![](https://www.termedia.pl/f/pages/49049_85c40c551dffcaa7ee1c0b5065f5f3b4_blog.jpg)
iStock
Zdobienie ciała personelu medycznego w oczach pacjentów
Redaktor: Krystian Lurka
Data: 24.10.2022
Źródło: Rozprawy Społeczne/Elżbieta Rutkowska, Ireneusz Hałas, Urszula Bronowicka-Mielniczuk i Dominika Wysokińska
Tagi: | Elżbieta Rutkowska, Ireneusz Hałas, Urszula Bronowicka-Mielniczuk, Dominika Wysokińska, lekarz, lekarze, pacjent, pacjenci, piercing, tatuaże, personel |
Ocena wizerunku pracowników ochrony zdrowia dokonuje się zwykle przez pryzmat wiedzy i umiejętności zapewniających skuteczność terapii, poziom empatii i jakość relacji interpersonalnych z pacjentem. W prezentowanych badaniach zwrócono jednak uwagę na jeden z elementów wyglądu pracowników, czyli widoczne sposoby zdobienia ciała. Co o nich myślą chorzy?
Artykuł Elżbiety Rutkowskiej i Dominiki Wysokińskiej z Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Ireneusza Hałasa z Centrum Profilaktyczno-Leczniczego Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w Lublinie, Urszuli Bronowickiej-Mielniczuk z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie:
Sztuka trwałej lub tymczasowej zmiany i modyfikacji ciała jest znana ludzkości od wieków i obecnie kwitnie. Przykładami są tatuaże i piercing, dieta głodowa, wyczerpujący trening, podwieszanie, branding jako sposoby wyrażania własnej odrębności, indywidualności lub przynależności do określonej grupy, praktyk religijnych lub rytuałów (Atkinson 2004, Favazza 1996, Featherstone, 2000, Sweetman 1999, Tiggerman i Hopkins 2011). Stopień akceptacji takiej praktyki i jej ocena są zróżnicowane. Wiele osób zwraca uwagę na estetykę modyfikacji ciała. Inni decydują się na modyfikację swojego ciała za pomocą kolczyków lub tatuaży – twierdząc, że jest to sposób na wyrażenie swojej osobowości – budowanie wizerunku (Degekman i Price 2002, Tate i Shelton 2008) lub uzyskanie innych celów związanych z samorealizacją społeczną (Wohlrab, Stahl i Kappeler 2007). Wielu autorów jednocześnie zwraca uwagę na ryzyko zagrożenia zdrowia podczas modyfikowania ciała za pomocą piercingu lub tatuażu (Armstrong, Koch, Saunders, Roberts i Owen 2007, Carroll, Riffenburgh, Roberts & Myhre 2002, Janas, Stępień i Grzesiak-Janas 2008, Koenig i Carners 1999, Stirn 2003, Roberts i Ryan 2002). Tatuaże i kolczyki często pozytywnie korelują z innymi ryzykownymi zachowaniami (Braithwaite, Robillard, Woodring, Stephens i Arriola, 2001, Carroll, Riffenburgh, Roberts i Myhre 2002, Cegolon, Miatto, Bortolotto, Benetton, Mazzoleni i Mastrangelo 2010, Roberts i Rayan 2002, Deschesnes, Demers i Finès 2006, Huxley i Gorgan 2005), w pewien sposób stygmatyzując właścicieli (Ostaszewski i Kocoń 2007).
Trwałe zmiany ciała są we współczesnym świecie bardzo popularne pomimo tego ryzyka: w różnych krajach odsetek dorosłych z tatuażami lub kolczykami waha się w granicach od 5 do 50 proc. i wydają się one popularniejsze w młodszych grupach wiekowych (Kluger 2014, Laumann i Derick 2006, Mayers, Judelson, Moriarty i Rundel 2002, Makkai i McAllister 2001). Personel medyczny prawdopodobnie jest również poddawany takim praktykom, co może wpływać na ocenę jego wizerunku w relacjach terapeutycznych. Celem naszych badań było poznanie opinii pacjentów na temat tego zjawiska oraz obserwowanych przez nich sposobów ozdabiania ciała wśród osób zatrudnionych w branży medycznej. Badania przeprowadzono w ostatnim kwartale 2016 roku w placówkach medycznych w Lublinie i Białej Podlaskiej.
Materiały i metody
W badaniu przeprowadzonym metodą sondażu diagnostycznego jako narzędzie wykorzystano samodzielnie przygotowany kwestionariusz [załącznik 1 – dostępny po kliknięciu w „Rozprawy Społeczne”, znajdujące się na górze strony – w „źródle”] zawierający trzynaście pytań jednokrotnego wyboru (jedenaście pytań zamkniętych z opcją jednokrotnego wyboru, dwa pytania otwarte) oraz cztery pytania z odpowiedziami o wartość w skali Likerta:
+2 – „Podoba mi się to”,
+1 – „Akceptuję to”,
0 – „Nie mam nic przeciwko”,
–1 – „Nie akceptuję tego”,
–2 – „W ogóle mi się to nie podoba”.
W badaniu zastosowano metody ilościowe i jakościowe. Dane poddano analizie statystycznej za pomocą testu chi-kwadrat, a poziom istotności ustalono na 0,05. Wyniki podsumowano w tabelach 2–4, podając całkowitą liczbę odpowiedzi, liczby względne (odpowiedź wśród wszystkich odpowiedzi) wyrażone w procentach, wartości statystyk testowych i odpowiadające im p – wartości. Wszystkie obliczenia wykonano w środowisku R, wersja 3.3.3 (R Core Team 2017).
