Wstrząs anafilaktyczny a reakcja anafilaktoidalna
Autor: Alicja Kostecka
Data: 30.05.2018
Źródło: Alicja Kostecka
Działy:
Wywiad tygodnia
Aktualności
Prof. Wojciech Gaszyński: Wstrząsu anafilaktycznego nie diagnozuje się, wstrząs się leczy. W szczególnych sytuacjach podanie jednorazowo szczepionki pacjentowi uczulonemu na jad owadów błonkoskrzydłych w schemacie ultra-rush pozwala go odczulić na krótko, ale nie na stałe. Właściwe odczulanie należy prowadzić w warunkach szpitalnych podając pacjentowi dawkę jadu w/g schematu przez 3-5 lat.
Jakie są najczęstsze przyczyny wstrząsu anafilaktycznego?
Przyczyny wstrząsu anafilaktycznego związane są z min. sezonowością występowania pylenia drzew i traw. Najczęściej uczulają pyłki brzozy i jeśli ktoś wdycha je z powietrzem oddechowym, a następnie spożyje niektóre produkty spożywcze np.: owoce, to mogą u niego powstać reakcje krzyżowe wywołujące gwałtowny wstrząs anafilaktyczny. Druga grupa przyczyn, także występujących sezonowo, dotyczy owadów błonkoskrzydłowych. I jeśli owad trafi na osobę, która jest uczulona na jego jad, to dochodzi do gwałtownej reakcji anafilaktycznej, a nawet wstrząsu anafilaktycznego. Ten ostatni występuje wówczas, gdy u pacjenta dochodzi do zaburzeń krążenia, które stanowi zagrożenie życia.
Istnieje jeszcze uczulenie na leki…
Tak, kolejna grupa związana jest z uczuleniem na leki, przy czym, należałoby odróżnić reakcję anafilaktyczną od reakcji anafilaktoidalnej. Najczęściej reakcja na leki nie ma charakteru anafilaktycznego, czyli IgE zależnego. Reakcja anafilaktoidalna, to reakcja, która klinicznie przypomina reakcję anafilaktyczną, ale nie dochodzi w niej do zmian w zakresie IgE. Jednak w obu przypadkach objawy i zagrożenie życia oraz leczenie jest podobne. W reakcjach anafilaktoidalnych dochodzi do uwalniania w dużych ilościach histaminy oraz substancji naczynioaktywnych i to zwiększa przepuszczalność naczyń, co powoduje obrzęki, przekrwienia błon śluzowych i spadki ciśnienia. W przypadku leków dochodzi do reakcji anafilaktoidalnej lub inaczej – idiopatycznej, wywołującej wstrząs niealergiczny.
Często lekarze pytają, czy jest pan/pani uczulona na jakąś substancję, a przecież pacjent tego nie wie?
Takie pytanie powinno być rozwinięte, należałoby pacjenta zapytać o objawy powstające w skutek spożycia niektórych pokarmów np. orzeszków, produktów zbożowych i innych. Pacjent na te pytania powinien odpowiadać opisowo. Niektórzy pacjenci są świetnie przygotowani i wiedzą, co ich uczula, jednak większość tego nie wie, dlatego należy im zadawać szczegółowe pytania na temat objawów wywołanych pyłkami lub spożywaniem różnych pokarmów.
W jakim czasie rozwijają się reakcje krzyżowe w przypadku alergii?
Reakcje krzyżowe rozwijają się w czasie 10-15 minut, stąd w tych ośrodkach, które szczepią pacjentów lub inaczej – odczulają ich, powinno się uprzedzić, żeby nie jedli określonych produktów, ponieważ może u nich dojść do reakcji krzyżowych nawet w ciągu kilku godzin od zaszczepienia. Pacjenci, u których prowadzone jest odczulanie powinni znajdować się pod obserwacją lekarza przynajmniej w ciągu pół godziny od podania szczepionki. A ci pacjenci, u których dochodzi podczas odczulania do reakcji alergicznych, winni być monitorowani nawet kilka godzin po szczepieniu. Zdarza się bowiem, że reakcja na podaną szczepionkę następuje po 12, a nawet 24 godzinach.
W jakim czasie dochodzi do wstrząsu anafilaktycznego?
