Choroba wrzodowa: co warto wiedzieć?
Autor: Mariusz Bryl
Data: 15.11.2016
Źródło: BSR/MK/MB
O chorobie wrzodowej, jej przyczynach, diagnostyce i stosowanym leczeniu oraz o powikłaniach w tym schorzeniu mówi prof. Barbara Skrzydło-Radomańska z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
Żyjemy w czasach stresogennych – czy to przekłada się na częstość zachorowań na chorobę wrzodową?
Ogólnie patrząc, częstość zachorowań na chorobę wrzodową oraz jej nawrotów wyraźnie się zmniejszyła dzięki odkryciu powiązania z infekcją Helicobacter pylori i możliwości usunięcia tego czynnika sprawczego poprzez skuteczną eradykację (usunięcie żywych i przetrwalnikowych form bakterii za pomocą antybiotyków). Ale nie sposób lekceważyć roli stresu, którego znaczenie jest ogromne zarówno w etiopatogenezie zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego, jak też chorób organicznych, w tym choroby wrzodowej. Trzeba mieć świadomość, że nie we wszystkich przypadkach wystąpienia wrzodu trawiennego współistnieje infekcja H.pylori. Wrzód może być skutkiem stosowana niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), może być manifestacją choroby Leśniowskiego-Crohna zlokalizowanej w górnym odcinku przewodu pokarmowego (rzadko), skutkiem nadprodukcji gastryny stymulującej sekrecję kwasu solnego w żołądku a wydzielanej przez hormonalnie czynny guz zwany gastrinoma, czy nadczynności przytarczyc, sprzyja mu palenie tytoniu no i właśnie stres.
W jaki sposób dochodzi do choroby wrzodowej?
Choroba wrzodowa to zespół dolegliwości głównie bólowych i obecność wrzodu trawiennego czyli ubytku ściany żołądka lub dwunastnicy sięgający głębiej niż błona śluzowa i będący skutkiem pokonania czynników obrony przez czynniki agresji –czyli kwas solny i pepsynę, infekcja H.pylori, niedokrwienie w wyniku stresu czy nikotyny, niesteroidowe leki przeciwzapalne. Przewlekłe zapalenie trzustki także może sprzyjać wystąpieniu wrzodu dwunastnicy na skutek zmniejszenia wydzielania alkalicznego soku trzustkowego potrzebnego do neutralizacji kwaśnego soku żołądkowego.
Co jest podstawą w diagnostyce choroby wrzodowej?
Objawy kliniczne choroby wrzodowej mogą być podobne jak w czynnościowej dyspepsji czy niekiedy w chorobie refluksowej, więc podstawą diagnostyki jest badanie endoskopowe, połączone w przypadku wrzodu żołądka z absolutnie koniecznym pobraniem wycinków ze zmiany i jej otoczenia oraz uzupełnione o test ureazowy (szybki test diagnostyczny w kierunku infekcji H.pylori). Należy pamiętać, że test ten, jak też nawet bezpośrednie barwienie preparatów biopsyjnych może wypaść fałszywie ujemnie gdy jest krwawienie z wrzodu, lub gdy pacjent jest po kuracji antybiotykami albo w trakcie leczenia inhibitorami pompy protonowej (IPP). Natomiast badanie histopatologiczne z biopunktatów z wrzodu żołądka ma podstawowe znaczenie w różnicowaniu pomiędzy wrzodem trawiennym a owrzodzeniem nowotworowym i brak oceny w tym kierunku stanowi błąd w sztuce lekarskiej. Nawet w kontrolnym badaniu gastroskopowym nieodzownym dla oceny wygojenia wrzodu żołądka należy pobrać wycinki z blizny powrzodowej.
Czy na przestrzeni lat zmieniło się leczenie choroby wrzodowej i kiedy leczenie zachowawcze przestaje wystarczać?