Wyniki
W badaniu wzięło udział 120 osób, całkowicie wypełnione arkusze pochodziły od 102 osób w wieku od 18 do 83 lat (M = 44,11; SD = 14,83). W badanej grupie przeważały kobiety, osoby z wykształceniem średnim i wyższym, oceniające swoje zdrowie jako całkiem dobre, a wśród ponad połowy badanych – często zwracające się do opieki zdrowotnej (tab.1).
![](/f/f/9b43e3c12bdcd14cc8236f59f48fc234.jpg)
Ponad połowa badanych pacjentów deklarowała stosowanie różnych metod zdobienia ciała (głównie przekłuwanie uszu) (ryc.1).
![](/f/f/cc487e09654b91311a3993e791113ac5.jpg)
Wszyscy badani dostrzegali różne sposoby modyfikacji ciała wśród personelu medycznego. Głównie noszenie kolczyków (ryc. 2).
![](/f/f/10e908e55c9211323725d04a3e3769b7.jpg)
Największa część opinii (38,8 proc.) wyrażonych przez pacjentów na temat modyfikacji ciała obserwowanych wśród personelu medycznego była neutralna, opinie wrogie i niechętne stanowiły 33,38 proc. wszystkich odpowiedzi. Ogólną ocenę modyfikacji ciała wyraża mediana 0 w skali Likerta. Opinie, że modyfikacje ciała są akceptowane, pojawiły się w 27,82 proc. odpowiedzi (ryc. 3).
![](/f/f/92769d121e534284330058f4e6d36814.jpg)
W składniku emocjonalnym postaw pacjentów wobec badanego zjawiska ozdabiania ciała (wyrażonego w skali Likerta) skrajnie negatywne opinie na jego temat wyraziło 9,29 proc. badanych, podczas gdy opinie o pełnej akceptacji dekoracji ciała wyrażało 7,56 proc. badanych (tab. 2).
![](/f/f/ac59e8024f6c4d51174bd0cd567b8aa0.jpg)
Pacjenci, którzy akceptują takie praktyki wśród personelu medycznego, uważają, że „miło jest mieć do czynienia z osobą zadbaną” (61,76 proc.) lub że jest to dopuszczalny „element osobowości pracownika” (48,04 proc.). Zdaniem 8,82 proc. badanych „jest to oznaka szacunku dla pacjenta”. Inne przytaczane argumenty obejmowały (13,73 proc.): „Nie mam nic przeciwko”, „Akceptuję delikatny makijaż w pastelowych kolorach”.
Przeciwnicy ozdabiania w tych grupach zawodowych uważają, że jest to przejaw braku profesjonalizmu (33,33 proc.) a zdobienia prowadzą do złych skojarzeń z niektórymi subkulturami (24,52 proc.); 17,65 proc. respondentów wskazało na podejrzenie epidemiologicznych zagrożeń takich praktyk.
Niemal jedna czwarta badanych z tej grupy (24,51 proc.) wskazuje na powody nieakceptowania zdobienia ciała, przytaczając takie argumenty, jak: „Nie chcę być dotykany przez osoby z kolczykami i tatuażami”, „Nie ufam im”, „Jest to element samookaleczenia i podejrzenia ekstrawagancji”, „Nie podoba mi się taki widok”, „Tatuaże kojarzą mi się z więzieniem, ostry makijaż i długie paznokcie w ostrych kolorach kojarzą mi się z najstarszym zawodem świata”, „Są dewiacyjne” (oryginalna pisownia).
Następnie zapytano ich o stopień akceptacji każdego z tych rodzajów ozdób za pomocą skali odpowiedzi respondentów Likerta. Stopień akceptacji sposobów ozdabiania ciała personelu medycznego jest bardzo zróżnicowany (tab. 3).
![](/f/f/fd04f2537390c6517ee8e52c0a0cae99.jpg)
Uczestnikom badania przeszkadzał głównie piercing różnych części ciała oraz widoczne tatuaże, a w większej grupie akceptowali oni kolczyki i pełny makijaż wśród reprezentantów badanych zawodów medycznych. Te ostatnie ozdoby są powszechnie praktykowane przez kobiety, dlatego sprawdzono, czy płeć personelu medycznego i jego specjalizacja zawodowa mogą mieć wpływ na poziom akceptacji zauważonych ozdób (ryc. 4).
![](/f/f/741caf20906a96c7115f816ceab5fc75.jpg)
Analiza statystyczna powyższych danych wykazała, że ocena modyfikacji ciała wśród personelu medycznego może być związana z obszarem kompetencji zawodowych (= 68.72, wartość p = 7.827e-11), a modyfikacje ciała są również częściej akceptowane i tolerowane przez pacjentów w przypadku personelu medycznego płci żeńskiej (= 68.481, wartość p = 3.662e-15).
Poniższe wyniki wskazują na istotne różnice w akceptacji obrazu ciała u pracowników służby zdrowia w zależności od płci i wieku badanych (tab. 4).
![](/f/f/35cb70ee40ef0778552a862d3c3cd921.jpg)
Zdobienia ciała są akceptowane głównie przez kobiety, młodzież oraz pacjentów, którzy sami je posiadają. Przeciwne są przeważnie osoby starsze w złym stanie zdrowia, z wykształceniem średnim (tabela 4).
