Obturacyjny bezdech senny: diagnostyka i leczenie

Obturacyjny bezdech senny zaburza profil snu, obniża poziom utlenowania krwi tętniczej, może powodować senność dzienną, nadciśnienie oraz także zwiększać ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej, czy udaru. O obturacyjnym bezdechu sennym mówi dr hab. Tomasz Piorunek z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.

Kogo dotyka obturacyjny bezdech senny? Przede wszystkim mężczyzn, w mniejszym stopniu kobiety. W Stanach Zjednoczonych choroba występuje nawet u 20-30 proc. mężczyzn i 10-15 proc. kobiet. W Polsce – u 16,7 proc. mężczyzn i 5,4 proc. kobiet. Jak definiowana jest choroba? Obturacyjny bezdech senny to inaczej wielokrotne epizody zapadania się dróg oddechowych (bezdech/apnoea) lub znacznego zwężenia dróg oddechowych na poziomie gardła (spłycenie oddychania/hypopnoea) przy zachowanej pracy mięśni oddechowych. Bezdech obturacyjny (zmniejszenie amplitudy oddychania o co najmniej 90 proc) i spłycenia oddychania (spadek saturacji o co najmniej 4 proc) muszą trwać co najmniej 10 sekund.
Co stanowi czynnik ryzyka? Zaburzenia anatomiczne i czynnościowe górnych dróg oddechowych oraz otyłość. OBS występuje u 11 proc. mężczyzn z prawidłową wagą i 3 procent kobiet. W Przypadku BMI powyżej 30 występuje już u 60 proc. mężczyzn i 22 proc. kobiet. Na występowanie OBS mogą także wpływać m.in. czynniki genetyczne oraz niedoczynność tarczycy, a także spożywanie alkoholu.
Zaawansowanie choroby określane jest przez skalę AHI. Postać łagodna występuje z AHI powyżej 5 i poniżej 15 (połączone z nadmierną sennością dzienną oraz wystąpieniem 2 z czterech objawów: chrapanie nawykowe, uczucie duszenia lub dławienia się w nocy, częste wybudzenia w czasie snu, upośledzenia koncentracji- zmęczenie w ciągu dnia), umiarkowana – AHI 15-30 i postać ciężka z AHI powyżej 30. Nadciśnienie tętnicze występuje u 60 proc. chorych z OBS. U 35 procent chorych z nadciśnieniem tętniczym także występuje OBS. OBS występuje u 85 proc chorych z opornym nadciśnieniem tętniczym. OBS stanowi niezależny czynnik choroby wieńcowej. Przy współistnieniu tych dwóch chorób zwiększa się ryzyko nagłej śmierci. Zaburzenia oddychania występują u 44-72 proc chorych w ostrej fazie udaru. AHI powyżej 20 czterokrotnie zwiększa ryzyko udaru. Przy OBS mogą także występować zaburzenia rytmu serca oraz niewydolność serca. OBS może także zwiększać ryzyko wystąpienia cukrzycy. U chorych z AHI powyżej 15 częstość występowania cukrzycy wynosi 15 procent.
OBS może powodować także zaburzenia w koncentracji uwagi, pogorszenie pamięci świeżej, obniżony nastrój i spowolnienie, podwyższony poziom lęku i depresję, trudności w wykonywaniu pracy zawodowej, zaburzenia w funkcjonowaniu społecznym i rodzinnym, u mężczyzn problemy z potencją.
Do oceny choroby służą skala Epworth lub kwestionariusz berliński.
Diagnostyka OBS odbywa się za pomocą polisomnografii oceniającej EEG, EMG, EOG, EKG, badania poziomu saturacji, przepływu powietrza przez nos i usta, ruchów oddechowych klatki piersiowej i brzucha, położenie ciała w czasie snu oraz dźwięków oddechowych. OBS może być także badane za pomocą poligrafii, która zwiera wszystkie badania oprócz EEG, EMG i EOG. W badaniach przesiewowych używana jest pulsoksymetria nocna.
W czasie leczenia zalecana jest redukcja masy ciała. Spadek masy ciała o 10 proc. powoduje zmniejszenie AHI także o 10 procent. Zalecane są również unikanie pozycji na plecach, niespożywanie alkoholu przed snem i niestosowanie leków nasennych. W leczeniu stosowane są także specjalne aparaty, tzw. proteza powietrzna. NFZ refunduje zakup aparatu w kwocie 1890 zł raz na 5 lat. Dostępne są także aparaty wewnątrzustne, wysuwające żuchwę, czy podtrzymujące język.
W przypadku zaburzeń w górnych drogach oddechowych metodami leczenia są także zabiegi laryngologiczne, w razie nadmiernej masy ciała – operacje bariatryczne.