Terapia genowa w SCID RAG1 zastosowana we Wrocławiu

Specjaliści z Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu zastosowali terapię genową u dziecka z wrodzonym niedoborem odporności. To czwarty taki zabieg na świecie.

• W Klinice Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej USK we Wrocławiu zastosowano innowacyją terapię przy użyciu komórek hematopoetycznych. Pierwszym pacjentem był pięciomiesięczny chłopiec z wrodzonym niedoborem odporności
• Terapia genowa w SCID RAG1 jest badaniem klinicznym niekomercyjnym, finansowanym ze środków Komisji Europejskiej. Liderem projektu jest Leiden University Medical Center (LUMC) w Holandi, a USK realizuje badanie w Polsce
• – Dzięki innowacyjnej terapii genowej, przeprowadzanej w ramach unijnego, międzynarodowego projektu RECOMB, możemy zaoferować naszym pacjentom szansę na życie bez konieczności ryzykownej i toksycznej transplantacji od dawcy – mówi prof. Piotr Ponikowski

USK po raz pierwszy zastosował terapię u dziecka z ciężkim złożonym niedoborem odporności z mutacją genu RAG1. Prof. Krzysztof Kałwak podkreśla, że dzieci z taką mutacją, bez przeszczepienia nie mają szans na przeżycie. Młody organizm do szóstego miesiąca życia jest wspomagany przez przeciwciała od mamy, niestety później zaczynają pojawiać się groźne dla życia i ciężkie do wyleczenia infekcje oportunistyczne.

Brak odporności wykryły badania genetyczne

O braku odporności rodzice pacjenta dowiedzieli się trzy tygodnie po jego narodzinach. Diagnoza przyszła szybko, bo dziecko przyszło na świat w Reykjaviku na Islandii, a tam wszystkie noworodki objęte są programem badań genetycznych.

Na spotkanie z rodzicami przyjechał dyrektor ośrodka, powiedział o wadzie genetycznej i szczegółowo przedstawił możliwości leczenia za granicą. W grę wchodziła Wielka Brytania, Holandia, Szwecja, ale pod uwagę brana była również Polska. Bardzo dobre rekomendacje miał wrocławski ośrodek i tym sposobem mały pacjent trafił do Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu. 

Jednym z ważnych etapów leczenia była afereza komórek macierzystych z krwi obwodowej pacjenta. Chłopiec został na kilka godzin podłączony do maszyny, która nazywa się separatorem komórkowym. Urządzenie jedną linią pobiera komórki, wiruje, rozdziela krew na warstwy komórkowe i do jednego woreczka zbiera warstwę, w której znajdują się komórki macierzyste układu krwiotwórczego. Pozostała krew "wraca do pacjenta".

– W porównaniu z typowymi przeszczepami autologicznymi suma wyizolowanego materiału była bardzo duża, ponieważ zebraliśmy 50 milionów komórek macierzystych na kilogram masy ciała pacjenta – podkreśla dr Monika Mielcarek-Siedziuk. – Patrząc na objętość, to były około 54 mililitry. Biorąc pod uwagę, że mamy do czynienia z pacjentem, który waży około pięciu kilogramów, to jest to bardzo duża objętość.

Prof. Anna Kostera-Pruszczyk o terapiach genowych w SMAPolskie dzieci z rdzeniowym zanikiem mięśni mają dostęp do wszystkich trzech zarejestrowanych leków. Rodzice najczęściej jednak wybierają jednorazową terapię genową. Dzięki niej organizm pacjenta zaczyna wytwarzać białko SMN, co zatrzymuje rozwój choroby. – Jest najskuteczniejsza, jeśli zostanie zastosowana, zanim pojawią się objawy – oceniła prof. dr hab. n. med. Anna Kostera-Pruszczyk.

Hematologiczna odnowa

Komórki pobrane od pacjenta zostały wysłane samolotem do Leiden w Holandii, gdzie prof. Arjan Lankester wraz z zespołem naukowców od blisko 20 lat pracuje nad technologią modyfikacji genetycznej komórek macierzystych. W LUMC do genomu wyizolowanych komórek chorego wprowadza się gen kodujący (RAG1) dla tego działającego niewłaściwie. Cała procedura trwa od dwóch do trzech tygodni. Po modyfikacji zamrożone komórki wróciły do Polski.