Dyskusja
Praca w służbie zdrowia wymaga nie tylko doskonałej wiedzy i umiejętności, ale także dobrych relacji z pacjentami. Budowanie zaufania, oprócz innych wymienionych czynników, wraz z dobrym wizerunkiem, również stanowią zalety. W naszych rozważaniach chcieliśmy położyć nacisk na jeden z aspektów moralnej oceny wizerunku personelu medycznego. Systemy moralne i systemy prawne tworzą etykę deontologiczną (American Nurses Association 2001, Beauhamp i Childress 2001). Etyka deontologiczna zawodów medycznych w Polsce (osobno dla lekarzy, pielęgniarek i położnych, fizjoterapeutów) zawiera zalecenia, jak dbać o wizerunek i poprawne relacje z pacjentami, ale nie mówi o konkretnych zasadach dotyczących ich wyglądu. Badania potwierdzają jednak, że pracownicy, ich kompetencje, postawa, zachowanie i wizerunek to kluczowe elementy wizerunku całej placówki medycznej (Dołhasz 2012, Krupa 2006). Czas poświęcić więcej uwagi chociażby regulacjom wewnętrznym placówek medycznych. Psychologia wyglądu fizycznego wskazuje, że wygląd fizyczny i jego atrybuty w znacznym stopniu budują wizerunek obserwowanej osoby i relacje z nią (Cash 1990, Nowak 2012) – co może wpływać na wyniki terapii (Nęcki i Kęsy 2013). Osoby pracujące w służbie zdrowia (lekarze, pielęgniarki, ratownicy medyczni) zapewne tak jak i fizjoterapeuci, jako różne grupy społeczne dostrzegają modny aspekt modyfikacji ciała. Mają również znacznie większą świadomość ryzyka epidemiologicznego związanego z niektórymi trwałymi modyfikacjami ciała, takimi jak tatuaże i kolczyki (Bader, Hamodat i Hutchinson 2007, Millner i Eichold 2001). Personel medyczny ma również zadania z zakresu edukacji zdrowotnej, których celem jest zmniejszenie ryzyka trwałych modyfikacji ciała (Armstrong i Kelly 2001, Zagożdżon, Parszuto, Raj, Kissus-Kania, Korczak i Ejsmont, 2009), zwłaszcza tych wykonywanych w nieprofesjonalnych studiach (Cegolon, Miatto, Bortolotto, Benetton, Mazzoleni i Mastrangelo, 2010, Smith, Wang i Sidal 2002).
W niniejszym opracowaniu nie dokonano oceny powszechności i typów obrazu ciała wśród osób zatrudnionych w branży medycznej. Zamiast tego zawiera ono ocenę tego zjawiska przez pacjentów, którzy je dostrzegli. Większość (39,22 proc.) uczestników naszego badania była neutralna w stosunku do tego zjawiska i najprawdopodobniej akceptowała kolczyki w uszach personelu medycznego. Ten rodzaj ozdób jest najczęściej stosowany we współczesnym społeczeństwie (Lauman i Derick 2002).
Jedna trzecia badanych (33,33 proc.) wyraziła negatywną ocenę modyfikacji ciała, stwierdzając, że są one nieprofesjonalne i mogą wywoływać złe konotacje – co w rezultacie może mieć negatywny wpływ na relacje pacjent–terapeuta (Norcros 2002, Gelso i Hayes 2004). Opinia ta była częściej wyrażana przez osoby starsze, które same na co dzień nie ozdabiały ciała.
Wnioski
W ankiecie jedna trzecia pacjentów negatywnie oceniała widoczność ozdób ciała wśród osób zatrudnionych w branży medycznej. Zabiegi pielęgnacyjne wykonywane najczęściej przez kobiety (makijaż, kolorowy manicure), jeśli nie są zbyt wyraziste, nie budzą w grupie badanych większych kontrowersji. Ozdoby, takie jak odsłonięte tatuaże lub kolczyki w innych częściach ciała niż kobiece uszy, są mniej akceptowane. Informacja ta jest istotna w kontekście budowania wizerunku lekarzy. Ten z kolei może mieć wpływ na relacje terapeutyczne, zwłaszcza podczas leczenia osób starszych. W trakcie studiów medycznych, a także w regulaminie i organizacji pracy na różnych stanowiskach w ochronie zdrowia warto zwrócić większą uwagę na ten element kompetencji osobistych.
Literatura:
1. American Nurses Association. (2001). Code of ethics for nurses with interpretive statements. Nursesbooks. org.
2. Armstrong, M. L., & Kelly, L. (2001). Tattooing, body piercing, and branding are on the rise: perspectives for school nurses. The Journal of School Nursing. 17(1), 12-23.
3. Armstrong, M. L., Koch, J. R., Saunders, J. C., Roberts, A. E., & Owen, D. C. (2007). The hole picture: risks, decision making, purpose, regulations, and the future of body piercing. Clinics in Dermatology, 25(4), 398-406.
4. Atkinson, M. (2004). Tattooing and Civilizing Processes: Body Modification as Self Control. Canadian Review of Sociology/Revue canadienne de sociologie, 41(2), 125-146.
5. Bader, M. S., Hamodat, M., & Hutchinson, J. (2007). A fatal case of Staphylococcus aureus: Associated toxic shock syndrome following nipple piercing. Scandinavian Journal of Infectious Diseases, 39(8), 741- 743.
