HAPS czyli prognozowanie łagodnego przebiegu ostrego zapalenia trzustki

Ostre zapalenie trzustki (OZT) stanowi istotny problem kliniczny. Częstość występowania tego schorzenia na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat rośnie. U ok. 10-20% pacjentów choroba ma przebieg niekorzystny i może prowadzić do niewydolności wielonarządowej zagrażającej życiu. Algorytmy diagnostyczne w OZT mają już dobrze ugruntowaną pozycję i opierają się w dużej mierze na metodach obrazowych. Wciąż jednak brakuje nam wiarygodnych i prostych narzędzi do prognozowania przebiegu choroby.

W ostatnich latach powstało kilka klasyfikacji, skal służących głównie do oceny ryzyka rozwoju ciężkiej postaci OZT (APACHE II, Ranson, Imrie). Skale te cechują się dość dużą złożonością, wielu autorów zwraca także uwagę na ich wysoką czułość kosztem stosunkowo małej swoistości. Natomiast biorąc pod uwagę fakt, że najczęściej OZT ma przebieg łagodny, poszukuje się także prostych skal czy klasyfikacji pomagających wskazać „drugą stronę medalu” – czyli chorych, którzy najprawdopodobniej nie będą wymagali intensywnego leczenia. Taką skalę zaproponowali autorzy niemieccy (Lankisch i wsp.), a w jednym z najnowszych wydań Pancreatology ukazał się artykuł, w którym dokonano walidacji skali w populacji szwedzkiej. Chodzi o skalę Harmless Acute Pancreatitis Score – HAPS.
HAPS wykorzystuje trzy proste do zbadania i oznaczenia parametry: stężenie kreatyniny, hematokryt oraz stwierdzenie w badaniu przedmiotowym cech zapalenia otrzewnej. Wg Lankischa prawidłowe wyjściowe stężenie kreatyniny, hematokryt < 43% u mężczyzn i 39,6% u kobiet oraz brak przedmiotowych wykładników zapalenia otrzewnej są silnymi predykatorami łagodnego przebiegu OZT. Przydatność HAPS została zweryfikowana przez Oskarssona i wsp. w populacji szwedzkiej.
Do analizy włączono 531 chorych z rozpoznanym OZT. Ostatecznie w przypadku 353 pacjentów dysponowano wszystkimi niezbędnymi parametrami do posłużenia się HAPS. U 79 chorych na podstawie HAPS prognozowano łagodny przebieg OZT. Jedynie u 1 osoby z tej grupy doszło do rozwoju ciężkiej postaci OZT, ale także ten chory wymagał krótkiego i stosunkowo mało agresywnego leczenia w ramach Oddziału Intensywnej Opieki Medycznej.
W dyskusji autorzy podkreślają, że HAPS cechuje się dużą przydatnością kliniczną głównie z uwagi na trafność w przewidywaniu łagodnego przebiegu OZT oraz na prostotę analizy. Zastosowanie HAPS pozwolić może na lepsze planowanie postępowania terapeutycznego u chorych z OZT. Z drugiej jednak strony autorzy zwracają uwagę na fakt, że wciąż duża część chorych, u których przebieg choroby także jest łagodny, nie spełniała kryteriów ujętych w HAPS i zaliczona zostaje do grupy o zwiększonym ryzyko ciężkiego przebiegu OZT. Dlatego też nadal HAPS jest ew. narzędziem pomocniczym, a nie decyzyjnym w stratyfikacji ryzyka ciężkości przebiegu OZT.