Uczelnie medyczne o warunkach szkoleń przyszłych lekarzy

Uczelnie medyczne w Polsce widzą potrzebę szkoleń w zakresie nowych metod dydaktycznych, etyki medycznej i komunikacji z pacjentem. Uważają też, iż istnieje potrzeba ulepszenia mechanizmu oceny informacji zwrotnych udzielanych studentom, a także wzmacnianie inicjatyw promujących wymianę studencką i staże z innymi ośrodkami.

Naczelna Izba Lekarska wraz z Centralnym Ośrodkiem Badań Innowacji i Kształcenia NIL po raz drugi opublikowała raport dotyczący warunków kształcenia na kierunkach lekarskich. Tym razem raport dotyczy roku akademickiego 2022/2023 i skupiał się m.in. na kadrze naukowo-dydaktycznej, nauczaniu przedmiotów przedklinicznych i klinicznych oraz wynikach nauczania.

Jak wskazuje Damian Patecki, przewodniczący Komisji Kształcenia Medycznego Naczelnej Rady Lekarskiej, odpowiedź na pytania o standardy kształcenia medycznego w Polsce jest kluczowa nie tylko dla przyszłości systemu ochrony zdrowia, ale też dla dobrostanu każdego pacjenta.

Autorzy raportu podkreślili, że współczesna medycyna jest dziedziną nieustannie rozwijającą się, wymagającą od lekarzy i lekarzy dentystów nie tylko dogłębnej wiedzy, ale również zdolności adaptacji do szybkich zmian.

Wskazali, że w obliczu tak dynamicznego otoczenia kluczowym elementem jest jakość kształcenia medycznego, która determinuje przygotowanie przyszłych medyków do sprostania tym wyzwaniom.

– Odpowiadając na te potrzeby, Naczelna Izba Lekarska podjęła się zadania oceny jakości kształcenia w polskich uczelniach medycznych. Uzyskane wyniki wskazują na różnorodność podejść do kształcenia w różnych uczelniach, podkreślając jednocześnie znaczenie kadry naukowo-dydaktycznej w procesie edukacyjnym – podkreślono.

Uczelnie, które wyraziły opinię na temat potrzeb 

Ankiety z pytaniami trafiły do 31 uczelni. Odpowiedzi udzieliło 19 ośrodków akademickich. Wśród nich znalazły się:

1. Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu,
2. Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu,
3. Uniwersytet Medyczny w Białymstoku,
4. Uniwersytet Medyczny w Łodzi,
5. Gdański Uniwersytet Medyczny,
6. Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach,
7. Warszawski Uniwersytet Medyczny,
8. Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie,
9. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie,
10. Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego,
11. Akademia Medycznych i Społecznych Nauk Stosowanych w Elblągu,
12. Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego z siedzibą w Krakowie,
13. Politechnika Wrocławska,
14. Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie,
15. Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach,
16. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie,
17. Uniwersytet Opolski,
18. Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu,
19. Uniwersytet Warszawski.

Stan polskich uczelni medycznych

W roku akademickim 2022/2023 na wszystkich „przebadanych” uczelniach na kierunkach lekarskich kształciło się 27 115 studentów. Natomiast kadra dydaktyczna liczyła 5804 osoby. W grupie tej było 1179 profesorów, 1256 doktorów habilitowanych i 3369 doktorów. Tylko około 12 proc. z nich (711 osób) zatrudniały uczelnie „nowe”. Pozostałe 5093 osoby to pracownicy dziewięciu „starych” uczelni. Najliczniejszą grupę stanowią nauczyciele Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (1057), Uniwersytet Medyczny w Łodzi (854) i Warszawski Uniwersytet Medyczny (686).

W „starych” uczelniach w roku akademickim 2022/2023 kształceniem studentów na kierunku lekarskim lub lekarsko-dentystycznym etatowo zajmowały się 1072 osoby z tytułem profesora, 1096 osób z tytułem doktora habilitowanego i 2925 osób z tytułem doktora. W „nowych” uczelniach kształceniem studentów na wymienionych kierunkach zajmowało się 107 osób z tytułem profesora, 160 osób z tytułem doktora habilitowanego i 444 osoby z tytułem doktora.