6. Beauchamp, T. L., & Childress, J. F. (2001). Principles of biomedical ethics. Oxford University Press, USA.
7. Braithwaite, R., Robillard, A., Woodring, T., Stephens, T., & Arriola, K. J. (2001). Tattooing and body piercing among adolescent detainees: relationship to alcohol and other drug use. Journal of Substance Abuse, 13(1), 5-16.
8. Carroll, S. T., Riffenburgh, R. H., Roberts, T. A., & Myhre, E. B. (2002). Tattoos and body piercings as indicators of adolescent risk-taking behaviors. Pediatrics, 109(6), 1021-1027.
9. Cash, T. F. (1990). The psychology of physical appearance: Aesthetics, attributes, and images.
10. Cegolon, L., Miatto, E., Bortolotto, M., Benetton, M., Mazzoleni, F., & Mastrangelo, G. (2010). Body piercing and tattoo: awareness of health related risks among 4,277 Italian secondary school adolescents. BMC Public Health, 10(1), 1.
11. Degelman, D., & Price, N. D. (2002). Tattoos and ratings of personal characteristics. Psychological Reports, 90(2), 507-514.
12. Deschesnes, M., Demers, S., & Finès, P. (2006). Prevalence and characteristics of body piercing and tattooing among high school students.Canadian Journal of Public Health/Revue Canadienne de Sante’e Publique, 325-329.
13. Dołhasz, M. (2011). Rola wizerunku placówki usług medycznych w ocenie pacjenta. Zeszyty Naukowe/ Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, (171), 39-49.
14. Favazza, A. R. (1996). Bodies under siege: Self-mutilation and body modification in culture and psychiatry. JHU Press.
15. Featherstone, M. (Ed.). (2000). Body modification (Vol. 5, No. 2-3). Sage.
16. Gelso, C. J., & Hayes, J. A. (2004). Relacja terapeutyczna. G. W. Psychologiczne (Ed.). Gdańskie Wydaw. Psychologiczne.
17. Huxley, C., & Grogan, S. (2005). Tattooing, piercing, healthy behaviours and health value. Journal of Health Psychology, 10(6), 831-841.
18. Janas, A., Stępień, N., & Grzesiak-Janas, G. (2008). Powikłanie kolczykowania twarzy. Dental Forum 35(1), 93-95.
19. Kluger, N. (2014). Tattooed people, who are you? Demographic and behavioral characteristics of tattooed individuals. In Annales de Dermatologie et de Venereology Vol. 142, No. 6-7, pp. 410-420.
20. Koenig, L.M., Carners, M. (1999) Body piercing: Medical concerns and cutting-edge fashion. Journal of General Internal Medicine, 14(6), 379-385.
21. Krupa, W. (2006). Pracownicy jako kluczowy element wizerunku placówki medycznej W: Karasiewicz G. Ochrona zdrowia. Wizerunek, marketing, rynek, IPiS, Warszawa.
22. Laumann, A. E., & Derick, A. J. (2006). Tattoos and body piercings in the United States: a national data set. Journal of the American Academy of Dermatology, 55(3), 413-421.
23. Makkai, T., & McAllister, I. (2001). Prevalence of tattooing and body piercing in the Australian community. Communicable diseases intelligence quarterly report, 25(2), 67.
24. Mayers, L. B., Judelson, D. A., Moriarty, B. W., & Rundell, K. W. (2002, January). Prevalence of body art (body piercing and tattooing) in university undergraduates and incidence of medical complications. Mayo Clinic Proceedings 77(1), 29-34.
25. Millner, V. S., & Eichold, B. H. (2001). Body piercing and tattooing perspectives. Clinical Nursing Research, 10(4), 424-441.
26. Nęcki, Z., & Kęsy, M. (Eds.). (2013). Postawy personelu medycznego wobec zarządzania szpitalem. Wydawnictwo UJ.
27. Norcross, J. C. (2002). Psychotherapy relationships that work: Therapist contributions and responsiveness to patients. Oxford University Press.
28. Nowak, R. (2012). Psychologiczne aspekty tatuowania się. Roczniki Psychologiczne, 15(2), 87-104.
29. Ostaszewski, K., & Kocoń, K. (2007). Tatuaż i kolczykowanie ciała a używanie substancji psychoaktywnych i inne zachowania ryzykowne wśród gimnazjalistów. Alkoholizm i Narkomania, 20(3), 247-266.
30. R Core Team (2017). R: A language and environment for statistical computing. R Foundation for Statistical Computing, Vienna, Austria. URL https://www.R-project.org/.
31. Roberts, T. A., & Ryan, S. A. (2002). Tattooing and high-risk behavior in adolescents. Pediatrics, 110(6), 1058-1063.
32. Smith, R. A., Wang, J., & Sidal, T. (2002). Complications and implications of body piercing in the head and neck. Current Opinion in Otolaryngology & Head and Neck Surgery, 10(3), 199-205.
33. Stirn, A. (2003). Body piercing: medical consequences and psychological motivations. The Lancet, 361(9364), 1205-1215.
34. Sweetman, P. (1999). Anchoring the (postmodern) self? Body modification, fashion and identity. Body & Society, 5(2-3), 51-76.
35. Tate, J. C., & Shelton, B. L. (2008). Personality correlates of tattooing and body piercing in a college sample: The kids are alright. Personality and Individual Differences, 45(4), 281-285.
36. Tiggemann, M., & Hopkins, L. A. (2011). Tattoos and piercings: Bodily expressions of uniqueness? Body Image, 8(3), 245-250.
