Pij kawę – będziesz zdrowszy. Przegląd badań dotyczących wpływu spożycia kawy na funkcję wątroby
Autor: Michał Springer
Data: 14.02.2011
Źródło: Masterton GS, Hayes PC. Coffee and the liver: a potential treatment for liver disease? Europ J Gastroenterol Hepatol 2010; 22: 1277-83.
W listopadowym wydaniu European Journal of Gastroenterology & Hepatology ukazała się niezwykle ciekawa praca poglądowa, pochodząca z ośrodka uniwersyteckiego w Edynburgu, która aktualizuje i podsumowuje wiedzę na temat wpływu picia kawy na poszczególne schorzenia wątroby. Jak podkreślają autorzy, choroby wątroby stanowią poważny problem medyczny, społeczny i ekonomiczny.
W listopadowym wydaniu European Journal of Gastroenterology & Hepatology ukazała się niezwykle ciekawa praca poglądowa, pochodząca z ośrodka uniwersyteckiego w Edynburgu, która aktualizuje i podsumowuje wiedzę na temat wpływu picia kawy na poszczególne schorzenia wątroby. Jak podkreślają autorzy, choroby wątroby stanowią poważny problem medyczny, społeczny i ekonomiczny. Stanowią 5 najczęstszą przyczynę śmierci na Wyspach Brytyjskich. Najpowszechniejszymi przewlekłymi schorzeniami tego narządu są alkoholowa choroba wątroby, niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby oraz przewlekłe wirusowe zapalenia wątroby. Jak dotąd szereg prac zwracało uwagę na potencjalny wpływ ochronny na funkcję tego narządu składników kawy, niemniej jednak informacja ta nie znalazła, jak się wydaje, szerokiego echa w środowisku medycznym. Autorzy pracy dokonali przeglądu wszystkich artykułów i badań, których wyniki zmieszczone są w bazach Medline i PubMed na przestrzeni ostatnich 10 lat.
Co niezwykle interesujące – wyniki wszystkich niemalże prac są zgodne: picie kawy jest korzystne u pacjentów z chorobą wątroby. W wielu badaniach wykazano, że spożycie kawy wpływa pozytywnie na aktywność enzymów wątrobowych. Dotyczy to zarówno aminotransferaz, jak i gamma-glumamylotranspeptydazy. Prace przytoczone przez autorów pochodzą głównie z Japonii i Stanów Zjednoczonych, a opierają się przede wszystkim na badaniach obserwacyjnych na bardzo dużych grupach zdrowych ochotników (np. w badaniu Klatskiego i wsp. grupa 125 580 osób). Co istotne ten efekt był zależny od dawki, czyli od ilości wypijanych filiżanek kawy w ciągu doby. Podobne obserwacje dotyczą pacjentów ze stwierdzoną chorobą wątroby – tu też wydaje się, że spożycie kawy wpływa pozytywnie na aktywność aminotransferaz. Zagadnieniem bardziej skomplikowanym jest wpływ kawy na procesy włóknienia w wątrobie. W jednej z opublikowanych ostatnio analiz (Hepatology, 2010) wykazano na grupie 177 pacjentów, że spożycie więcej niż 2 filiżanek kawy na dobę wiązało się z istotnie mniejszym włóknieniem stwierdzanym histologicznie w bioptatach narządu. Wnioski te podtrzymano także po uwzględnieniu innych czynników mogących wpływać na zjawiska fibrogenezy. Podobne obserwacje dotyczą chorych leczonych peginterferonem z powodu wirusowego zapalenia wątroby typu C obserwowanych średnio 3,8 roku – u osób regularnie pijących kawę stwierdzano istotnie mniejszą progresję choroby wątroby. Autorzy przytaczają kilka dodatkowych badań, które zgodnie pokazują, że składniki zawarte w kawie mogą mieć korzystny wpływ na procesy włóknienia i tym samym zmniejszać ryzyko rozwoju marskości wątroby. Innym stanem chorobowym, na który spożycie kawy może mieć pozytywny wpływ jest rak wątrobowokomórkowy (hepatocellular carcinoma – HCC). Wnioski takie płyną z szeregu badań – autorzy powołują się na kilka prac publikowanych na łamach takich czasopism, jak British Journal of Cancer czy Hepatology. W jednej z nich dokonano metaanalizy kilku innych badań uwzględniając grupę 2600 chorych z rozpoznanym HCC. Ogólne ryzyko względne (relative risk – RR) zachorowania na HCC wynosiło 0,59 (95% CI 0,49-0,72) u pacjentów spożywających kawę i malało wraz ze wzrostem konsumpcji tego napoju.