W grupie profesorów zatrudnionych w roku akademickim 2022/2023 w uczelniach uczestniczących w badaniu 147 osób, osiągnęło status „emeritus professor” (mających więcej niż 70 lat).

Badane uczelnie poinformowały, że w roku akademickim 2022/2023 ich pracownicy mieli w czasopismach krajowych łącznie 6437 publikacji, w tym 6195 (ponad 96 proc.) to publikacje pracowników „starych” uczelni.

Najwięcej publikacji w roku akademickim 2022/2023 w czasopismach krajowych zgłosił Śląski Uniwersytet Medyczny (1332 publikacje) oraz Warszawski Uniwersytet Medyczny (1316 publikacji). Kolejną uczelnią pod względem liczby publikacji w krajowych czasopismach jest Uniwersytet Medyczny w Łodzi (1114 publikacji).

Największą liczbę publikacji w czasopismach zagranicznych miał Warszawski Uniwersytet Medyczny (2478), Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (1848) i Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach (1773).

Co jest niezbędne do kształcenia przyszłych lekarzy?

Zdaniem władz uczelni uczestniczących w badaniu do prowadzenia nauczania na kierunku lekarskim / lekarsko-dentystycznym niezbędne jest posiadanie „własnej” (etatowej) kadry naukowo-dydaktycznej.

Prawie ze wszystkich uczelni uzyskano twierdzącą odpowiedź na pytanie o to, czy do prowadzenia nauczania na kierunku lekarskim / lekarsko-dentystycznym konieczne jest prowadzenie badań naukowych w zakresie dyscypliny „nauki medyczne”.

Odrębne, negatywne zdanie w tej kwestii wyraził Uniwersytet Warszawski. Większość badanych uczelni (11 z 19) nie dostrzega potrzeby zwiększania liczby zajęć praktycznych i klinicznych w swoim programie nauczania. Tylko władze jednej uczelni (Uniwersytet Opolski) zdecydowanie taką potrzebę dostrzegają.

Nauczanie przedmiotów przedklinicznych

Trzy „nowe” uczelnie (AMiSNS w Elblągu, Uniwersytet w Częstochowie i USKW w Warszawie) informują, że w roku akademickim 2022/2023 nie miały pełnej, własnej bazy dydaktycznej w zakresie nauk podstawowych. Akademia Medycznych i Społecznych Nauk Stosowanych w Elblągu nie posiada prosektorium i zakładu/pracowni biochemii. Uniwersytet w Częstochowie nie ma zakładu pracowni patologii/patomorfologii. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie nie ma prosektorium. Pozostałe uczelnie biorące udział w badaniu dysponowały pełną, własną bazą dydaktyczną w zakresie nauk podstawowych.

Władze większości badanych uczelni uważają też, iż istnieje potrzeba ulepszenia mechanizmu oceny informacji zwrotnych udzielanych studentom (odpowiedzi „zdecydowanie tak” i „raczej tak” udzieliło łącznie 11 uczelni).

Zdaniem władz 15 badanych uczelni bardzo potrzebne jest wzmacnianie inicjatyw promujących wymianę studencką i staże z innymi ośrodkami. Zdaniem władz UM we Wrocławiu i UM w Łodzi takie działanie jest „raczej niepotrzebne”.

Zdaniem władz trzech uczelni (AMiSNS w Elblągu, UM we Wrocławiu i UM w Białymstoku) nie ma potrzeby tworzenia wspólnych programów i kursów specjalistycznych z innymi ośrodkami, władze UM w Łodzi nie mają zdania w tej kwestii. Władze pozostałych uczelni biorących udział w badaniu widzą taką potrzebę.

