Przeszczepienia trzustki oraz trzustki i nerki w cukrzycy: jakie korzyści?

Transplantacja trzustki bądź trzustki i nerki nie stanowi najczęstszej metody leczenia cukrzycy typu 1 i 2. W USA nawet zmniejsza się liczba przeszczepień, ale co ciekawe wyniki są coraz lepsze. O profilu biorcy do przeszczepienia oraz o korzyściach płynących z zabiegu mówiła prof. Magdalena Durlik z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Leczenie operacyjne cukrzycy może odbywać się poprzez : przeszczepienie samej trzustki w cukrzycy typu 1 lub 2, przeszczepienie nerki i trzustki w cukrzycy typu 1 lub 2 u pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek, przeszczepienie wysp trzustkowych.
Przeszczepień trzustki nie jest dużo, ale poprawia się zarówno czas przeżycia samego pacjenta, jak i czas przeżycia samego przeszczepu, przy czym czas przeżycia chorego przy przeszczepieniu trzustki i nerki jest lepszy niż przy samej nerce nawet od żywego dawcy. Wśród przeszczepień przeważa też przeszczepienie nerki z trzustką zamiast samej trzustki. Sama trzustka stanowi 8 procent przeszczepień, reszta dotyczy trzustki i nerki.
Cukrzyca typu 1-go i przewlekła choroba nerek stanowi uznane wskazanie do przeszczepienia nerki i trzustki. Może to być przeszczepienie nerki i trzustki od tego samego dawcy u pacjenta leczonego nerkozastępczo (SPK), przeszczepienie wyprzedzające nerki i trzustki od tego samego zmarłego dawcy (PSPK), przeszczepienie nerki od żywego dawcy i następnie trzustki od zmarłego dawcy (PAK), przeszczepienie nerki od zmarłego dawcy i potem trzustki od innego zmarłego dawcy (PAK).
SPK zapewnia najlepsze przeżycie pacjenta. W SPK ryzyko zgonu jest o 2 proc. większe, utrata trzustki następuje u 10-15 proc. w pierwszym roku. SPK poprawia jednak przeżycie biorcy choć jest to zależne od zachowania funkcji przeszczepu trzustki.
W cukrzycy typu 2 i przewlekłej chorobie nerek- w wybranych grupach pacjentów może być wskazanie do przeszczepienia nerki i trzustki.
Celem operacji przeszczepienia trzustki jest uzyskanie insulinoniezależności, zapobieganie ciężkim epizodom hipoglikemii szczególnie w nocy, zahamowanie powikłań cukrzycowych, jeśli nie są one zbyt zaawansowane. Ryzyko stanowi sam zabieg, leczenie immunosupresyjne, pogorszenie funkcji nerek, immunizacja. Zabieg przeszczepienia może zostać wykonany, jeśli ryzyko powikłań i immunosupresji nie przewyższa korzyści wynikających z zapobiegania progresji choroby. W cukrzycy typu 1 wskazaniem do przeszczepienia trzustki są: częste ciężkie epizody hipoglikemii wymagające interwencji medycznej, epizody hipoglikemii nocnej (epizody bez poprzedzających objawów lub z nieświadomością hipoglikemii), ciężkie epizody hiperglikemii powikłane kwasicą ketonową i śpiączką, chwiejny przebieg cukrzycy, duże wahania glikemii, duże problemy emocjonalne z terapią egzogenną insuliną, szybko postępujące powikłania cukrzycy- nefropatia, retinopatia, neuropatia. W cukrzycy typu 2 wskazaniami do przeszczepienia trzustki są: wyczerpanie czynności komórek beta trzustki, przebyta całkowita resekcja trzustki. Chorzy z cukrzycą typu 2 to 90-95 proc. wszystkich chorych na cukrzycę, stanowią 5,9 proc. wszystkich SPK. Wyniki przeszczepień są porównywalne do wyników uzyskiwanych w cukrzycy typu 1.
Przeciwskazania do przeszczepienia trzustki są takie same jak w przypadku nerki. Dodatkowo to duże zapotrzebowanie na insulinę, insulinooporność, duże wydzielanie insuliny endogennej. W typie 2 konieczne jest niskie BMI, przy wysokim i długotrwającej insulinooporności lepiej sprawdzają się operacje bariatryczne.
Ważny element stanowi kwalifikacja biorcy w zależności od wydolności układu krążenia. Przed zabiegiem konieczna jest rewaskularyzacja wszystkich tętnic. U chorych z cukrzycą typu 1 przeszczepienie trzustki i nerki zmniejsza ryzyko zgonów z powodu powikłań sercowo-naczyniowych CVD w porównaniu z przeszczepieniem nerki od żywego dawcy. W razie utraty trzustki ten efekt jest znoszony.
Choć przeszczepienie trzustki u starszych biorców związane jest generalnie z gorszym przeżyciem pacjenta i przeszczepu w porównaniu z transplantacją trzustki u osób <50 roku życia, to wzrasta liczba starszych biorców i nie należy ich dyskwalifikować z tej metody leczenia.
Korzyści z przeszczepienia trzustki to: insulinoniezależność, zapobieganie powikłaniom cukrzycy, zahamowanie progresji powikłań cukrzycy, odwrócenie powikłań cukrzycy. Korzyści z przeszczepienia nerki i trzustki to: dłuższe przeżycie w porównaniu z biorcami nerki od zmarłego dawcy lub dializowanymi, wyrównanie metaboliczne, mniejsze ryzyko sercowo-naczyniowe, poprawa neuropatii, zapobiega nefropatii, regresja wczesnych zmian, stabilizacja retinopatii, poprawa jakości życia. Zagrożenia są związane z ryzykiem zabiegu operacyjnego, leczeniem immunosupresyjnym i jego powikłaniami.
Wykład został wygłoszony podczas konferencji MLC 2016.