Autorzy podkreślają, że przytoczone badania mają szereg mankamentów. Przede wszystkim miały one charakter obserwacyjny, a nie interwencyjny. Badania nie były kontrolowane placebo ani nie były randomizowane. Biorąc jednak pod uwagę dużą liczebność przebadanych grup, zbieżność wyników i wniosków także w odniesieniu do różnych populacji pod względem demograficznym, można z dużą dozą pewności potwierdzić korzystny wpływ spożycia kawy na funkcję wątroby.
W obliczu przedstawionych faktów pojawia się więc pytanie – jakie mechanizmy i jakie związki chemiczne decydują bezpośrednio o hepatoprotekcyjnym działaniu kawy. Pod uwagę bierze się szereg substancji – kofeinę, kwas chlorogenowy czy diterpeny (cafestol, kahweol). Jak pokazują badania na zwierzętach wydaje się, że za ostateczny efekt odpowiada kilka substancji działających synergistycznie. Wykazano między innymi, że kawa zmniejsza stężenie takich czynników jak transformujący czynnik wzrostu-β (transforming growth factor beta – TGF-β), cytokin prozapalnych, zmniejsza także produkcję kolagenu typu I. Wpływa także hamująco na podziały komórkowe, co ma przełożenie na zmniejszenie proliferacji komórek HCC w warunkach hodowli komórkowych.
W podsumowaniu autorzy zachęcają do propagowania picia kawy szczególnie wśród pacjentów z zaburzoną funkcją wątroby. Z większości badań wynika, że zalecaną dzienną „dawką” jest wypijanie od 2 do 5 filiżanek tego trunku. Warto oczywiście pamiętać o potencjalnych działaniach negatywnych kawy. Jednak jeśli weźmiemy także pod uwagę fakt, że, jak pokazuje część badań, umiarkowane jej spożycie może także wpływać pozytywnie na korekcję zjawiska insulinooporności, zmniejszać ryzyko zawału serca czy raka endometrium, to można z całą pewnością polecić każdej dorosłej osobie (za wyjątkiem kobiet w ciąży!) regularne spożywanie „małej czarnej”. I to nie tylko z przyczyn smakowych, co udowadnia artykuł Gail Masterton i Petera Hayesa.
Co niezwykle interesujące – wyniki wszystkich niemalże prac są zgodne: picie kawy jest korzystne u pacjentów z chorobą wątroby. W wielu badaniach wykazano, że spożycie kawy wpływa pozytywnie na aktywność enzymów wątrobowych. Dotyczy to zarówno aminotransferaz, jak i gamma-glumamylotranspeptydazy. Prace przytoczone przez autorów pochodzą głównie z Japonii i Stanów Zjednoczonych, a opierają się przede wszystkim na badaniach obserwacyjnych na bardzo dużych grupach zdrowych ochotników (np. w badaniu Klatskiego i wsp. grupa 125 580 osób). Co istotne ten efekt był zależny od dawki, czyli od ilości wypijanych filiżanek kawy w ciągu doby. Podobne obserwacje dotyczą pacjentów ze stwierdzoną chorobą wątroby – tu też wydaje się, że spożycie kawy wpływa pozytywnie na aktywność aminotransferaz. Zagadnieniem bardziej skomplikowanym jest wpływ kawy na procesy włóknienia w wątrobie. W jednej z opublikowanych ostatnio analiz (Hepatology, 2010) wykazano na grupie 177 pacjentów, że spożycie więcej niż 2 filiżanek kawy na dobę wiązało się z istotnie mniejszym włóknieniem stwierdzanym histologicznie w bioptatach narządu. Wnioski te podtrzymano także po uwzględnieniu innych czynników mogących wpływać na zjawiska fibrogenezy. Podobne obserwacje dotyczą chorych leczonych peginterferonem z powodu wirusowego zapalenia wątroby typu C obserwowanych średnio 3,8 roku – u osób regularnie pijących kawę stwierdzano istotnie mniejszą progresję choroby wątroby. Autorzy przytaczają kilka dodatkowych badań, które zgodnie pokazują, że składniki zawarte w kawie mogą mieć korzystny wpływ na procesy włóknienia i tym samym zmniejszać ryzyko rozwoju marskości wątroby. Innym stanem chorobowym, na który spożycie kawy może mieć pozytywny wpływ jest rak wątrobowokomórkowy (hepatocellular carcinoma – HCC). Wnioski takie płyną z szeregu badań – autorzy powołują się na kilka prac publikowanych na łamach takich czasopism, jak British Journal of Cancer czy Hepatology. W jednej z nich dokonano metaanalizy kilku innych badań uwzględniając grupę 2600 chorych z rozpoznanym HCC. Ogólne ryzyko względne (relative risk – RR) zachorowania na HCC wynosiło 0,59 (95% CI 0,49-0,72) u pacjentów spożywających kawę i malało wraz ze wzrostem konsumpcji tego napoju.
Autorzy podkreślają, że przytoczone badania mają szereg mankamentów. Przede wszystkim miały one charakter obserwacyjny, a nie interwencyjny. Badania nie były kontrolowane placebo ani nie były randomizowane. Biorąc jednak pod uwagę dużą liczebność przebadanych grup, zbieżność wyników i wniosków także w odniesieniu do różnych populacji pod względem demograficznym, można z dużą dozą pewności potwierdzić korzystny wpływ spożycia kawy na funkcję wątroby.
W obliczu przedstawionych faktów pojawia się więc pytanie – jakie mechanizmy i jakie związki chemiczne decydują bezpośrednio o hepatoprotekcyjnym działaniu kawy. Pod uwagę bierze się szereg substancji – kofeinę, kwas chlorogenowy czy diterpeny (cafestol, kahweol). Jak pokazują badania na zwierzętach wydaje się, że za ostateczny efekt odpowiada kilka substancji działających synergistycznie. Wykazano między innymi, że kawa zmniejsza stężenie takich czynników jak transformujący czynnik wzrostu-β (transforming growth factor beta – TGF-β), cytokin prozapalnych, zmniejsza także produkcję kolagenu typu I. Wpływa także hamująco na podziały komórkowe, co ma przełożenie na zmniejszenie proliferacji komórek HCC w warunkach hodowli komórkowych.
W podsumowaniu autorzy zachęcają do propagowania picia kawy szczególnie wśród pacjentów z zaburzoną funkcją wątroby. Z większości badań wynika, że zalecaną dzienną „dawką” jest wypijanie od 2 do 5 filiżanek tego trunku. Warto oczywiście pamiętać o potencjalnych działaniach negatywnych kawy. Jednak jeśli weźmiemy także pod uwagę fakt, że, jak pokazuje część badań, umiarkowane jej spożycie może także wpływać pozytywnie na korekcję zjawiska insulinooporności, zmniejszać ryzyko zawału serca czy raka endometrium, to można z całą pewnością polecić każdej dorosłej osobie (za wyjątkiem kobiet w ciąży!) regularne spożywanie „małej czarnej”. I to nie tylko z przyczyn smakowych, co udowadnia artykuł Gail Masterton i Petera Hayesa.
Przegląd Gastroenterologiczny