Modernizacja i polepszenie infrastruktury

We wszystkich uczelniach uczestniczących w badaniu w ciągu ostatnich 2–3 lat przeprowadzono prace, których celem był rozwój lub modernizacja bazy dydaktycznej w obszarze nauk podstawowych.

Ponadto w 17 (z 19) badanych uczelniach istnieje potrzeba budowy nowych obiektów klinicznych dla celów dydaktycznych (w tym 3 odpowiedzi „raczej tak” i 14 odpowiedzi „zdecydowanie tak”). Władze dwóch uczelni (Uniwersytet Kaliski i Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego) „raczej nie widzą” takiej potrzeby.

W 18 (z 19) uczelniach planowana jest modernizacja infrastruktury dydaktycznej (w 14 przypadkach potrzeba ta jest „bardzo silna”, w 4 – „raczej silna”). W jednej uczelni (Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego) władze nie mają zdania w tej kwestii.

Władze UM w Białymstoku i Uniwersytetu Kaliskiego nie mają zdania w kwestii potrzeby regularnego przeprowadzania ankiet ewaluacyjnych wśród studentów swojej uczelni. W pozostałych przypadkach potrzeba ta jest „bardzo silna” (9 uczelni) lub „raczej silna” (8 uczelni).

Potrzeba wdrożenia systemu oceniania zajęć przez studentów w czasie rzeczywistym w AMiSNS w Elblągu i UM w Szczecinie jest „raczej słaba”. Władze czterech uczelni (Uniwersytet Kaliski, Uniwersytet Warszawski, UM w Białymstoku i Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego) nie mają zdania w tej kwestii. Natomiast dla pozostałych 13 uczelni potrzeba taka jest „bardzo silna” (4) lub „raczej silna” (9).

Wszystkie uczelnie (z wyjątkiem jednej) wyraziły silną potrzebę szkoleń w zakresie nowych metod dydaktycznych i etyki medycznej i komunikacji z pacjentem.

Rekomendacje autorów raportu

Autorzy raportu przedstawili swoje rekomendacje. Wśród nich znalazły się m.in.:

• nadzór nad standardami realizacji programów nauczania, czyli wprowadzenie jednolitych standardów nadzoru nad procesem dydaktycznym na wszystkich uczelniach medycznych w Polsce, aby zapewnić spójność, jednolitość i wysoką jakość kształcenia,
• współpraca międzyuczelniana w postaci zachęcania do wymiany doświadczeń oraz kadry dydaktycznej w modelu anglosaskim i wzmacnianie współpracy między uczelniami o długiej tradycji a nowymi jednostkami edukacyjnymi,
• inwestycje w infrastrukturę, czyli wspieranie nowych uczelni w zakresie rozbudowy infrastruktury dydaktycznej oraz nadzór nad jej odpowiednim planowaniem, aby zapewnić funkcjonalność i efektywność nowych obiektów,
• szkolenia dla kadry polegające na rganizowaniu szkoleń wraz z certyfikacją dla kadry dydaktycznej, zwłaszcza z nowych uczelni, w celu zapewnienia najwyższych standardów nauczania – szkolenia te powinny być dostosowane do dynamicznie zmieniających się wymogów współczesnej medycyny,
• ewaluacja programów nauczania, czyli regularne przeglądy programów nauczania i sylabusów w celu ich aktualizacji i dostosowania do najnowszych wymogów medycyny oraz potrzeb rynku pracy,
• budowanie sieci współpracy (likwidowanie barier), czyli umożliwienie studentom i pracownikom naukowym uczestnictwa w projektach badawczych prowadzonych przez różne uczelnie poprzez likwidowanie barier organizacyjnych i administracyjnych,
• zachęcanie do innowacji, czyli wspieranie nowatorskich metod nauczania i badań we wszystkich uczelniach,
• feedback od studentów polegający na regularnym przeprowadzaniu ankiet wśród studentów na temat jakości kształcenia, z których wyniki powinny być wykorzystywane do tworzenia zaleceń zmian organizacyjnych i merytorycznych w celu ciągłego doskonalenia procesu dydaktycznego.