37. Wohlrab, S., Stahl, J., & Kappeler, P. M. (2007). Modifying the body: Motivations for getting tattooed and pierced. Body image, 4(1), 87-95.
38. Zagożdżon, P., Parszuto, J., Raj, A., Całus-Kania, D., Korczak, A., Ejsmont, J. (2009). Częstość występowania I czynniki ryzyka zakażenia HCV wśród pracowników ochrony zdrowia w województwie pomorskim. Przegl Epidemiol,63, 39-43.
Artykuł opublikowano w „Rozprawach Społecznych” 2/2020.
![](/f/f/7b0ab526d738ff467e6e2cde8664c65a.jpg)
Sztuka trwałej lub tymczasowej zmiany i modyfikacji ciała jest znana ludzkości od wieków i obecnie kwitnie. Przykładami są tatuaże i piercing, dieta głodowa, wyczerpujący trening, podwieszanie, branding jako sposoby wyrażania własnej odrębności, indywidualności lub przynależności do określonej grupy, praktyk religijnych lub rytuałów (Atkinson 2004, Favazza 1996, Featherstone, 2000, Sweetman 1999, Tiggerman i Hopkins 2011). Stopień akceptacji takiej praktyki i jej ocena są zróżnicowane. Wiele osób zwraca uwagę na estetykę modyfikacji ciała. Inni decydują się na modyfikację swojego ciała za pomocą kolczyków lub tatuaży – twierdząc, że jest to sposób na wyrażenie swojej osobowości – budowanie wizerunku (Degekman i Price 2002, Tate i Shelton 2008) lub uzyskanie innych celów związanych z samorealizacją społeczną (Wohlrab, Stahl i Kappeler 2007). Wielu autorów jednocześnie zwraca uwagę na ryzyko zagrożenia zdrowia podczas modyfikowania ciała za pomocą piercingu lub tatuażu (Armstrong, Koch, Saunders, Roberts i Owen 2007, Carroll, Riffenburgh, Roberts & Myhre 2002, Janas, Stępień i Grzesiak-Janas 2008, Koenig i Carners 1999, Stirn 2003, Roberts i Ryan 2002). Tatuaże i kolczyki często pozytywnie korelują z innymi ryzykownymi zachowaniami (Braithwaite, Robillard, Woodring, Stephens i Arriola, 2001, Carroll, Riffenburgh, Roberts i Myhre 2002, Cegolon, Miatto, Bortolotto, Benetton, Mazzoleni i Mastrangelo 2010, Roberts i Rayan 2002, Deschesnes, Demers i Finès 2006, Huxley i Gorgan 2005), w pewien sposób stygmatyzując właścicieli (Ostaszewski i Kocoń 2007).
Trwałe zmiany ciała są we współczesnym świecie bardzo popularne pomimo tego ryzyka: w różnych krajach odsetek dorosłych z tatuażami lub kolczykami waha się w granicach od 5 do 50 proc. i wydają się one popularniejsze w młodszych grupach wiekowych (Kluger 2014, Laumann i Derick 2006, Mayers, Judelson, Moriarty i Rundel 2002, Makkai i McAllister 2001). Personel medyczny prawdopodobnie jest również poddawany takim praktykom, co może wpływać na ocenę jego wizerunku w relacjach terapeutycznych. Celem naszych badań było poznanie opinii pacjentów na temat tego zjawiska oraz obserwowanych przez nich sposobów ozdabiania ciała wśród osób zatrudnionych w branży medycznej. Badania przeprowadzono w ostatnim kwartale 2016 roku w placówkach medycznych w Lublinie i Białej Podlaskiej.
Materiały i metody
W badaniu przeprowadzonym metodą sondażu diagnostycznego jako narzędzie wykorzystano samodzielnie przygotowany kwestionariusz [załącznik 1 – dostępny po kliknięciu w „Rozprawy Społeczne”, znajdujące się na górze strony – w „źródle”] zawierający trzynaście pytań jednokrotnego wyboru (jedenaście pytań zamkniętych z opcją jednokrotnego wyboru, dwa pytania otwarte) oraz cztery pytania z odpowiedziami o wartość w skali Likerta:
+2 – „Podoba mi się to”,
+1 – „Akceptuję to”,
0 – „Nie mam nic przeciwko”,
–1 – „Nie akceptuję tego”,
–2 – „W ogóle mi się to nie podoba”.
W badaniu zastosowano metody ilościowe i jakościowe. Dane poddano analizie statystycznej za pomocą testu chi-kwadrat, a poziom istotności ustalono na 0,05. Wyniki podsumowano w tabelach 2–4, podając całkowitą liczbę odpowiedzi, liczby względne (odpowiedź wśród wszystkich odpowiedzi) wyrażone w procentach, wartości statystyk testowych i odpowiadające im p – wartości. Wszystkie obliczenia wykonano w środowisku R, wersja 3.3.3 (R Core Team 2017).
Wyniki
W badaniu wzięło udział 120 osób, całkowicie wypełnione arkusze pochodziły od 102 osób w wieku od 18 do 83 lat (M = 44,11; SD = 14,83). W badanej grupie przeważały kobiety, osoby z wykształceniem średnim i wyższym, oceniające swoje zdrowie jako całkiem dobre, a wśród ponad połowy badanych – często zwracające się do opieki zdrowotnej (tab.1).