Do wstrząsu dochodzi w ciągu kilkudziesięciu sekund. Ale w przypadku uczulenia na pyłki traw, czy drzew - reakcje anafilaktyczne rozwijają się stopniowo i nie ma potrzeby, aby pacjenci nosili ze sobą autostrzykawki z adrenaliną. Kiedy jednak pacjenci wiedzą, że są uczuleni na jad owadów błonkoskrzydłych, to jest wskazanie, by nosili przy sobie autostrzykawki z adrenaliną, gdyż jest to jedyna droga uratowania ich życia. Dlatego też, osoby te, gdy wyjeżdżają na urlop mogą zapomnieć karty kredytowej, ale nie wolno im zapominać o autostrzykawce z adrenaliną.
Jakie badania należy wykonać pacjentowi z wstrząsem anafilaktycznym?
Wstrząsu anafilaktycznego nie diagnozuje się, wstrząs się leczy!
Dopiero po wyprowadzeniu pacjenta ze wstrząsu i jego ustabilizowaniu można ustalić, co mogło być przyczyną wstrząsu. Jeśli jest to jad owadów błonkoskrzydłych, to można w warunkach szpitalnych podać jednorazowo ten jad, aby takiego pacjenta odczulić ( metoda ultra-rush), ale takie szczepienie nie zapobiegnie całkowicie wstrząsowi, jednak może osłabić reakcję uczuleniową w sytuacji kolejnego incydentu alergicznego. Aby zapobiec w przyszłości reakcji na jad, należy prowadzić odczulanie przez okres 3-5 lat.
Jakie to są objawy wstrząsu anafilaktycznego?
Zasadnicze objawy związane są z krążeniem i obrzękiem. Najbardziej niebezpieczne obrzęki dotyczą krtani i wówczas, poza podaniem adrenaliny, należy robić zimne okłady na tę okolicę ciała. Błędem jest natomiast podawanie wapna, hydrokortyzonu, ponieważ wszystkie glikokortykoidy działają z opóźnieniem. Podanie tych specyfików może pomóc w zapobieżeniu dalszego rozwijaniu się wstrząsu, ale gdy on już wystąpi – są nieskuteczne.
W jaki sposób leczy się wstrząs anafilaktyczny?
Jeśli wystąpił już wstrząs, to w pierwszej kolejności podaje się adrenalinę, następnie preparaty inhalacyjne, które rozszerzają oskrzela i zmniejszają obrzęk, w trzeciej kolejności środki przeciwhistaminowe, a dopiero w czwartej kolejności należy podać steroidy, czyli glikokortykoidy, które są silnymi lekami przeciwalergicznymi, ale ich działanie jest opóźnione. Pacjentowi ze wstrząsem koniecznie trzeba też podać zbilansowane płyny oraz tlen. W żadnym wypadku jednak nie powinno się stosować glukozy, która może nasilić obrzęki i dalsze zaburzenia w układzie krążenia.
Czy można zapobiec wstrząsowi anafilaktycznemu?
Jeśli pacjent miał w swoim wywiadzie jakieś incydenty, to należy przeprowadzić testy na alergeny ( z wyjątkiem na jadowadów błonkoskrzydłych) i przystąpić do odczulania. Najskuteczniejsze jest prowadzenie całorocznego odczulanie, podskórnie, preparatami celowanymi w dany alergen, cześć tych preparatów jest nawet refundowana. Takie odczulanie trwa od 3 do 5 lat i pozwala zmniejszyć reakcje uczuleniowe na rozmaite substancje, w tym również na jad owadów błonkoskrzydłych.
Rozmawiała Alicja Kostecka
Przyczyny wstrząsu anafilaktycznego związane są z min. sezonowością występowania pylenia drzew i traw. Najczęściej uczulają pyłki brzozy i jeśli ktoś wdycha je z powietrzem oddechowym, a następnie spożyje niektóre produkty spożywcze np.: owoce, to mogą u niego powstać reakcje krzyżowe wywołujące gwałtowny wstrząs anafilaktyczny. Druga grupa przyczyn, także występujących sezonowo, dotyczy owadów błonkoskrzydłowych. I jeśli owad trafi na osobę, która jest uczulona na jego jad, to dochodzi do gwałtownej reakcji anafilaktycznej, a nawet wstrząsu anafilaktycznego. Ten ostatni występuje wówczas, gdy u pacjenta dochodzi do zaburzeń krążenia, które stanowi zagrożenie życia.