– Przed podaniem zmodyfikowanych komórek pacjent został poddany chemioterapii. Dzień zero był 14 października – wyjaśnia prof. Krzysztof Kałwak i dodaje: – Prof. Lankester przyjechał do naszej kliniki, aby osobiście obserwować pierwsze podanie zawiesiny, po którym czekaliśmy na odnowę. Hematologiczna odnowa, zgodnie z oczekiwaniami, była widoczna już po 2-3 tygodniach. O pełnym sukcesie terapii genowej będzie można mówić około czwartego miesiąca od infuzji.

Teraz lekarze koncentrują się na profilaktyce przeciwinfekcyjnej, którą będzie można odstawić, gdy zaczną już działać odnawiające się, zmodyfikowane komórki odpowiadające za odporność.

Terapia genowa w SCID RAG1 jest badaniem klinicznym niekomercyjnym, finansowanym ze środków Komisji Europejskiej. Liderem projektu jest ośrodek akademicki w Leiden, a USK realizuje badanie w Polsce. Międzynarodowy projekt badawczy jest rozpisany na dwa lata, ale każde dziecko, które otrzymało terapię genową, przez co najmniej 15 lat będzie poddawane corocznej obserwacji w ramach rutynowej opieki klinicznej nad pacjentem po przeszczepie.

Krok naprzód w medycynie translacyjnej

– Dzięki innowacyjnej terapii genowej, przeprowadzanej w ramach unijnego, międzynarodowego projektu RECOMB, możemy zaoferować naszym pacjentom szansę na życie bez konieczności ryzykownej i toksycznej transplantacji od dawcy. To ogromny krok naprzód w medycynie translacyjnej, który potwierdza pozycję Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu i Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego jako liderów w Europie Środkowo-Wschodniej. Innowacyjne terapie są i będą u nas rozwijane, tak aby pacjenci nie musieli jeździć za granicę w poszukiwaniu ratunku, a ich rodzice nie musieli szukać środków na drogie hospitalizacje we Włoszech, Holandii czy Wielkiej Brytanii – mówi prof. Piotr Ponikowski, rektor Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.

Terapia genowa to kolejny międzynarodowy projekt realizowany w Klinice Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dzięcięcej we Wrocławiu. W 2020 roku w tzw. Przylądku Nadziei po raz pierwszy zastosowano terapię CAR-T. Dla dzieci chorych na białaczkę limfoblastyczną, które wyczerpały już wszystkie możliwości leczenia, była to ostania szansa na uratowanie życia. Do dziś takich zabiegów wykonano już 40. Pierwszych dziesięć można było przeprowadzić dzięki zbiórkom publicznym, a dziś te zabiegi są już refundowane u dzieci. W planach są też kolejne innowacyjne terapie.

Terapia genowa w chorobie Parkinsona ►W Polsce rozpoczyna się program, w którym weźmie udział około 120 pacjentów z chorobą Parkinsona. Dzięki jego wynikom zdobędziemy dowody naukowe potwierdzające do jakiego stopnia terapia genowa jest skuteczna. - To wydarzenie niezwykłe. Jestem przekonany że terapie genowe okażą się zbawienne w leczeniu wielu chorób, - mówi Menedżerowi Zdrowia prof. Mirosław Ząbek.

Quality Treatment Center we Wrocławiu

– Naszym celem jest stworzenie we Wrocławiu Quality Treatment Center – ośrodka referencyjnego dla innowacyjnego leczenia pacjentów z Europy Środkowo-Wschodniej. Chcemy wprowadzać różne, nowoczesne technologie z zagranicy, aby chorzy nie musieli pokonywać tysięcy kilometrów w poszukiwaniu terapii. Dzięki temu także wysyłanie komórek do niezbędnej modyfikacji staje się prostsze i mniej kosztowne. Już dziś nasz ośrodek jest liderem we wdrażaniu nowoczesnych metod leczenia w regionie – dodaje dr Marcin Drozd, dyrektor Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu.