123RF
Ból w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej
Autor: Krystian Lurka
Data: 16.02.2020
Źródło: Mateusz Pałka
| Tagi: | Mateusz Pałka |
Opublikowano projekt rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego leczenia bólu w warunkach ambulatoryjnych. Dokument określi metody oceny bólu, wprowadzi monitorowanie skuteczności leczenia bólu i obowiązek prowadzenia postępowania terapeutycznego mający na celu łagodzenie i leczenie bólu. Projekt analizuje mecenas Mateusz Pałka.
Komentarz mecenasa Mateusza Pałki z Kancelarii Doradczej Rafała Janiszewskiego:
- Nowelizacja z 11 maja 2017 r. wprowadzająca artykuł 20a Ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta (Dz.U. 2009 nr 52 poz. 417) zakłada, że pacjent ma prawo do leczenia bólu oraz nakłada na placówki obowiązek podejmowania działań określających stopień natężenia bólu, leczenia bólu oraz monitorowania skuteczności tego leczenia. W 2018 roku podjęta została próba określenia ramowych standardów leczenia bólu. Projekt rozporządzenia z 11 maja 2018 r. zakładał systemowe, całościowe podejście do tego problemu. Jednak nie zdecydowano się wprowadzić go do obrotu prawnego. W konsekwencji projekt „utknął” na etapie opiniowania. Równocześnie wydano wiele wytycznych dotyczących sposobu leczenia bólu odnoszących się do niektórych grup pacjentów objętych np. leczeniem paliatywnym i hospicyjnym, a także pozabiegowym. Dotychczasowe przepisy gwarantowały łagodzenie bólu i innych cierpień wyłącznie pacjentom w stanie terminalnym. Potrzeba całościowego ujęcia problemu wynika przede wszystkim z obowiązku wykonywania świadczeń zdrowotnych zgodnych z najnowszą wiedzą medyczną.
Legislator, dostrzegając potrzebę zunifikowania standardów leczenia bólu, po raz wtóry podjął próbę wprowadzenia do obrotu prawnego rozporządzenia regulującego tę kwestię. Tym razem skupił się wyłącznie na leczeniu bólu w warunkach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej.
Projekt rozporządzenia ministra zdrowia z 16 stycznia 2020 w sprawie standardu organizacyjnego leczenia bólu w warunkach ambulatoryjnych określa rodzaje bólu. To:
- ból stanowiący istotny problem kliniczny – ból wymagający leczenia w opinii pacjenta lub lekarza,
- ból przewlekły – ból bez oczywistej biologicznej wartości, który zwykle trwa dłużej niż trzy miesiące.
Świadczenia w poradni leczenia bólu będą odbywać się w przypadku wyczerpania możliwości diagnostycznych i leczniczych pacjenta w podstawowej opiece zdrowotnej lub w sytuacji trudności w postawieniu właściwego rozpoznania, braku lub niewielkiej skuteczności dotychczasowego sposobu leczenia, wskazania do zastosowania inwazyjnych metod leczenia, a także trudności w opanowaniu działań po terapii.
Głównym założeniem projektu jest ustalenie standardu organizacyjnego leczenia bólu dokonywanego na podstawie oceny bólu, monitorowania skuteczności leczenia bólu, oceny zmiany natężenia bólu, uśmierzania i leczenia bólu oraz działań edukacyjnych w zakresie zastosowania farmakoterapii leczniczej wraz z informowaniem pacjenta o działaniach niepożądanych występujących po zastosowanej terapii. Powyższe dziania wskazują na kompleksową, pełną ścieżkę postępowania z dolegliwościami bólowymi.
Pierwszym elementem standardu postępowania jest ocena bólu. Odbywa się poprzez przeprowadzenie wywiadu lekarskiego z pacjentem, badanie przedmiotowe, badanie wykonywane za pomocą oceny skali bólu i badań pomocniczych. Projekt ustawy wskazuje, że wywiad powinien skupiać się na przyczynach i natężeniu bólu, charakterze i okolicznościach jego występowania, informacjach o dotychczasowym leczeniu, wypływie dolegliwości na jakość życia pacjenta oraz o dolegliwościach mogących wynikać bezpośrednio z bólu. To pacjent jest podstawowym źródłem informacji o dolegliwościach, wobec tego wywiad powinien być przeprowadzany skrupulatnie, z użyciem skal natężenia bólu określonych rozporządzeniem. Rozporządzenie wyróżnia cztery znane już w systemie opieki zdrowotnej skale natężenia bólu:
- skala numeryczna (numerical rating scale - NRS) - 11-punktowa skala od 0 do 10 punktów, kolejne cyfry uszeregowane są wzdłuż poziomej linii, punkt 0 położony na lewym końcu oznacza „brak bólu”, punkt 10 znajdujący się na prawym końcu określa stwierdzenie: „najsilniejszy ból, jaki można sobie wyobrazić”,
- skala obrazkowa (faces pain scale – FPS) - przedstawiająca kilka wyrazów twarzy za pomocą których ocenia się stopień nasilenia bólu,
- skala słowna (verbal rating scale – VRS) - składająca się z kolejno ustawionych cyfr z przypisanymi do nich określeniami stopnia nasilenia bólu: 0 – brak, 1 – lekki, 2 – umiarkowany, 3 – silny, 4 – nie do zniesienia,
- skala wzrokowo-analogowa (visual analogue scale – VAS) - ma postać linijki o długości 10 cm, pozwala na ocenę w skali od 0 ( zupełny brak bólu) do 10 (najsilniejszy wyobrażalny ból). Stosuje się również zmodyfikowane skale oceny natężenia bólu zawierające na skrajnych biegunach rysunki twarzy: uśmiechniętej (brak bólu) i wykrzywionej grymasem bólu (najsilniejszy ból) lub opatrzone dodatkowo słownymi określeniami bólu pod osią graficzną.
Równie istotne jest badanie przedmiotowe, w którym lekarz może znaleźć potwierdzenie w objawach bólowych opisywanych przez pacjenta w wywiadzie. Badania pomocnicze również mają na celu uzupełnienie informacji przekazanych przez pacjenta w wywiadzie i są zależne od schorzenia i stanu zdrowia pacjenta.
Istotnym w kompleksowości standardu jest monitorowanie skuteczności leczenia. Odbywa się to między innymi na podstawie ocen natężenia bólu, ulgi w wyniku zastosowanej terapii, stopnia stosowania się pacjenta do zaleceń terapeutycznych, wystąpienia działań niepożądanych po zastosowaniu wdrożonego leczenia, skuteczności leczenia działań niepożądanych, rozważenie modyfikacji leczenia w odpowiedzi na wystąpienie działań niepożądanych oraz ocenę stopnia satysfakcji pacjenta z leczenia przeciwbólowego. Projekt zakłada także obowiązkowe prowadzenie postępowania terapeutycznego mającego na celu łagodzenie i leczenie bólu. Ważnym elementem projektu jest obowiązkowe wprowadzenie w przypadku udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu rozpoznawania, leczenia, monitorowania bólu dołączenia do historii choroby pacjenta karty oceny natężenia bólu, która stanie się obligatoryjnym elementem dokumentacji medycznej i umożliwi pełne monitorowanie dolegliwości bólowych.
Projekt jest bardzo potrzebną regulacją. Ma niezwykle duże znaczenie dla podniesienia standardu życia osób zmagających się z bólem i może w sposób pozytywny wpłynąć na jakość ich życia. Poprzez uplasowanie leczenia bólu w ambulatoryjnych świadczeniach zdrowotnych projektodawca daje szeroką możliwość realizacji ustawowego prawa pacjenta, nie ograniczając trybu udzielania świadczeń do świadczeń stacjonarnych. Zabieg ten umożliwi w przyszłości szerokie korzystanie z terapii zwalczającej ból nie tylko w zakładach leczniczych, ale także w miejscu pobytu pacjenta. Założenia projektu rozporządzenia ministra zdrowia z 16 stycznia 2020 w sprawie standardu organizacyjnego leczenia bólu w warunkach ambulatoryjnych nie są nowością. Bardzo zbliżony projekt rozporządzenia procedowany był w 2018 roku, jednak wtedy nie zdecydowano się wprowadzić go do obrotu prawnego. Tym razem miejmy nadzieje, że będzie inaczej i standard leczenia bólu zakorzeni się w polskim porządku prawnym.
Jeśli chcesz ściągnąć dokumentów, kliknij w: „Rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego leczenia bólu w warunkach ambulatoryjnych”.
Zachęcamy do polubienia profilu „Menedżera Zdrowia” na Facebooku: www.facebook.com/MenedzerZdrowia i obserwowania kont na Twitterze i LinkedInie: www.twitter.com/MenedzerZdrowia i www.linkedin.com/MenedzerZdrowia.
- Nowelizacja z 11 maja 2017 r. wprowadzająca artykuł 20a Ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta (Dz.U. 2009 nr 52 poz. 417) zakłada, że pacjent ma prawo do leczenia bólu oraz nakłada na placówki obowiązek podejmowania działań określających stopień natężenia bólu, leczenia bólu oraz monitorowania skuteczności tego leczenia. W 2018 roku podjęta została próba określenia ramowych standardów leczenia bólu. Projekt rozporządzenia z 11 maja 2018 r. zakładał systemowe, całościowe podejście do tego problemu. Jednak nie zdecydowano się wprowadzić go do obrotu prawnego. W konsekwencji projekt „utknął” na etapie opiniowania. Równocześnie wydano wiele wytycznych dotyczących sposobu leczenia bólu odnoszących się do niektórych grup pacjentów objętych np. leczeniem paliatywnym i hospicyjnym, a także pozabiegowym. Dotychczasowe przepisy gwarantowały łagodzenie bólu i innych cierpień wyłącznie pacjentom w stanie terminalnym. Potrzeba całościowego ujęcia problemu wynika przede wszystkim z obowiązku wykonywania świadczeń zdrowotnych zgodnych z najnowszą wiedzą medyczną.
Legislator, dostrzegając potrzebę zunifikowania standardów leczenia bólu, po raz wtóry podjął próbę wprowadzenia do obrotu prawnego rozporządzenia regulującego tę kwestię. Tym razem skupił się wyłącznie na leczeniu bólu w warunkach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej.
Projekt rozporządzenia ministra zdrowia z 16 stycznia 2020 w sprawie standardu organizacyjnego leczenia bólu w warunkach ambulatoryjnych określa rodzaje bólu. To:
- ból stanowiący istotny problem kliniczny – ból wymagający leczenia w opinii pacjenta lub lekarza,
- ból przewlekły – ból bez oczywistej biologicznej wartości, który zwykle trwa dłużej niż trzy miesiące.
Świadczenia w poradni leczenia bólu będą odbywać się w przypadku wyczerpania możliwości diagnostycznych i leczniczych pacjenta w podstawowej opiece zdrowotnej lub w sytuacji trudności w postawieniu właściwego rozpoznania, braku lub niewielkiej skuteczności dotychczasowego sposobu leczenia, wskazania do zastosowania inwazyjnych metod leczenia, a także trudności w opanowaniu działań po terapii.
Głównym założeniem projektu jest ustalenie standardu organizacyjnego leczenia bólu dokonywanego na podstawie oceny bólu, monitorowania skuteczności leczenia bólu, oceny zmiany natężenia bólu, uśmierzania i leczenia bólu oraz działań edukacyjnych w zakresie zastosowania farmakoterapii leczniczej wraz z informowaniem pacjenta o działaniach niepożądanych występujących po zastosowanej terapii. Powyższe dziania wskazują na kompleksową, pełną ścieżkę postępowania z dolegliwościami bólowymi.
Pierwszym elementem standardu postępowania jest ocena bólu. Odbywa się poprzez przeprowadzenie wywiadu lekarskiego z pacjentem, badanie przedmiotowe, badanie wykonywane za pomocą oceny skali bólu i badań pomocniczych. Projekt ustawy wskazuje, że wywiad powinien skupiać się na przyczynach i natężeniu bólu, charakterze i okolicznościach jego występowania, informacjach o dotychczasowym leczeniu, wypływie dolegliwości na jakość życia pacjenta oraz o dolegliwościach mogących wynikać bezpośrednio z bólu. To pacjent jest podstawowym źródłem informacji o dolegliwościach, wobec tego wywiad powinien być przeprowadzany skrupulatnie, z użyciem skal natężenia bólu określonych rozporządzeniem. Rozporządzenie wyróżnia cztery znane już w systemie opieki zdrowotnej skale natężenia bólu:
- skala numeryczna (numerical rating scale - NRS) - 11-punktowa skala od 0 do 10 punktów, kolejne cyfry uszeregowane są wzdłuż poziomej linii, punkt 0 położony na lewym końcu oznacza „brak bólu”, punkt 10 znajdujący się na prawym końcu określa stwierdzenie: „najsilniejszy ból, jaki można sobie wyobrazić”,
- skala obrazkowa (faces pain scale – FPS) - przedstawiająca kilka wyrazów twarzy za pomocą których ocenia się stopień nasilenia bólu,
- skala słowna (verbal rating scale – VRS) - składająca się z kolejno ustawionych cyfr z przypisanymi do nich określeniami stopnia nasilenia bólu: 0 – brak, 1 – lekki, 2 – umiarkowany, 3 – silny, 4 – nie do zniesienia,
- skala wzrokowo-analogowa (visual analogue scale – VAS) - ma postać linijki o długości 10 cm, pozwala na ocenę w skali od 0 ( zupełny brak bólu) do 10 (najsilniejszy wyobrażalny ból). Stosuje się również zmodyfikowane skale oceny natężenia bólu zawierające na skrajnych biegunach rysunki twarzy: uśmiechniętej (brak bólu) i wykrzywionej grymasem bólu (najsilniejszy ból) lub opatrzone dodatkowo słownymi określeniami bólu pod osią graficzną.
Równie istotne jest badanie przedmiotowe, w którym lekarz może znaleźć potwierdzenie w objawach bólowych opisywanych przez pacjenta w wywiadzie. Badania pomocnicze również mają na celu uzupełnienie informacji przekazanych przez pacjenta w wywiadzie i są zależne od schorzenia i stanu zdrowia pacjenta.
Istotnym w kompleksowości standardu jest monitorowanie skuteczności leczenia. Odbywa się to między innymi na podstawie ocen natężenia bólu, ulgi w wyniku zastosowanej terapii, stopnia stosowania się pacjenta do zaleceń terapeutycznych, wystąpienia działań niepożądanych po zastosowaniu wdrożonego leczenia, skuteczności leczenia działań niepożądanych, rozważenie modyfikacji leczenia w odpowiedzi na wystąpienie działań niepożądanych oraz ocenę stopnia satysfakcji pacjenta z leczenia przeciwbólowego. Projekt zakłada także obowiązkowe prowadzenie postępowania terapeutycznego mającego na celu łagodzenie i leczenie bólu. Ważnym elementem projektu jest obowiązkowe wprowadzenie w przypadku udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu rozpoznawania, leczenia, monitorowania bólu dołączenia do historii choroby pacjenta karty oceny natężenia bólu, która stanie się obligatoryjnym elementem dokumentacji medycznej i umożliwi pełne monitorowanie dolegliwości bólowych.
Projekt jest bardzo potrzebną regulacją. Ma niezwykle duże znaczenie dla podniesienia standardu życia osób zmagających się z bólem i może w sposób pozytywny wpłynąć na jakość ich życia. Poprzez uplasowanie leczenia bólu w ambulatoryjnych świadczeniach zdrowotnych projektodawca daje szeroką możliwość realizacji ustawowego prawa pacjenta, nie ograniczając trybu udzielania świadczeń do świadczeń stacjonarnych. Zabieg ten umożliwi w przyszłości szerokie korzystanie z terapii zwalczającej ból nie tylko w zakładach leczniczych, ale także w miejscu pobytu pacjenta. Założenia projektu rozporządzenia ministra zdrowia z 16 stycznia 2020 w sprawie standardu organizacyjnego leczenia bólu w warunkach ambulatoryjnych nie są nowością. Bardzo zbliżony projekt rozporządzenia procedowany był w 2018 roku, jednak wtedy nie zdecydowano się wprowadzić go do obrotu prawnego. Tym razem miejmy nadzieje, że będzie inaczej i standard leczenia bólu zakorzeni się w polskim porządku prawnym.
Jeśli chcesz ściągnąć dokumentów, kliknij w: „Rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego leczenia bólu w warunkach ambulatoryjnych”.
Zachęcamy do polubienia profilu „Menedżera Zdrowia” na Facebooku: www.facebook.com/MenedzerZdrowia i obserwowania kont na Twitterze i LinkedInie: www.twitter.com/MenedzerZdrowia i www.linkedin.com/MenedzerZdrowia.
