Seniorzy zepchnięci na margines
| Tagi: | Narodowa Strategia Onkologiczna, seniorzy, onkologia geriatryczna, Alicja Chybicka, Dominika Janiszewska-Kajka, Katarzyna Broczek |
– W Narodowej Strategii Onkologicznej o seniorach wspomina się… raz. W ogóle nie bierzemy pod uwagę tego, że starsze osoby wymagają zupełnie innej strategii diagnostyki i leczenia niż młode. Pilnie potrzebujemy systemowego wdrożenia modelu opieki w onkologii geriatrycznej – apelowali eksperci podczas posiedzenia Podkomisji stałej do spraw zdrowia osób starszych.
- To nie senior powinien dotrzeć do programu profilaktycznego, ale program do seniora. Potrzebny nam jest nie tylko mammobus na kółkach, ale seniorobus, w którym starsza osoba zostałaby zbadana, zaszczepiona i otrzymała leki – prof. Alicja Chybicka przedstawiła jeden z podstawowych problemów seniorów w korzystaniu z medycznej opieki
- W sprawozdaniu NSO za rok 2023 o seniorach wspomniano tylko raz. Odniesienia do wieku młodego i dzieci widzimy 45 razy, a do dorosłych 48 razy. Oznacza to, że osoby starsze są włożone w jedną grupę z osobami dorosłymi, co jest niedopatrzeniem. Osoba w wieku 80–90 lat musi być traktowana zupełnie inaczej – mówiła geriatra dr n. med. Katarzyna Broczek
- Eksperci podkreślali, że według prognozy Głównego Urzędu Statystycznego do 2040 roku liczba osób 85 plus w Polsce zwiększy się dwukrotnie, osiągając 1,5 mln. Zatem to jest niedopatrzenie, że NSO nie bierze tego pod uwagę
- W onkologii geriatrycznej chodzi o przedłużenie życia seniorom w dobrym komforcie. Wymaga to zastosowania oddzielnych programów dostosowanych do tej grupy wiekowej. A tego u nas nie ma. Dlatego umieralność w Polsce na raka w wieku podeszłym wieku jest wyższa niż w krajach UE – mówiła prof. Alicja Chybicka, apelując o zmiany systemowe w tym obszarze
Jednym z tematów przewodnich posiedzenia Podkomisji stałej do spraw zdrowia osób starszych, której przewodniczyła prof. Alicja Chybicka, były choroby onkologiczne w populacji seniorów.
Ekspertka przypomniała, że w Polsce mamy ok. 10 milionów osób starszych, a chorobowość wśród nich jest dużo wyższa niż w każdej innej grupie wiekowej. Podkreśliła, że sytuacja dotycząca zarówno diagnostyki, jak i leczenia pozostawia wiele do życzenia...
– Nie jest dobrze. Znam mnóstwo osób starszych, które stoją w kolejkach i nie mogą się dostać ani na badania, ani do lekarza. Nie mają zapewnionej terapii holistycznej. Tymczasem opiekować się osobą powyżej 80. roku życia powinien specjalista, który na tym się zna. Biorąc pod uwagę tempo, w jakim zwiększa się grupa seniorów, czas nas goni – rozpoczęła dyskusję przewodnicząca.
Ministerstwo Zdrowia stawia na profilaktykę
Informacje ministra zdrowia na temat chorób onkologicznych w grupie osób starszych przedstawiła Dominika Janiszewska-Kajka, zastępca dyrektora Departamentu Lecznictwa. Nadmieniła, że resort przede wszystkim stawia na profilaktykę zdrowotną, czego wyrazem był program „Profilaktyka 40+”, od maja zastąpiony programem „Moje zdrowie”. Jak wskazała, jest on realizacją zapisów dokumentu „Polityka społeczna wobec osób starszych 2030. Bezpieczeństwo – Uczestnictwo – Solidarność”, przyjętego uchwałą Rady Ministrów w 2018 roku. W czwartym podpunkcie zapisane są: promocja zdrowia, profilaktyka chorób, dostęp do diagnostyki i leczenia.
– „Moje zdrowie” to program realizowany w placówkach POZ. Będzie on bilansem osoby dorosłej 20 plus bez określenia górnej granicy wiekowej. Zawarta w nim kompleksowa ocena stanu zdrowia pacjenta oparta będzie na pogłębionym wywiadzie z użyciem wystandaryzowanych kwestionariuszy w zakresie czynników ryzyka wystąpienia chorób cywilizacyjnych i nowotworowych wraz z zestawem badań laboratoryjnych. Dla pacjentów w wieku powyżej 60 lat przewidziana została dodatkowo ocena funkcji poznawczych. Po zebraniu wywiadu i wykonaniu badań dla każdej osoby zostanie przygotowany indywidualny plan zdrowotny, w którym zaplanowane będą interwencje prozdrowotne – wyjaśniła prelegentka.
Jak podkreśliła przedstawicielka resortu, ważnym elementem tego świadczenia będzie wizyta podsumowująca, podczas której pacjent dostanie informację, jaki jest dalszy plan postępowania, np. skierowanie na diagnostykę pogłębioną czy też do określonych programów przesiewowych.
