Zaburzenia neuropsychologiczne po COVID-19

U osób, które przechorowały COVID-19, może dojść do uszkodzeń mózgu, a w konsekwencji powstania zaburzeń neuropsychologicznych, takich jak deficyty uwagi, pamięci, zaburzenia funkcji wykonawczych i orientacji przestrzennej, deficyty językowe. Konieczna jest pomoc neuropsychologiczna dla tych pacjentów obejmująca diagnostykę, monitorowanie i rehabilitację.

Wiele badań potwierdza, że zakażenie koronawirusem SARS-CoV-2, które wywołuje zespół ostrej niewydolności oddechowej i chorobę COVID-19, może prowadzić do zmian w ośrodkowym układzie nerwowym. W konsekwencji u części osób zakażonych SARS-CoV-2 i chorych na COVID-19 obok innych objawów mogą się pojawić również zaburzenia neuropsychologiczne. Celem pracy opublikowanej na łamach „Advances in Psychiatry and Neurology/Postępy Psychiatrii i Neurologii” było podsumowanie dotychczasowych badań na ten temat oraz sformułowanie wstępnych wskazań dla praktyki klinicznej.

Zgodnie z dotychczasową wiedzą istnieje wiele specyficznych dla COVID-19 i niespecyficznych czynników ryzyka uszkodzeń mózgu, a w konsekwencji powstawania zaburzeń neuropsychologicznych u osób, które przeszły tę chorobę. Do czynników specyficznych dla COVID-19 należą niedotlenienie mózgu, zmiany naczyniowe i uszkodzenie neuronów, a do niespecyficznych czynniki jatrogenne (powikłania intensywnej terapii, konsekwencje izolacji, braku kontaktu z bliskimi) oraz indywidualne cechy pacjenta (szczególnie podeszły wiek, wysokie ciśnienie krwi, cukrzyca, otyłość, palenie tytoniu, współistniejące choroby onkologiczne, kardiologiczne, neurologiczne czy psychiatryczne). Pierwsze prace opisujące zachowanie i zdolności poznawcze osób po COVID-19 wskazują na istotne deficyty zarówno w niedługim czasie od wyzdrowienia, jak i kilka miesięcy później. Trudności neuropsychologiczne mogą obejmować bardzo szerokie spektrum zaburzeń, jednak najczęściej opisuje się deficyty uwagi, pamięci, funkcji wykonawczych, językowe, orientacji przestrzennej. Związek pomiędzy trudnościami poznawczymi a zaburzeniami emocjonalnymi, a także ich korelacja z głębokością objawów COVID-19 wymagają dalszych badań.

Gdy stan pacjenta i sytuacja epidemiczna na to pozwalają, powinna być przeprowadzona kompleksowa ocena neuropsychologiczna z wykorzystaniem wystandaryzowanych metod. Ocena powinna obejmować dziedziny poznawcze (ogólny poziom intelektualny, szybkość przetwarzania informacji, uwaga, pamięć, funkcje wykonawcze, mowa i umiejętności językowe, motoryczne i psychomotoryczne, orientacja wzrokowo-przestrzenna, umiejętności społeczne) i funkcjonowanie emocjonalne (depresja, lęk, PTSD). W sytuacji gdy kompleksowa ocena nie jest możliwa, zaleca się zastosowanie metod przesiewowych.

Jest wystarczająco dużo przesłanek opartych na ugruntowanej wiedzy naukowej z zakresu neuropsychologii oraz danych empirycznych z badań nad COVID-19, aby apelować o pilne rozpoczęcie systematycznych badań neuropsychologicznych osób, które przechorowały COVID-19. Konieczne jest także objęcie tych pacjentów odpowiednią pomocą neuropsychologiczną w postaci diagnozy, monitorowania i rehabilitacji neuropsychologicznej.

Pełna treść artykułu: Emilia Łojek, Anna R. Egbert, Małgorzata Gambin, Natalia Gawron, Joanna Gorgol, Karolina Hansen, Paweł Holas, Sylwia Hyniewska, Ewa Malinowska, Agnieszka Pluta, Marcin Sękowski, Oksana Vitvitska, Julia Wyszomirska, Dominika Żarnecka. Neuropsychological disorders after COVID-19. Urgent need for research and clinical practice. Adv Psychiatry Neurol 2021; 30 (2): 104-112.