![](/f/f/9b43e3c12bdcd14cc8236f59f48fc234.jpg)
Ponad połowa badanych pacjentów deklarowała stosowanie różnych metod zdobienia ciała (głównie przekłuwanie uszu) (ryc.1).
![](/f/f/cc487e09654b91311a3993e791113ac5.jpg)
Wszyscy badani dostrzegali różne sposoby modyfikacji ciała wśród personelu medycznego. Głównie noszenie kolczyków (ryc. 2).
![](/f/f/10e908e55c9211323725d04a3e3769b7.jpg)
Największa część opinii (38,8 proc.) wyrażonych przez pacjentów na temat modyfikacji ciała obserwowanych wśród personelu medycznego była neutralna, opinie wrogie i niechętne stanowiły 33,38 proc. wszystkich odpowiedzi. Ogólną ocenę modyfikacji ciała wyraża mediana 0 w skali Likerta. Opinie, że modyfikacje ciała są akceptowane, pojawiły się w 27,82 proc. odpowiedzi (ryc. 3).
![](/f/f/92769d121e534284330058f4e6d36814.jpg)
W składniku emocjonalnym postaw pacjentów wobec badanego zjawiska ozdabiania ciała (wyrażonego w skali Likerta) skrajnie negatywne opinie na jego temat wyraziło 9,29 proc. badanych, podczas gdy opinie o pełnej akceptacji dekoracji ciała wyrażało 7,56 proc. badanych (tab. 2).
![](/f/f/ac59e8024f6c4d51174bd0cd567b8aa0.jpg)
Pacjenci, którzy akceptują takie praktyki wśród personelu medycznego, uważają, że „miło jest mieć do czynienia z osobą zadbaną” (61,76 proc.) lub że jest to dopuszczalny „element osobowości pracownika” (48,04 proc.). Zdaniem 8,82 proc. badanych „jest to oznaka szacunku dla pacjenta”. Inne przytaczane argumenty obejmowały (13,73 proc.): „Nie mam nic przeciwko”, „Akceptuję delikatny makijaż w pastelowych kolorach”.
Przeciwnicy ozdabiania w tych grupach zawodowych uważają, że jest to przejaw braku profesjonalizmu (33,33 proc.) a zdobienia prowadzą do złych skojarzeń z niektórymi subkulturami (24,52 proc.); 17,65 proc. respondentów wskazało na podejrzenie epidemiologicznych zagrożeń takich praktyk.
Niemal jedna czwarta badanych z tej grupy (24,51 proc.) wskazuje na powody nieakceptowania zdobienia ciała, przytaczając takie argumenty, jak: „Nie chcę być dotykany przez osoby z kolczykami i tatuażami”, „Nie ufam im”, „Jest to element samookaleczenia i podejrzenia ekstrawagancji”, „Nie podoba mi się taki widok”, „Tatuaże kojarzą mi się z więzieniem, ostry makijaż i długie paznokcie w ostrych kolorach kojarzą mi się z najstarszym zawodem świata”, „Są dewiacyjne” (oryginalna pisownia).
Następnie zapytano ich o stopień akceptacji każdego z tych rodzajów ozdób za pomocą skali odpowiedzi respondentów Likerta. Stopień akceptacji sposobów ozdabiania ciała personelu medycznego jest bardzo zróżnicowany (tab. 3).
![](/f/f/fd04f2537390c6517ee8e52c0a0cae99.jpg)
Uczestnikom badania przeszkadzał głównie piercing różnych części ciała oraz widoczne tatuaże, a w większej grupie akceptowali oni kolczyki i pełny makijaż wśród reprezentantów badanych zawodów medycznych. Te ostatnie ozdoby są powszechnie praktykowane przez kobiety, dlatego sprawdzono, czy płeć personelu medycznego i jego specjalizacja zawodowa mogą mieć wpływ na poziom akceptacji zauważonych ozdób (ryc. 4).
![](/f/f/741caf20906a96c7115f816ceab5fc75.jpg)
Analiza statystyczna powyższych danych wykazała, że ocena modyfikacji ciała wśród personelu medycznego może być związana z obszarem kompetencji zawodowych (= 68.72, wartość p = 7.827e-11), a modyfikacje ciała są również częściej akceptowane i tolerowane przez pacjentów w przypadku personelu medycznego płci żeńskiej (= 68.481, wartość p = 3.662e-15).
Poniższe wyniki wskazują na istotne różnice w akceptacji obrazu ciała u pracowników służby zdrowia w zależności od płci i wieku badanych (tab. 4).
![](/f/f/35cb70ee40ef0778552a862d3c3cd921.jpg)
Zdobienia ciała są akceptowane głównie przez kobiety, młodzież oraz pacjentów, którzy sami je posiadają. Przeciwne są przeważnie osoby starsze w złym stanie zdrowia, z wykształceniem średnim (tabela 4).
Dyskusja
Praca w służbie zdrowia wymaga nie tylko doskonałej wiedzy i umiejętności, ale także dobrych relacji z pacjentami. Budowanie zaufania, oprócz innych wymienionych czynników, wraz z dobrym wizerunkiem, również stanowią zalety. W naszych rozważaniach chcieliśmy położyć nacisk na jeden z aspektów moralnej oceny wizerunku personelu medycznego. Systemy moralne i systemy prawne tworzą etykę deontologiczną (American Nurses Association 2001, Beauhamp i Childress 2001). Etyka deontologiczna zawodów medycznych w Polsce (osobno dla lekarzy, pielęgniarek i położnych, fizjoterapeutów) zawiera zalecenia, jak dbać o wizerunek i poprawne relacje z pacjentami, ale nie mówi o konkretnych zasadach dotyczących ich wyglądu. Badania potwierdzają jednak, że pracownicy, ich kompetencje, postawa, zachowanie i wizerunek to kluczowe elementy wizerunku całej placówki medycznej (Dołhasz 2012, Krupa 2006). Czas poświęcić więcej uwagi chociażby regulacjom wewnętrznym placówek medycznych. Psychologia wyglądu fizycznego wskazuje, że wygląd fizyczny i jego atrybuty w znacznym stopniu budują wizerunek obserwowanej osoby i relacje z nią (Cash 1990, Nowak 2012) – co może wpływać na wyniki terapii (Nęcki i Kęsy 2013). Osoby pracujące w służbie zdrowia (lekarze, pielęgniarki, ratownicy medyczni) zapewne tak jak i fizjoterapeuci, jako różne grupy społeczne dostrzegają modny aspekt modyfikacji ciała. Mają również znacznie większą świadomość ryzyka epidemiologicznego związanego z niektórymi trwałymi modyfikacjami ciała, takimi jak tatuaże i kolczyki (Bader, Hamodat i Hutchinson 2007, Millner i Eichold 2001). Personel medyczny ma również zadania z zakresu edukacji zdrowotnej, których celem jest zmniejszenie ryzyka trwałych modyfikacji ciała (Armstrong i Kelly 2001, Zagożdżon, Parszuto, Raj, Kissus-Kania, Korczak i Ejsmont, 2009), zwłaszcza tych wykonywanych w nieprofesjonalnych studiach (Cegolon, Miatto, Bortolotto, Benetton, Mazzoleni i Mastrangelo, 2010, Smith, Wang i Sidal 2002).
W niniejszym opracowaniu nie dokonano oceny powszechności i typów obrazu ciała wśród osób zatrudnionych w branży medycznej. Zamiast tego zawiera ono ocenę tego zjawiska przez pacjentów, którzy je dostrzegli. Większość (39,22 proc.) uczestników naszego badania była neutralna w stosunku do tego zjawiska i najprawdopodobniej akceptowała kolczyki w uszach personelu medycznego. Ten rodzaj ozdób jest najczęściej stosowany we współczesnym społeczeństwie (Lauman i Derick 2002).
Jedna trzecia badanych (33,33 proc.) wyraziła negatywną ocenę modyfikacji ciała, stwierdzając, że są one nieprofesjonalne i mogą wywoływać złe konotacje – co w rezultacie może mieć negatywny wpływ na relacje pacjent–terapeuta (Norcros 2002, Gelso i Hayes 2004). Opinia ta była częściej wyrażana przez osoby starsze, które same na co dzień nie ozdabiały ciała.
Wnioski
W ankiecie jedna trzecia pacjentów negatywnie oceniała widoczność ozdób ciała wśród osób zatrudnionych w branży medycznej. Zabiegi pielęgnacyjne wykonywane najczęściej przez kobiety (makijaż, kolorowy manicure), jeśli nie są zbyt wyraziste, nie budzą w grupie badanych większych kontrowersji. Ozdoby, takie jak odsłonięte tatuaże lub kolczyki w innych częściach ciała niż kobiece uszy, są mniej akceptowane. Informacja ta jest istotna w kontekście budowania wizerunku lekarzy. Ten z kolei może mieć wpływ na relacje terapeutyczne, zwłaszcza podczas leczenia osób starszych. W trakcie studiów medycznych, a także w regulaminie i organizacji pracy na różnych stanowiskach w ochronie zdrowia warto zwrócić większą uwagę na ten element kompetencji osobistych.
Literatura:
1. American Nurses Association. (2001). Code of ethics for nurses with interpretive statements. Nursesbooks. org.
2. Armstrong, M. L., & Kelly, L. (2001). Tattooing, body piercing, and branding are on the rise: perspectives for school nurses. The Journal of School Nursing. 17(1), 12-23.
3. Armstrong, M. L., Koch, J. R., Saunders, J. C., Roberts, A. E., & Owen, D. C. (2007). The hole picture: risks, decision making, purpose, regulations, and the future of body piercing. Clinics in Dermatology, 25(4), 398-406.
4. Atkinson, M. (2004). Tattooing and Civilizing Processes: Body Modification as Self Control. Canadian Review of Sociology/Revue canadienne de sociologie, 41(2), 125-146.
5. Bader, M. S., Hamodat, M., & Hutchinson, J. (2007). A fatal case of Staphylococcus aureus: Associated toxic shock syndrome following nipple piercing. Scandinavian Journal of Infectious Diseases, 39(8), 741- 743.
6. Beauchamp, T. L., & Childress, J. F. (2001). Principles of biomedical ethics. Oxford University Press, USA.
7. Braithwaite, R., Robillard, A., Woodring, T., Stephens, T., & Arriola, K. J. (2001). Tattooing and body piercing among adolescent detainees: relationship to alcohol and other drug use. Journal of Substance Abuse, 13(1), 5-16.
8. Carroll, S. T., Riffenburgh, R. H., Roberts, T. A., & Myhre, E. B. (2002). Tattoos and body piercings as indicators of adolescent risk-taking behaviors. Pediatrics, 109(6), 1021-1027.
9. Cash, T. F. (1990). The psychology of physical appearance: Aesthetics, attributes, and images.
10. Cegolon, L., Miatto, E., Bortolotto, M., Benetton, M., Mazzoleni, F., & Mastrangelo, G. (2010). Body piercing and tattoo: awareness of health related risks among 4,277 Italian secondary school adolescents. BMC Public Health, 10(1), 1.
11. Degelman, D., & Price, N. D. (2002). Tattoos and ratings of personal characteristics. Psychological Reports, 90(2), 507-514.
12. Deschesnes, M., Demers, S., & Finès, P. (2006). Prevalence and characteristics of body piercing and tattooing among high school students.Canadian Journal of Public Health/Revue Canadienne de Sante’e Publique, 325-329.
13. Dołhasz, M. (2011). Rola wizerunku placówki usług medycznych w ocenie pacjenta. Zeszyty Naukowe/ Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, (171), 39-49.
14. Favazza, A. R. (1996). Bodies under siege: Self-mutilation and body modification in culture and psychiatry. JHU Press.
15. Featherstone, M. (Ed.). (2000). Body modification (Vol. 5, No. 2-3). Sage.
16. Gelso, C. J., & Hayes, J. A. (2004). Relacja terapeutyczna. G. W. Psychologiczne (Ed.). Gdańskie Wydaw. Psychologiczne.
17. Huxley, C., & Grogan, S. (2005). Tattooing, piercing, healthy behaviours and health value. Journal of Health Psychology, 10(6), 831-841.
18. Janas, A., Stępień, N., & Grzesiak-Janas, G. (2008). Powikłanie kolczykowania twarzy. Dental Forum 35(1), 93-95.
19. Kluger, N. (2014). Tattooed people, who are you? Demographic and behavioral characteristics of tattooed individuals. In Annales de Dermatologie et de Venereology Vol. 142, No. 6-7, pp. 410-420.
20. Koenig, L.M., Carners, M. (1999) Body piercing: Medical concerns and cutting-edge fashion. Journal of General Internal Medicine, 14(6), 379-385.
21. Krupa, W. (2006). Pracownicy jako kluczowy element wizerunku placówki medycznej W: Karasiewicz G. Ochrona zdrowia. Wizerunek, marketing, rynek, IPiS, Warszawa.
22. Laumann, A. E., & Derick, A. J. (2006). Tattoos and body piercings in the United States: a national data set. Journal of the American Academy of Dermatology, 55(3), 413-421.
23. Makkai, T., & McAllister, I. (2001). Prevalence of tattooing and body piercing in the Australian community. Communicable diseases intelligence quarterly report, 25(2), 67.
24. Mayers, L. B., Judelson, D. A., Moriarty, B. W., & Rundell, K. W. (2002, January). Prevalence of body art (body piercing and tattooing) in university undergraduates and incidence of medical complications. Mayo Clinic Proceedings 77(1), 29-34.
25. Millner, V. S., & Eichold, B. H. (2001). Body piercing and tattooing perspectives. Clinical Nursing Research, 10(4), 424-441.
26. Nęcki, Z., & Kęsy, M. (Eds.). (2013). Postawy personelu medycznego wobec zarządzania szpitalem. Wydawnictwo UJ.
27. Norcross, J. C. (2002). Psychotherapy relationships that work: Therapist contributions and responsiveness to patients. Oxford University Press.
28. Nowak, R. (2012). Psychologiczne aspekty tatuowania się. Roczniki Psychologiczne, 15(2), 87-104.
29. Ostaszewski, K., & Kocoń, K. (2007). Tatuaż i kolczykowanie ciała a używanie substancji psychoaktywnych i inne zachowania ryzykowne wśród gimnazjalistów. Alkoholizm i Narkomania, 20(3), 247-266.
30. R Core Team (2017). R: A language and environment for statistical computing. R Foundation for Statistical Computing, Vienna, Austria. URL https://www.R-project.org/.
31. Roberts, T. A., & Ryan, S. A. (2002). Tattooing and high-risk behavior in adolescents. Pediatrics, 110(6), 1058-1063.
32. Smith, R. A., Wang, J., & Sidal, T. (2002). Complications and implications of body piercing in the head and neck. Current Opinion in Otolaryngology & Head and Neck Surgery, 10(3), 199-205.
33. Stirn, A. (2003). Body piercing: medical consequences and psychological motivations. The Lancet, 361(9364), 1205-1215.
34. Sweetman, P. (1999). Anchoring the (postmodern) self? Body modification, fashion and identity. Body & Society, 5(2-3), 51-76.
35. Tate, J. C., & Shelton, B. L. (2008). Personality correlates of tattooing and body piercing in a college sample: The kids are alright. Personality and Individual Differences, 45(4), 281-285.
36. Tiggemann, M., & Hopkins, L. A. (2011). Tattoos and piercings: Bodily expressions of uniqueness? Body Image, 8(3), 245-250.
37. Wohlrab, S., Stahl, J., & Kappeler, P. M. (2007). Modifying the body: Motivations for getting tattooed and pierced. Body image, 4(1), 87-95.
38. Zagożdżon, P., Parszuto, J., Raj, A., Całus-Kania, D., Korczak, A., Ejsmont, J. (2009). Częstość występowania I czynniki ryzyka zakażenia HCV wśród pracowników ochrony zdrowia w województwie pomorskim. Przegl Epidemiol,63, 39-43.
Artykuł opublikowano w „Rozprawach Społecznych” 2/2020.
![](/f/f/7b0ab526d738ff467e6e2cde8664c65a.jpg)