Krztusiec – od historii do współczesności
Autor: Marta Koblańska
Data: 28.01.2019
Źródło: Katarzyna Mazur-Melewska, Kamila Cywińska, Anna Mania, Paweł Kemnitz, Wojciech Służewski, Magdalena Figlerowicz
Działy:
Aktualności w Lekarz POZ
Aktualności
Czynnikiem etiologicznym krztuśca jest Gram-ujemna bakteria Bordetella pertussis, wyłącznie ludzki patogen, który nie ma rezerwuaru zwierzęcego i środowiskowego, co powoduje, że charakteryzuje się krótkim czasem przeżycia w wydzielinie z dróg oddechowych oraz wymaga szczególnych podłoży hodowlanych [7]. Pozostałe bakterie rodzaju Bordetella (B.), takie jak B. parapertussis, B. bronchiseptica czy B. holmesii, mają umiejętność zakażania zarówno ludzi, jak i zwierząt i mogą być odpowiedzialne za epizody kaszlu przewlekłego u człowieka.
Obraz kliniczny
Obraz kliniczny krztuśca zależy od wieku i kondycji fizycznej pacjenta oraz ewentualnego wcześniejszego uodpornienia (szczepienie lub przebyte zachorowanie) [1]. Okres inkubacji wynosi przeciętnie 5–10 dni. U osób nieuodpornionych choroba ma charakterystyczny 3-fazowy przebieg [10].
Faza I – kataralna (średnio 1–2 tygodni) – charakteryzuje się niewysoką gorączką, nieżytem nosa z obfitą wydzieliną oraz narastającym suchym kaszlem [12].
W fazie II – kaszlu napadowego (2–4 tygodni) – początkowo suchy kaszel staje się bardziej wilgotny, zwiększa się jego częstość i głębokość. Po głębokim wdechu chory wykonuje serię 5–10 głębokich kaszlnięć, między którymi nie występują przerwy na nabranie powietrza. Głęboki wdech po napadzie jest utrudniony przez współistniejące zwężenie krtani, co wywołuje efekt „piania”. Kolejne epizody kaszlu występują zarówno samoistnie, jak i pod wpływem drażnienia okolic nosogardła, np. przy odsysaniu zalegającej wydzieliny, uciśnięciu szpatułką na język czy pobraniu wymazu. Pojawiają się wybroczyny na twarzy i przekrwienie spojówek. U młodszych pacjentów, zwłaszcza noworodków i niemowląt, występuje sinica oraz bezdechy, które mogą stanowić jedyny objaw choroby. W tym okresie dochodzi do najcięższego powikłania krztuśca – encefalopatii krztuścowej [7, 12].
Faza III – rekonwalescencji (kilka tygodni lub miesięcy) to okres stopniowego ustępowania dolegliwości i poprawy klinicznej. Harnden i wsp. przeprowadzili badania w grupie 62 dzieci w wieku 3–16 lat i wyliczyli, że średni czas trwania kaszlu wynosi 112 dni (38–191 dni) [12, 13]. Dolegliwości te mogą się wydłużać w związku z nadkażeniem innymi patogenami [14]. Nietypowy przebieg choroby opisuje się u niemowląt oraz osób szczepionych przed kilkoma latami. Przebieg krztuśca u niemowląt jest szczególnie ciężki i obciążony objawami zagrażającymi życiu. Występuje skrócenie fazy kataralnej oraz wybitnie nasilone objawy fazy II w postaci bezdechów, drgawek oraz zapalenia płuc z wykładnikami nadciśnienia płucnego i bradykardią. Rzadko pojawia się gorączka. Choroba często wiąże się z koniecznością hospitalizacji, a śmiertelność w tej grupie wiekowej oceniana jest w badaniach na 1% [15]. Zachorowanie u niemowlęcia należy różnicować z zakażeniem wirusami RS (Respiratory syncytial) oraz grypy, co wymaga szczególnej czujności lekarza.
