Przeszczepienia płuc: powinno wykonywać się ich 10- krotnie więcej

W 2015 roku w Polsce wykonano 24 przeszczepienia płuc. To stanowczo za mało. Według prof. Tadeusza Orłowskiego z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie takich operacji powinno być dziesięć razy więcej. Potrzebne są także nowe ośrodki transplantacyjne. O przeszczepieniach płuc prof. Orłowski mówił podczas konferencji Gorące Tematy Pneumonologii 2016.

Pierwsze przeszczepienie płuc wykonano w 1963 roku i było to przeszczepienie w chorobie nowotworowej zakończone niepowodzeniem. W latach 1963- 1980 wykonano około 40 takich zabiegów jednak zakończonych niepowodzeniem głównie za sprawą zbyt dużej toksyczności immunosupresji. Przełom dokonał się w 1983 roku po wprowadzeniu cyklosporyny, choć także wiele przeszczepień było nieudanych z powodu tworzenia się przetok oskrzelowych i ropniaków. Wkrótce jednak pojawiła się nowa technika poprawiająca gojenie się zespolenia oskrzelowego oraz technika przeszczepienia obu płuc en bloc.
Jakie są wskazania do przeszczepienia? Schyłkowa postać chorób miąższu płucnego lub chorób naczyń płucnych, wyczerpanie wszystkich chirurgicznych i zachowawczych metod leczenia, przewidywane ograniczone przeżycie ( 50 proc. roczne przeżycie), szybka progresja choroby oporna na leczenie, retransplantacja. Do przeszczepienia także mogą zakwalifikować się osoby z chorobami naczyń płucnych, przewlekłą zatorowością płucną, z dużym nadciśnieniem. Z chorób miąższu płucnego wskazania do transplantacji pojawiają się przy rozedmie, POCHP, mukowiscydozie, rozstrzeniu oskrzeli, włóknieniu płuc, histocytozie X, sarkoidozie, LAM.
Jakie są przeciwskazania względne? Wiek powyżej 65 lat, choć już wykonuje się operacje także w wieku 70 lat, osteoporoza, wentylacja mechaniczna, ciężkie choroby układu kostnego lub mięśniowego, kacheksia, otyłość, długotrwała sterydoterpia, gruźlica, wyleczone nowotwory złośliwe jeśli nie upłynęło jeszcze 5 lat, ponieważ immunosupresja sprzyja rozwojowi nowotworów. Jakie są przeciwskazania bezwzględne? Choroba niedokrwienna serca, nieodwracalna niewydolność nerek i wątroby, poważne schorzenia układu nerwowego, choroby układowe mogące ograniczać przeżycie i rehabilitację, cukrzyca typu I i leczona insuliną, czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, uchyłkowatość jelita grubego, choroby psychiczne uniemożliwiające współpracę z pacjentem, nieleczone uzależnienia.
Najczęstszymi chorobami prowadzącymi do przeszczepienia są POCHP, włóknienie płuc, mukowiscydoza. W POCHP kryterium kwalifikacji jest postępująca choroba mimo leczenia i rehabilitacji oraz nie poddaje się zmniejszeniu objętość płuc, a nadciśnienie płucne jest umiarkowane lub ciężkie.
W przypadku włóknienia płuc, jeśli mamy do czynienia z nieprawidłową czynnością płuca, dusznościami i zapotrzebowaniem na tlenoterapię, przy desaturacji poniżej 88 proc a odległość pokonywana przez chorego wynosi mniej niż 250 m, przy nadciśnieniu płucnym i hospitalizacji ze względu na spadek czynności oddechowych, odmę lub ostre zaostrzenie.
Przy mukowiscydozie zgłoszenia do ośrodka transplantacyjnego dokonuje się przy spadku FEV poniżej 30 proc lub szybkim spadku mimo efektywnego leczenia, przy ostrej niewydolności oddechowej wymagającej nieinwazyjnej wentylacji, pogorszeniu stanu odżywienia, odmie opłucnowej, , krwiopluciu mimo embolizacji oskrzeli. Wpisu na listę oczekujących dokonuje się w razie przewlekłej niewydolności oddechowej z niedotlenieniem, częstych hospitalizacjach, nagłym spadku wydolności płuc, nadciśnieniu płucnym, długotrwałej nieinwazyjnej wentylacji.
Jak wygląda prowadzenie pacjenta po zabiegu? Najważniejsze są intensywna opieka pooperacyjna, leczenie immunosupresyjne, monitorowanie odrzutu. Wczesna niewydolność płuc pojawia się u 10-20 proc. biorców, często związana jest z uszkodzeniem płuc w czasie niedokrwienia i reperfuzji. Różne stopnie odrzucenia wymagają odpowiedniego leczenia immunosupresyjnego. Bardzo groźne po przeszczepieniu są infekcje: bakteryjne, grzybicze, wirusowe.
Lepsze wyniki pod względem liczby pacjentów i długości przeżycia są notowane przy przeszczepieniach obu płuc niż jednego, ale w ogóle wyniki poprawiły się w ciągu ostatnich 30 lat, co jest związane zarówno z krzywą uczenia się jak i leczeniem immunosupresyjnym.
Chorzy z mukowiscydozą charakteryzują się najlepszymi wynikami 5-letnimi. To odnotowywane są nawet 20-letnie przeżycia. Zgony przeważają wśród osób młodych. Mukowiscydoza rokuje także najlepiej przy retransplantacjach, których najwięcej jest w USA. Dochodzi do nich najczęściej w 1-3 roku o pierwszej transplantacji lub po 5-10 latach.
Jedna czwarta chorych po przeszczepieniu płuca wraca do aktywności zawodowej po 5 latach od operacji. Na świecie wykonuje się około 4 tys. transplantacji płuc. Zdecydowanie więcej przeprowadza się przeszczepień obu płuc – głównie w mukowiscydozie. W Polsce w 2015 roku wykonano 24 transplantacji płuc. Dzieje się tak, ponieważ zbyt mało chorych kwalifikowanych jest do tego zabiegu oraz brakuje ośrodków transplantacyjnych.