Resort optymistycznie o onkologii geriatrycznej
Jak powiedziała Dominika Janiszewska-Kajka, w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej na lata 2020–2030 zaplanowano łącznie 94 zadania, w tym działania, na których w szczególności mogą skorzystać seniorzy. W ramach profilaktyki chorób onkologicznych znalazła się kolonoskopia profilaktyczna, która została wprowadzona do badań przesiewowych w koszyku programów zdrowotnych.
– W Ministerstwie Zdrowia trwają prace nad tym, aby wprowadzić diagnostykę poprzedzającą kolonoskopię, czyli test FIT – badanie na krew utajoną w kale. To badanie planujemy w drugiej połowie miesiąca skierować do konsultacji publicznych. Na podstawie testu FIT będzie można wywnioskować, czy pacjent znajduje się w grupie ryzyka raka jelita grubego i czy niezbędna będzie pogłębiona diagnostyka w zakresie kolonoskopii – referowała ekspertka.
Prelegentka mówiąc o działaniach resortu dotyczących opieki geriatrycznej przywołała także program profilaktyczny opieki nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na wybrane nowotwory złośliwe, w którym przewidziany jest specjalny plan diagnostyki i cykliczne badania osób z grup ryzyka.
– Rozszerzyliśmy zakres wiekowy w zakresie profilaktycznej mammografii i w programie raka szyjki macicy, w którym dopuściliśmy nowy algorytm badania. Pozwoli on na wykrycie, czy kobieta jest nosicielką wirusa HPV. Jeżeli wynik jest dodatni, w ramach programu zdrowotnego sprawdzamy, czy jest to typ onkogenny 16, 18, który odpowiada za rozwój najbardziej złośliwych nowotworów. Jeżeli tak, to kobieta jest poddawana cytologii na podłożu płynnym, która została również wprowadzona marcową nowelizacją – mówiła Janiszewska-Kajka.
Przedstawiła także dane statystyczne za ubiegły rok:
W 2024 r.odsetek pacjentek w wieku powyżej 60 lat objętych programem profilaktyki wyniósł:
- raka piersi – 53 proc.,
- raka szyjki macicy – 13 proc.,
- raka jelita grubego – 28 proc.
Przedstawicielka resortu zaznaczyła także, że odsetek diagnostyki raka w ramach karty DiLO, które zostały przeprowadzone w terminie – wynoszący 68 proc. – nie jest zadowalający.
– Jeśli chodzi o raka płuca, to na ukończeniu jest – został przekazany do oceny Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji – projekt Lung Cancer Unit, kompleksowej opieki nad pacjentami z nowotworami klatki piersiowej. Planujemy także badania przesiewowe w kierunku raka płuc za pomocą niskodawkowej tomografii komputerowej. Chcemy, aby znalazły się one w koszyku programów zdrowotnych ministra zdrowia. Nasze ewaluacje programów dotychczas funkcjonujących wskazują na bardzo dobre wyniki tego badania, dzięki któremu jesteśmy w stanie wykrywać więcej nowotworów na wczesnym etapie zaawansowania – zaznaczyła Dominika Janiszewska-Kajka.
W podsumowaniu przekazała, że w województwie lubelskim jest testowany bus, w którym seniorzy mogą przeprowadzić badania. – To odpowiedź na potrzeby pacjentów, którzy mogliby być wykluczeni regionalnie. Chcemy, żeby bus, w którym będzie można wykonać badania, dojechał do tych osób, które z różnych przyczyn nie mogą dojechać do lekarza – podkreśliła.
To nie senior powinien dotrzeć do programu, ale program do seniora
Prof. Alicja Chybicka zaznaczyła, że podstawową trudnością dla seniorów jest samodzielne przystąpienie do oferowanych przez system programów profilaktycznych.
– To świetnie, że program „Moje zdrowie” niebawem się rozpocznie. Na pewno dużo da, bo profilaktyka była bardzo w Poslce zaniedbana. Ale duży odsetek seniorów ma demencję, mają więc poważne problemy z wypełnianiem ankiet. Dla wielu trudnością jest także opuszczenie domu, ponieważ poruszają się np. z balkonikiem. To nie senior powinien dotrzeć do programu, ale program do seniora. Potrzebny nam jest nie tylko mammobus na kółkach, ale seniorobus, w którym senior zostałby zbadany, zaszczepiony i otrzymał leki. Ludzie w wioskach zbierają recepty i jedna osoba kursuje do miasta. To powinno być systemowo chorym zabezpieczone – zaznaczyła przewodnicząca.
Ekspertka podkreśliła także zróżnicowanie terytorialne w dostępie do opieki zdrowotnej przekładające się na liczbę zachorowań na nowotwory. Przytoczyła dane z raportu MZ, z którego wynika, że największą zapadalność na choroby nowotworowe odnotowuje się w województwie świętokrzyskim, a najniższą w mazowieckim.