Najczęstszym powikłaniem zakażenia B. pertussis we wszystkich grupach wiekowych jest wtórne nadkażenie bakteryjne. Główną przyczyną zgonów najmłodszych dzieci (poniżej 6. miesiąca życia) jest zapalenie płuc [14, 15], jednak najcięższym powikłaniem krztuśca jest encefalopatia krztuścowa, która rozwija się na podłożu zmian niedotleniennych w mózgowiu, do których dochodzi podczas napadowego kaszlu i epizodów bezdechu. Objawami rozwijającej się encefalopatii są: zaburzenia świadomości, napady drgawkowe ogniskowe i uogólnione, objawy ogniskowe [16, 17]. Konsekwencjami przebytej encefalopatii są niepełnosprawność umysłowa, padaczka, głuchota [17].
W przypadku osób szczepionych niezmiernie istotne dla przebiegu choroby są wiek pacjenta oraz czas, jaki upłynął od ostatniej dawki szczepionki. Z reguły choroba ma łagodniejszy przebieg. Na podstawie badań, które prowadzili Tozzi i wsp., określono, że u dzieci szczepionych czas trwania objawów jest skrócony z ok. 60 dni (nieszczepione dzieci od 6. do 33. miesiąca życia) do ok. 30 dni (pacjenci szczepieni w analogicznym wieku), o połowę zmniejsza się częstość występowania ciężkich objawów zakażenia – bezdechów, duszności i sinicy [18].
U dzieci starszych i osób dorosłych krztusiec może przebiegać bezobjawowo lub w postaci łagodnego kaszlu bez charakterystycznego świstu oddechowego, co bywa przyczyną nieuwzględniania tej choroby w diagnostyce przewlekłego kaszlu. Osoby te stają się potencjalnym źródłem zakażenia dla niemowląt i osób nieszczepionych ze względów zdrowotnych. Przyczyną zachorowań u osób dorosłych jest zanikanie odporności poszczepiennej w starszych grupach wiekowych [12]. Ciężkie powikłania krztuśca u pacjentów dorosłych szczepionych w dzieciństwie są niezmiernie rzadkie i obejmują: bóle zamostkowe, krwotoki wewnątrzczaszkowe, złamania kości u osób z osteoporozą. Istotnie częściej chorzy skarżą się na męczący, długotrwale utrzymujący się kaszel, który ulega wtórnie zaostrzeniu pod wpływem czynników drażniących oraz infekcji wirusowych, oraz na związane z tym przewlekłe zmęczenie i zaburzenia snu.
Pełna treść artykułu tutaj:
Obraz kliniczny krztuśca zależy od wieku i kondycji fizycznej pacjenta oraz ewentualnego wcześniejszego uodpornienia (szczepienie lub przebyte zachorowanie) [1]. Okres inkubacji wynosi przeciętnie 5–10 dni. U osób nieuodpornionych choroba ma charakterystyczny 3-fazowy przebieg [10].
Faza I – kataralna (średnio 1–2 tygodni) – charakteryzuje się niewysoką gorączką, nieżytem nosa z obfitą wydzieliną oraz narastającym suchym kaszlem [12].
W fazie II – kaszlu napadowego (2–4 tygodni) – początkowo suchy kaszel staje się bardziej wilgotny, zwiększa się jego częstość i głębokość. Po głębokim wdechu chory wykonuje serię 5–10 głębokich kaszlnięć, między którymi nie występują przerwy na nabranie powietrza. Głęboki wdech po napadzie jest utrudniony przez współistniejące zwężenie krtani, co wywołuje efekt „piania”. Kolejne epizody kaszlu występują zarówno samoistnie, jak i pod wpływem drażnienia okolic nosogardła, np. przy odsysaniu zalegającej wydzieliny, uciśnięciu szpatułką na język czy pobraniu wymazu. Pojawiają się wybroczyny na twarzy i przekrwienie spojówek. U młodszych pacjentów, zwłaszcza noworodków i niemowląt, występuje sinica oraz bezdechy, które mogą stanowić jedyny objaw choroby. W tym okresie dochodzi do najcięższego powikłania krztuśca – encefalopatii krztuścowej [7, 12].
Faza III – rekonwalescencji (kilka tygodni lub miesięcy) to okres stopniowego ustępowania dolegliwości i poprawy klinicznej. Harnden i wsp. przeprowadzili badania w grupie 62 dzieci w wieku 3–16 lat i wyliczyli, że średni czas trwania kaszlu wynosi 112 dni (38–191 dni) [12, 13]. Dolegliwości te mogą się wydłużać w związku z nadkażeniem innymi patogenami [14]. Nietypowy przebieg choroby opisuje się u niemowląt oraz osób szczepionych przed kilkoma latami. Przebieg krztuśca u niemowląt jest szczególnie ciężki i obciążony objawami zagrażającymi życiu. Występuje skrócenie fazy kataralnej oraz wybitnie nasilone objawy fazy II w postaci bezdechów, drgawek oraz zapalenia płuc z wykładnikami nadciśnienia płucnego i bradykardią. Rzadko pojawia się gorączka. Choroba często wiąże się z koniecznością hospitalizacji, a śmiertelność w tej grupie wiekowej oceniana jest w badaniach na 1% [15]. Zachorowanie u niemowlęcia należy różnicować z zakażeniem wirusami RS (Respiratory syncytial) oraz grypy, co wymaga szczególnej czujności lekarza.
Najczęstszym powikłaniem zakażenia B. pertussis we wszystkich grupach wiekowych jest wtórne nadkażenie bakteryjne. Główną przyczyną zgonów najmłodszych dzieci (poniżej 6. miesiąca życia) jest zapalenie płuc [14, 15], jednak najcięższym powikłaniem krztuśca jest encefalopatia krztuścowa, która rozwija się na podłożu zmian niedotleniennych w mózgowiu, do których dochodzi podczas napadowego kaszlu i epizodów bezdechu. Objawami rozwijającej się encefalopatii są: zaburzenia świadomości, napady drgawkowe ogniskowe i uogólnione, objawy ogniskowe [16, 17]. Konsekwencjami przebytej encefalopatii są niepełnosprawność umysłowa, padaczka, głuchota [17].
W przypadku osób szczepionych niezmiernie istotne dla przebiegu choroby są wiek pacjenta oraz czas, jaki upłynął od ostatniej dawki szczepionki. Z reguły choroba ma łagodniejszy przebieg. Na podstawie badań, które prowadzili Tozzi i wsp., określono, że u dzieci szczepionych czas trwania objawów jest skrócony z ok. 60 dni (nieszczepione dzieci od 6. do 33. miesiąca życia) do ok. 30 dni (pacjenci szczepieni w analogicznym wieku), o połowę zmniejsza się częstość występowania ciężkich objawów zakażenia – bezdechów, duszności i sinicy [18].
U dzieci starszych i osób dorosłych krztusiec może przebiegać bezobjawowo lub w postaci łagodnego kaszlu bez charakterystycznego świstu oddechowego, co bywa przyczyną nieuwzględniania tej choroby w diagnostyce przewlekłego kaszlu. Osoby te stają się potencjalnym źródłem zakażenia dla niemowląt i osób nieszczepionych ze względów zdrowotnych. Przyczyną zachorowań u osób dorosłych jest zanikanie odporności poszczepiennej w starszych grupach wiekowych [12]. Ciężkie powikłania krztuśca u pacjentów dorosłych szczepionych w dzieciństwie są niezmiernie rzadkie i obejmują: bóle zamostkowe, krwotoki wewnątrzczaszkowe, złamania kości u osób z osteoporozą. Istotnie częściej chorzy skarżą się na męczący, długotrwale utrzymujący się kaszel, który ulega wtórnie zaostrzeniu pod wpływem czynników drażniących oraz infekcji wirusowych, oraz na związane z tym przewlekłe zmęczenie i zaburzenia snu.
Pełna treść artykułu tutaj:
