Powikłania u osób będących żywymi dawcami wątroby

Przeszczepianie narządów jest powszechnie akceptowaną formą leczenia wielu nieuleczalnych schorzeń narządowych. Istotnym ograniczeniem tej formy terapii jest często trudna dostępność organów. Jednym ze sposobów rozwiązania tego poważnego problemu jest przeszczepianie narządów lub ich fragmentów od żywych dawców. Taka sytuacja dotyczy także przeszczepów wątroby.

Po raz pierwszy przeszczep wątroby od żywego dawcy (ang. live donor liver transplantation – LDLT) wykonano ponad dwie dekady temu. Początkowo biorcami były wyłącznie dzieci, a podstawową techniką był przeszczep lewego bocznego segmentu wątroby od żywego dawcy. W późniejszym czasie rozpoczęto również przeszczepiać wątrobę od żywego dawcy u osób dorosłych. Dwie najczęściej stosowane techniki to transplantacja prawego płata wątroby oraz, coraz częściej w ostatnich latach, lewego płata tego narządu.
Wprowadzenie LDLT w sposób istotny zwiększyło dostępność narządu przeszczepianego, co poprawiło rokowanie u tysięcy osób oczekujących na transplantację. Dane te dotyczą zwłaszcza Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, gdzie LDLT przeprowadzane było szczególnie powszechnie. Niestety w ostatnich 8 latach obserwuje się powolną regresję w zakresie częstości wykonywania LDLT w USA. Wydaje się, że można wskazać dwie podstawowe przyczyny tego faktu. Pierwszą z nich może być zaadoptowanie w lutym 2002 roku wskaźnika Model for End-Stage Liver Disease (MELD)/Pediatric End-Stage Liver Disease Model (PELD) jako decydującego o kwalifikacji chorych do transplantacji wątroby od zmarłych dawców. To doprowadziło prawdopodobnie do zmniejszenia częstości LDLT zwłaszcza w grupie pediatrycznej. Drugim powodem zmniejszenia częstości przeprowadzania LDLT (tym razem dotyczy to głównie transplantacji u osób dorosłych) było zaraportowanie, również w 2002 roku, przypadków śmierci żywych dawców wątroby, co szeroko komentowane było także w środkach masowego przekazu. Niezwykle ciekawa praca autorów amerykańskich, poruszająca omawiane zagadnienie, została zamieszczona na łamach jednego z ostatnich wydań Gastroenterology.
Celem autorów pracy była ocena ryzyka wczesnej śmierci oraz ostrej niewydolności narządu przeszczepianego u żywych dawców wątroby i porównanie w omawianym zakresie z populacją żywych dawców innych organów. W tym przypadku grupą kontrolną byli odpowiednio dobrani pod względem epidemiologicznym żywi dawcy nerek w USA. Dodatkowo autorzy za cel obrali sobie ocenę odległej śmiertelności wśród żywych dawców wątroby w porównaniu z populacją osób zdrowych (odpowiednio dobrana grupa osób ujęta w The Third National Health and Nutrition Examination Survey – NHANES III).
Podstawową grupą badaną ocenianą w pracy byli żywi dawcy wątroby uwzględnieni w The Organ Procurement and Transplantation Network (OPTN) w latach 1994 - 2011 w USA. W sumie w analizie uwzględniono 4111 żywych dawców wątroby. W 77% przypadków przeszczep dotyczył biologicznego krewnego, w 6% - małżonka, a w 17% innych dawców niespokrewnionych. W większości przypadków od dawców pobierano prawy płat (67%), w 24% - lewy boczny segment wątroby, a w 9% przypadków – lewy płat. Wiek 90% dawców był poniżej 50 roku życia, 78% było rasy kaukaskiej, 51% dawców stanowiły kobiety. Jak pokazała analiza w okresie 1994-1996 zdecydowana większość LDLT dotyczyła transplantacji w grupie pediatrycznej (adult-to-child LDLT), głównie lewego bocznego segmentu wątroby. Po 1997 roku trend ten się wyraźnie zmienił, z ewidentnym zwiększeniem częstości LDLT w grupie dorosłych (adult-to-adult LDLT), gdzie preferowaną techniką był przeszczep prawego płata wątroby. Od roku 2001 obserwuje się stopniowe zmniejszanie częstości wykonywania LDLT w USA w obu grupach.
W sumie 7 dawców narządu zmarło w ciągu 90 dni od donacji (1,7/1000). Odsetek ten był większy niż w grupie żywych dawców nerki (tu wynosił 0,5/1000 dawców), ale różnica ta nie była istotna statystycznie. Ryzyko to było porównywalne pomiędzy żywymi dawcami wątroby dla biorców dorosłych i pediatrycznych, podobnie nie odnotowano istotnych różnic w zakresie omawianego ryzyka w zależności od części pobieranej do przeszczepu wątroby. Kolejnym wnioskiem wynikającym z przeprowadzonej analizy było stwierdzenie faktu, że śmiertelność odległa w badanej grupie żywych dawców wątroby nie różniła się istotnie z odsetkami rejestrowanymi w grupie kontrolnej zdrowych osób nie poddawanych zabiegom operacyjnym, a także nie różniła się w porównaniu z grupą żywych dawców nerki.