Leczenie chorób kwasozależnych, w tym choroby wrzodowej zmieniło się dzięki dwóm krokom milowym jakimi było zsyntetyzowanie leków blokujących aktywność pompy protonowej wprowadzonych na rynek farmaceutyczny od 1989 roku oraz wykrycie infekcyjnego czynnika sprawczego czyli bakterii H.pylori. Kuracja eradykacyjna trwająca przynajmniej 10 dni i składająca się z dwóch antybiotyków i ewentualnie soli bizmutu połączonych z inhibitorem pompy protonowej pozwala wyeliminować infekcję i wyleczyć wrzód wraz z możliwością jego nawrotów. W razie braku skuteczności leczenia zachowawczego mimo stosowania zasad terapii lege artis istnieje niekiedy konieczność postępowania chirurgicznego. Dzieje się tak w przypadku braku gojenia wrzodu mimo właściwego leczenia w ciągu kilkunastu tygodni, a jeszcze częściej w przypadku wystąpienia powikłań.
Wspomniała Pani Profesor o powikłaniach. Jak często one występują?
Do powikłań choroby wrzodowej należy perforacja czyli przebicie wrzodu do wolnej jamy otrzewnej, penetracja czyli drążenie do narządu sąsiadującego, np. trzustki, zwężenie odźwiernika czyli stenoza gdy ma charakter utrwalony wskutek zmian bliznowatych w obrębie odźwiernika oraz wreszcie bardzo ważne powikłanie jak krwawienie, które jest najczęstszym problemem. Wrzód trawienny żołądka czy dwunastnicy jest też najczęstszą przyczyną krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Często udaje się opanować go metodami zachowawczymi, czyli leczeniem endoskopowym (ostrzykiwanie, koagulacja, klipsowanie) uzupełnionym o farmakoterapię dożylnymi preparatami inhiborów pompy protonowej przez 3 doby dla uzyskania stabilności wytworzonego skrzepu, ale w razie braku skuteczności takiego postępowania konieczny jest zabieg chirurgiczny.
Dlaczego występują powikłania choroby wrzodowej?
Na pewno niepowodzenia leczenia związane są z brakiem dyscypliny w pobieraniu leków , ograniczaniu używek, działaniem stresu, nadużywaniem NLPZ a także kojarzenia ich z lekami przeciwpłytkowymi i przeciwkrzepliwymi, zapominaniu o eliminacji czynnika infekcyjnego jakim jest Helicobacter pylori, a także współistnieniem innych obciążających chorób w starzejącym się społeczeństwie.
Ogólnie patrząc, częstość zachorowań na chorobę wrzodową oraz jej nawrotów wyraźnie się zmniejszyła dzięki odkryciu powiązania z infekcją Helicobacter pylori i możliwości usunięcia tego czynnika sprawczego poprzez skuteczną eradykację (usunięcie żywych i przetrwalnikowych form bakterii za pomocą antybiotyków). Ale nie sposób lekceważyć roli stresu, którego znaczenie jest ogromne zarówno w etiopatogenezie zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego, jak też chorób organicznych, w tym choroby wrzodowej. Trzeba mieć świadomość, że nie we wszystkich przypadkach wystąpienia wrzodu trawiennego współistnieje infekcja H.pylori. Wrzód może być skutkiem stosowana niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), może być manifestacją choroby Leśniowskiego-Crohna zlokalizowanej w górnym odcinku przewodu pokarmowego (rzadko), skutkiem nadprodukcji gastryny stymulującej sekrecję kwasu solnego w żołądku a wydzielanej przez hormonalnie czynny guz zwany gastrinoma, czy nadczynności przytarczyc, sprzyja mu palenie tytoniu no i właśnie stres.
W jaki sposób dochodzi do choroby wrzodowej?
Choroba wrzodowa to zespół dolegliwości głównie bólowych i obecność wrzodu trawiennego czyli ubytku ściany żołądka lub dwunastnicy sięgający głębiej niż błona śluzowa i będący skutkiem pokonania czynników obrony przez czynniki agresji –czyli kwas solny i pepsynę, infekcja H.pylori, niedokrwienie w wyniku stresu czy nikotyny, niesteroidowe leki przeciwzapalne. Przewlekłe zapalenie trzustki także może sprzyjać wystąpieniu wrzodu dwunastnicy na skutek zmniejszenia wydzielania alkalicznego soku trzustkowego potrzebnego do neutralizacji kwaśnego soku żołądkowego.