Lekarze nie widzą powodu do optymizmu w obszarze onkologii geriatrycznej
Odmienne od optymistycznych danych przedstawianych przed przedstawicielkę ministerstwa mieli lekarze uczestczący w posiedzeniu komisji. Dr n. med. Katarzyna Broczek, geriatra z Narodowego Instytutu Onkologii w Warszawie, zauważyła, że w 94 zadaniach Narodowej Strategii Onkologicznej ani jedno z nich nie jest skierowane specyficznie do osób starszych.
– W sprawozdaniu NSO za rok 2023 o seniorach wspomniano tylko raz. Odniesienia do wieku młodego i dzieci widzimy 45 razy, a do dorosłych 48 razy. Oznacza to, że osoby starsze są włożone w jedna grupę z osobami dorosłymi, co jest niedopatrzeniem. Bo o ile osoba w wieku 60–65 lat może być traktowana jako osoba dorosła, to w wieku 80–90 lat musi być traktowana zupełnie inaczej – mówiła lekarka.
Podkreśliła także, że w procesie starzenia się populacji występuje też efekt tzw. podwójnego starzenia się – czyli, że najszybciej przybywa osób najstarszych. Wg prognozy Głównego Urzędu Statystycznego do 2040 roku liczba osób 85 plus zwiększy się dwukrotnie do 1,5 mln w Polsce, więc to jest niedopatrzenie, że NSO nie bierze tego pod uwagę.
Przypomniała, że Parlament Europejski w rezolucji 16 lutego 2022 r. wezwał wszystkie kraje UE do promocji onkologii geriatrycznej, do rozwoju programów w tym obszarze zarówno w formie projektów klinicznych, jak i badań naukowych, a także wdrażania wieolodyscyplinarnych rozwiązań i tworzenia centrów doskonałości.
– W odpowiedzi na tę rezolucję w NIO 6 miesięcy temu powstał pododdział onkologii geriatrycznej, który prowadzi dr Aleksandra Konieczna. Do tej pory przeanalizowaliśmy dane grupy tysiąca leczonych u nas pacjentek z rakiem piersi. 15 proc. z nich to osoby w wieku 75 lat i więcej. Większość z nich wymaga bardziej pogłębionej oceny geriatrycznej, która umożliwia podjęcie najoptymalniejszej decyzji dotyczącej leczenia. Dzięki temu będziemy mogli np. ograniczyć agresywne leczenie onkologiczne, zmienić kolejność zabiegów lub wykonać dodatkowe badania, tak aby osoba starsza mogła bezpiecznie przeżyć leczenie i korzystać z najnowszych leków onkologicznych, które mamy do dyspozycji. Te wyniki mogą być przesłanką do tworzenia programów onkologii geriatrycznej w Polsce – mówiła Katarzyna Broczek.
Możemy skorzystać z gotowych modeli opieki w onkologii geriatrycznej
Przedstawiła także pomysły na ulepszenie opieki geriatrycznej w Polsce.
– Jesteśmy członkiniami międzynarodowego stowarzyszenia onkologii geriatrycznej i Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej, wiemy więc, że są gotowe modele opieki w onkologii geriatrycznej stosowane w innych krajach Unii Europejskiej, które można zrealizować u nas. Można wdrożyć modelowe rozwiązania np. w jednej placówce w województwie, a mniej zaawansowane formy oceny geriatrycznej w mniejszych ośrodkach. Te rozwiązania są opisane, dostępne i można je wykorzystać oraz wdrożyć – wskazała.
– Osoby starsze często są samotne. We wspomnianej grupie naszych pacjentek z rakiem piersi powyżej 75 lat 40 proc. to osoby mieszkające samotnie. Podczas terapii onkologicznej wymagają wsparcia. Konieczne zatem jest połączenie opieki onkogeriatrycznej ze świadczeniami opieki społecznej i ze wsparciem społecznym. W naszej opinii osoby starsze dzięki temu będą mogły odnieść ogromną korzyść z postępów onkologii w ostatnich latach i będą mogły być leczone zgodnie z najnowszymi standardami – tłumaczyła ekspertka.
Seniorzy wymagają odmiennej strategii leczenia niż młodsze osoby
Konieczność odmiennego podejścia zarówno w diagnostyce, jak i leczeniu do seniorów podkreśliła także prof. Alicja Chybicka.
– Nie można seniorów od pewnego wieku „wrzucić” do dorosłych. Opieka nad osobami 80 plus wymaga specjalnego programu, innej strategii leczenia. Większości agresywnych chemioterpii, które stosuje się u młodych ludzi z zamiarem ich wyleczenia, starszy człowiek nie przetrwa – stwierdziła.
– W onkologii geriatrycznej chodzi o przedłużenie życia seniorom w dobrym komforcie. Wymaga to zastosowania oddzielnych programów dostosowanych do tej grupy wiekowej. A tego u nas nie ma. Dlatego umieralność w Polsce na raka w wieku podeszłym jest wyższa niż w krajach Unii – oceniła prof. Alicja Chybicka, apelując o zmiany systemowe w tym obszarze.
