gojenie śluzówki jelita. Aminosalicylany, antybiotyki, glikokortykosteroidy nie wpływają, bądź wpływają w niewielki sposób na ten proces. Azatiopryna, 6-merkaptopuryna oraz metotreksat wpływają na gojenie śluzówki, ale efekt ten osiągany jest wolno. Infliximab, adalimumab oraz certolizumab leczą śluzówkę skutecznie i szybko.
W odpowiedzi na pytanie drugie autorzy artykułu przytaczają badania kliniczne z użyciem infliximabu. Dotychczas wpływ gojenia śluzówki na długotrwały efekt kliniczny badany był jedynie w odniesieniu do tego leku. Wyniki tych analiz wykazują jednoznacznie, iż pacjenci, u których udało się uzyskać całkowite wygojenie śluzówki jelita mają dłuższy czas wolny od hospitalizacji oraz zabiegów chirurgicznych w porównaniu z pacjentami u których nie udało się lub udało się jedynie częściowo uzyskać wygojenie śluzówki jelita. Powyższe badania prowadzone były na grupie pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna. W przypadku colitis ulcerosa (CU) wyniki badań dotyczących gojenia śluzówki były w większości analizowane w odniesieniu do konieczności proktokolektomii. Wyniki tych badań nie są w pełni jednoznaczne. Aczkolwiek w badaniach ACT I i ACT II, wykazano, iż terapia z użyciem inliximabu znacząco wydłuża okres remisji CU.
Badań oceniających zależność szybkości nawrotu choroby w zależności od uzyskanego stopnia wygojenia śluzówki jelita jest stosunkowo niewiele. D’Haens w swoim badaniu wykazał, iż u pacjentów, którzy otrzymywali przez 54 tygodnie Infliximab i uzyskali całkowite wygojenie śluzówki średni czas do nawrotu choroby wynosił 20 tygodni, u pacjentów z częściowym wygojeniem śluzówki – 19 tygodni i 4 tygodnie u pacjentów u których nie uzyskano emisji śluzówkowej.
W podsumowaniu artykułu autorzy podkreślają, iż wysoka rola gojenia śluzówki w skutecznej terapii IBD jest niezaprzeczalna. Zwracają uwagę na fakt, iż objawy kliniczne i wykładniki biochemiczne nie zawsze znajdują bezpośrednie przełożenie na stan śluzówki jelita. Najlepszą metodą weryfikacji jest w tym momencie endoskopia. Należy podkreślić jednak, że jest to badanie kosztowne i nie pozbawione powikłań. Dlatego też w podsumowaniu autorzy podkreślają, że istnieje konieczność poszukiwania mniej kosztownych i mniej inwazyjnych metod weryfikacji stanu śluzówki jelita. Do takich metod należą markery stanu zapalnego w stolcu, takie jak np. kalprotektyna. Jej czułość udowodniona została w odniesieniu do jelita grubego. W przypadku jelita cienkiego uznanymi metodami weryfikacji stanu śluzówki jelita są: kapsuła endoskopowa oraz enteroklyza CT i MR. Jednakże konieczne są dalsze badania na ten temat, uwzględniające także opracowanie odpowiednich skal.
1. Czy u pacjentów z IBD wygojenie śluzówki może być osiągnięte i utrzymane poprzez farmakoterapię ?
2. Czy wygojenie śluzówki wpływa na krótko- i długoterminową odpowiedź w IBD?
3. Czy nawrót klinicznej aktywności choroby wiąże się z nieuzyskaniem wygojenia śluzówki jelita?
Autorzy opierając się na dotychczas wykonanych badaniach, których wyniki są obszernie omówione w treści artykułu, analizują wpływ aktualnie stosowanych leków na gojenie śluzówki jelita. Aminosalicylany, antybiotyki, glikokortykosteroidy nie wpływają, bądź wpływają w niewielki sposób na ten proces. Azatiopryna, 6-merkaptopuryna oraz metotreksat wpływają na gojenie śluzówki, ale efekt ten osiągany jest wolno. Infliximab, adalimumab oraz certolizumab leczą śluzówkę skutecznie i szybko.
W odpowiedzi na pytanie drugie autorzy artykułu przytaczają badania kliniczne z użyciem infliximabu. Dotychczas wpływ gojenia śluzówki na długotrwały efekt kliniczny badany był jedynie w odniesieniu do tego leku. Wyniki tych analiz wykazują jednoznacznie, iż pacjenci, u których udało się uzyskać całkowite wygojenie śluzówki jelita mają dłuższy czas wolny od hospitalizacji oraz zabiegów chirurgicznych w porównaniu z pacjentami u których nie udało się lub udało się jedynie częściowo uzyskać wygojenie śluzówki jelita. Powyższe badania prowadzone były na grupie pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna. W przypadku colitis ulcerosa (CU) wyniki badań dotyczących gojenia śluzówki były w większości analizowane w odniesieniu do konieczności proktokolektomii. Wyniki tych badań nie są w pełni jednoznaczne. Aczkolwiek w badaniach ACT I i ACT II, wykazano, iż terapia z użyciem inliximabu znacząco wydłuża okres remisji CU.
Badań oceniających zależność szybkości nawrotu choroby w zależności od uzyskanego stopnia wygojenia śluzówki jelita jest stosunkowo niewiele. D’Haens w swoim badaniu wykazał, iż u pacjentów, którzy otrzymywali przez 54 tygodnie Infliximab i uzyskali całkowite wygojenie śluzówki średni czas do nawrotu choroby wynosił 20 tygodni, u pacjentów z częściowym wygojeniem śluzówki – 19 tygodni i 4 tygodnie u pacjentów u których nie uzyskano emisji śluzówkowej.
W podsumowaniu artykułu autorzy podkreślają, iż wysoka rola gojenia śluzówki w skutecznej terapii IBD jest niezaprzeczalna. Zwracają uwagę na fakt, iż objawy kliniczne i wykładniki biochemiczne nie zawsze znajdują bezpośrednie przełożenie na stan śluzówki jelita. Najlepszą metodą weryfikacji jest w tym momencie endoskopia. Należy podkreślić jednak, że jest to badanie kosztowne i nie pozbawione powikłań. Dlatego też w podsumowaniu autorzy podkreślają, że istnieje konieczność poszukiwania mniej kosztownych i mniej inwazyjnych metod weryfikacji stanu śluzówki jelita. Do takich metod należą markery stanu zapalnego w stolcu, takie jak np. kalprotektyna. Jej czułość udowodniona została w odniesieniu do jelita grubego. W przypadku jelita cienkiego uznanymi metodami weryfikacji stanu śluzówki jelita są: kapsuła endoskopowa oraz enteroklyza CT i MR. Jednakże konieczne są dalsze badania na ten temat, uwzględniające także opracowanie odpowiednich skal.
Przegląd Gastroenterologiczny