Co jest podstawą w diagnostyce choroby wrzodowej?
Objawy kliniczne choroby wrzodowej mogą być podobne jak w czynnościowej dyspepsji czy niekiedy w chorobie refluksowej, więc podstawą diagnostyki jest badanie endoskopowe, połączone w przypadku wrzodu żołądka z absolutnie koniecznym pobraniem wycinków ze zmiany i jej otoczenia oraz uzupełnione o test ureazowy (szybki test diagnostyczny w kierunku infekcji H.pylori). Należy pamiętać, że test ten, jak też nawet bezpośrednie barwienie preparatów biopsyjnych może wypaść fałszywie ujemnie gdy jest krwawienie z wrzodu, lub gdy pacjent jest po kuracji antybiotykami albo w trakcie leczenia inhibitorami pompy protonowej (IPP). Natomiast badanie histopatologiczne z biopunktatów z wrzodu żołądka ma podstawowe znaczenie w różnicowaniu pomiędzy wrzodem trawiennym a owrzodzeniem nowotworowym i brak oceny w tym kierunku stanowi błąd w sztuce lekarskiej. Nawet w kontrolnym badaniu gastroskopowym nieodzownym dla oceny wygojenia wrzodu żołądka należy pobrać wycinki z blizny powrzodowej.
Czy na przestrzeni lat zmieniło się leczenie choroby wrzodowej i kiedy leczenie zachowawcze przestaje wystarczać?
Leczenie chorób kwasozależnych, w tym choroby wrzodowej zmieniło się dzięki dwóm krokom milowym jakimi było zsyntetyzowanie leków blokujących aktywność pompy protonowej wprowadzonych na rynek farmaceutyczny od 1989 roku oraz wykrycie infekcyjnego czynnika sprawczego czyli bakterii H.pylori. Kuracja eradykacyjna trwająca przynajmniej 10 dni i składająca się z dwóch antybiotyków i ewentualnie soli bizmutu połączonych z inhibitorem pompy protonowej pozwala wyeliminować infekcję i wyleczyć wrzód wraz z możliwością jego nawrotów. W razie braku skuteczności leczenia zachowawczego mimo stosowania zasad terapii lege artis istnieje niekiedy konieczność postępowania chirurgicznego. Dzieje się tak w przypadku braku gojenia wrzodu mimo właściwego leczenia w ciągu kilkunastu tygodni, a jeszcze częściej w przypadku wystąpienia powikłań.
Wspomniała Pani Profesor o powikłaniach. Jak często one występują?
Do powikłań choroby wrzodowej należy perforacja czyli przebicie wrzodu do wolnej jamy otrzewnej, penetracja czyli drążenie do narządu sąsiadującego, np. trzustki, zwężenie odźwiernika czyli stenoza gdy ma charakter utrwalony wskutek zmian bliznowatych w obrębie odźwiernika oraz wreszcie bardzo ważne powikłanie jak krwawienie, które jest najczęstszym problemem. Wrzód trawienny żołądka czy dwunastnicy jest też najczęstszą przyczyną krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Często udaje się opanować go metodami zachowawczymi, czyli leczeniem endoskopowym (ostrzykiwanie, koagulacja, klipsowanie) uzupełnionym o farmakoterapię dożylnymi preparatami inhiborów pompy protonowej przez 3 doby dla uzyskania stabilności wytworzonego skrzepu, ale w razie braku skuteczności takiego postępowania konieczny jest zabieg chirurgiczny.
Dlaczego występują powikłania choroby wrzodowej?
Na pewno niepowodzenia leczenia związane są z brakiem dyscypliny w pobieraniu leków , ograniczaniu używek, działaniem stresu, nadużywaniem NLPZ a także kojarzenia ich z lekami przeciwpłytkowymi i przeciwkrzepliwymi, zapominaniu o eliminacji czynnika infekcyjnego jakim jest Helicobacter pylori, a także współistnieniem innych obciążających chorób w starzejącym się społeczeństwie.
