Współpraca patologa i klinicysty w rozpoznawaniu nieswoistych chorób jelit
Autor: Katarzyna Bakalarska
Data: 05.02.2014
Źródło: Na podstawie prezentacji „Współpraca patologa i klinicysty w rozpoznawaniu nieswoistych zapaleń jelit”, którą przygotowała prof. Anna Nasierowska-Guttmejer, prezes Polskiego Towarzystwa Onkologów, podczas konferencji „Postępy w gastroenterologii”
Prawidłowo przeprowadzona biopsja i badanie histopatologiczne mogą być nieocenioną pomocą w diagnostyce nieswoistych zapaleń jelit. Jak powinno się je przeprowadzać, by otrzymać odpowiedni wynik?
Dzięki charakterystycznemu obrazowi histopatologicznemu, diagnostyka nieswoistych zapaleń jelit może być znacznie ułatwiona. W leczeniu pacjentów z chorobami jelit powinien brać więc udział nie tylko klinicysta, ale także patomorfolog i endoskopista. Głównym pytaniem, jakie jest stawiane patomorfologowi jest ocena, czy błona śluzowa jelit wykazuje cechy zapalenia, a jeśli tak, to na jaką chorobę wskazują jej zmiany?
Poza samym rozpoznaniem zapalenia jelit, biopsja może być pomocna w różnicowaniu między chorobą Leśniowskiego-Crohna a wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Co więcej, może ona posłużyć do wykluczenia dysplazji oraz oceny aktywności i rozległości zmian w ścianie jelita. Badanie histopatologiczne jest niezbędne do rozpoznania typu zapalenia oraz wskazania odpowiedniego leczenia IBD. Warto pamiętać, że aby dokonać prawidłowej oceny preparatów, patolog powinien otrzymać informacje dotyczące przebiegu choroby, obrazu endoskopowego oraz przebiegu leczenia pacjenta. Podczas konferencji „Postępy w gastroeneterologii” prof. Anna Nasierowska-Guttmejer podkreślała, jak bardzo wartościowe mogą być spotkania kliniczno-patologiczne w celu dyskusji nad przypadkami pacjentów z IBD.
Jak powinna być przeprowadzana sama biopsja? Przede wszystkim, wskazana jest ileokolonoskopia a nie tylko rektoskopia. Co więcej, powinny być pobierane po 2 wycinki z 5 poziomów jelita a w przypadku fulminant colitis – optymalne jest pobranie 2 wycinków z co najmniej 1 miejsca albo wstrzymanie się od pobierania wycinków. Wycinki należy pobrać do osobnych pojemników z oznaczeniem miejsc ich pobrania. Trafność rozpoznania wzrasta znacznie, gdy wycinki są pobierane na kilku poziomach (66% przy 2 wycinkach z okrężnicy oraz 92% gdy pobierane są wycinki z kilku poziomów). Wycinki powinny być utrwalane w 10% buforowanej formalinie i zabarwione rutynowo hematoksyliną i eozyną.
Przy ocenia preparatów biopsyjnych szczególną uwagę powinno skierować się na zaburzenia architektury krypt jelitowych, charakter nacieków zapalnych oraz stan nabłonka. Ważne jest również rozmieszczenie ewentualnych nacieków zapalnych i porównanie ich występowania między odcinkami jelita. Zdarza się jednak, że ocena histopatologiczna może nie odpowiadać ocenie metodą endoskopową. W badaniu endoskopowym można ocenić aktywność zmian, podczas gdy brak obecnie schematu do tej oceny w badaniu histopatologicznym.
Przy ocenie mikroskopowej trzeba pamiętać, że pojedyncza cecha nie stanowi podstawy do rozpoznania konkretnego typu zapalenia, a optymalnie powinno występować kilka cech równocześnie. Warto zwrócić uwagę, że w przypadku WZJG przewlekłe zmiany mogą być położone niżej i być bardziej ograniczone u dzieci niż u dorosłych. Nacieki zapalne i ziarniniaki (ale nie w okolicy krypt) powinny kierować diagnostykę raczej w kierunku choroby Leśniowskiego-Crohna niż wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Również zmiany w górnym odcinku przewodu pokarmowego przemawiają za tą chorobą. Możliwe jednak są także inne rozpoznania, np. refluks żołądkowo-przełykowy czy zapalenie żołądka związane z infekcją H. pylori – powinny być one wykluczone przed rozpoznaniem IBD.
Poza samym rozpoznaniem zapalenia jelit, biopsja może być pomocna w różnicowaniu między chorobą Leśniowskiego-Crohna a wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Co więcej, może ona posłużyć do wykluczenia dysplazji oraz oceny aktywności i rozległości zmian w ścianie jelita. Badanie histopatologiczne jest niezbędne do rozpoznania typu zapalenia oraz wskazania odpowiedniego leczenia IBD. Warto pamiętać, że aby dokonać prawidłowej oceny preparatów, patolog powinien otrzymać informacje dotyczące przebiegu choroby, obrazu endoskopowego oraz przebiegu leczenia pacjenta. Podczas konferencji „Postępy w gastroeneterologii” prof. Anna Nasierowska-Guttmejer podkreślała, jak bardzo wartościowe mogą być spotkania kliniczno-patologiczne w celu dyskusji nad przypadkami pacjentów z IBD.
Jak powinna być przeprowadzana sama biopsja? Przede wszystkim, wskazana jest ileokolonoskopia a nie tylko rektoskopia. Co więcej, powinny być pobierane po 2 wycinki z 5 poziomów jelita a w przypadku fulminant colitis – optymalne jest pobranie 2 wycinków z co najmniej 1 miejsca albo wstrzymanie się od pobierania wycinków. Wycinki należy pobrać do osobnych pojemników z oznaczeniem miejsc ich pobrania. Trafność rozpoznania wzrasta znacznie, gdy wycinki są pobierane na kilku poziomach (66% przy 2 wycinkach z okrężnicy oraz 92% gdy pobierane są wycinki z kilku poziomów). Wycinki powinny być utrwalane w 10% buforowanej formalinie i zabarwione rutynowo hematoksyliną i eozyną.
Przy ocenia preparatów biopsyjnych szczególną uwagę powinno skierować się na zaburzenia architektury krypt jelitowych, charakter nacieków zapalnych oraz stan nabłonka. Ważne jest również rozmieszczenie ewentualnych nacieków zapalnych i porównanie ich występowania między odcinkami jelita. Zdarza się jednak, że ocena histopatologiczna może nie odpowiadać ocenie metodą endoskopową. W badaniu endoskopowym można ocenić aktywność zmian, podczas gdy brak obecnie schematu do tej oceny w badaniu histopatologicznym.
Przy ocenie mikroskopowej trzeba pamiętać, że pojedyncza cecha nie stanowi podstawy do rozpoznania konkretnego typu zapalenia, a optymalnie powinno występować kilka cech równocześnie. Warto zwrócić uwagę, że w przypadku WZJG przewlekłe zmiany mogą być położone niżej i być bardziej ograniczone u dzieci niż u dorosłych. Nacieki zapalne i ziarniniaki (ale nie w okolicy krypt) powinny kierować diagnostykę raczej w kierunku choroby Leśniowskiego-Crohna niż wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Również zmiany w górnym odcinku przewodu pokarmowego przemawiają za tą chorobą. Możliwe jednak są także inne rozpoznania, np. refluks żołądkowo-przełykowy czy zapalenie żołądka związane z infekcją H. pylori – powinny być one wykluczone przed rozpoznaniem IBD.
Przegląd Gastroenterologiczny