Istnieje jeszcze uczulenie na leki…
Tak, kolejna grupa związana jest z uczuleniem na leki, przy czym, należałoby odróżnić reakcję anafilaktyczną od reakcji anafilaktoidalnej. Najczęściej reakcja na leki nie ma charakteru anafilaktycznego, czyli IgE zależnego. Reakcja anafilaktoidalna, to reakcja, która klinicznie przypomina reakcję anafilaktyczną, ale nie dochodzi w niej do zmian w zakresie IgE. Jednak w obu przypadkach objawy i zagrożenie życia oraz leczenie jest podobne. W reakcjach anafilaktoidalnych dochodzi do uwalniania w dużych ilościach histaminy oraz substancji naczynioaktywnych i to zwiększa przepuszczalność naczyń, co powoduje obrzęki, przekrwienia błon śluzowych i spadki ciśnienia. W przypadku leków dochodzi do reakcji anafilaktoidalnej lub inaczej – idiopatycznej, wywołującej wstrząs niealergiczny.
Często lekarze pytają, czy jest pan/pani uczulona na jakąś substancję, a przecież pacjent tego nie wie?
Takie pytanie powinno być rozwinięte, należałoby pacjenta zapytać o objawy powstające w skutek spożycia niektórych pokarmów np. orzeszków, produktów zbożowych i innych. Pacjent na te pytania powinien odpowiadać opisowo. Niektórzy pacjenci są świetnie przygotowani i wiedzą, co ich uczula, jednak większość tego nie wie, dlatego należy im zadawać szczegółowe pytania na temat objawów wywołanych pyłkami lub spożywaniem różnych pokarmów.
W jakim czasie rozwijają się reakcje krzyżowe w przypadku alergii?
Reakcje krzyżowe rozwijają się w czasie 10-15 minut, stąd w tych ośrodkach, które szczepią pacjentów lub inaczej – odczulają ich, powinno się uprzedzić, żeby nie jedli określonych produktów, ponieważ może u nich dojść do reakcji krzyżowych nawet w ciągu kilku godzin od zaszczepienia. Pacjenci, u których prowadzone jest odczulanie powinni znajdować się pod obserwacją lekarza przynajmniej w ciągu pół godziny od podania szczepionki. A ci pacjenci, u których dochodzi podczas odczulania do reakcji alergicznych, winni być monitorowani nawet kilka godzin po szczepieniu. Zdarza się bowiem, że reakcja na podaną szczepionkę następuje po 12, a nawet 24 godzinach.
W jakim czasie dochodzi do wstrząsu anafilaktycznego?
Do wstrząsu dochodzi w ciągu kilkudziesięciu sekund. Ale w przypadku uczulenia na pyłki traw, czy drzew - reakcje anafilaktyczne rozwijają się stopniowo i nie ma potrzeby, aby pacjenci nosili ze sobą autostrzykawki z adrenaliną. Kiedy jednak pacjenci wiedzą, że są uczuleni na jad owadów błonkoskrzydłych, to jest wskazanie, by nosili przy sobie autostrzykawki z adrenaliną, gdyż jest to jedyna droga uratowania ich życia. Dlatego też, osoby te, gdy wyjeżdżają na urlop mogą zapomnieć karty kredytowej, ale nie wolno im zapominać o autostrzykawce z adrenaliną.
Jakie badania należy wykonać pacjentowi z wstrząsem anafilaktycznym?
Wstrząsu anafilaktycznego nie diagnozuje się, wstrząs się leczy!
Dopiero po wyprowadzeniu pacjenta ze wstrząsu i jego ustabilizowaniu można ustalić, co mogło być przyczyną wstrząsu. Jeśli jest to jad owadów błonkoskrzydłych, to można w warunkach szpitalnych podać jednorazowo ten jad, aby takiego pacjenta odczulić ( metoda ultra-rush), ale takie szczepienie nie zapobiegnie całkowicie wstrząsowi, jednak może osłabić reakcję uczuleniową w sytuacji kolejnego incydentu alergicznego. Aby zapobiec w przyszłości reakcji na jad, należy prowadzić odczulanie przez okres 3-5 lat.
Jakie to są objawy wstrząsu anafilaktycznego?
Zasadnicze objawy związane są z krążeniem i obrzękiem. Najbardziej niebezpieczne obrzęki dotyczą krtani i wówczas, poza podaniem adrenaliny, należy robić zimne okłady na tę okolicę ciała. Błędem jest natomiast podawanie wapna, hydrokortyzonu, ponieważ wszystkie glikokortykoidy działają z opóźnieniem. Podanie tych specyfików może pomóc w zapobieżeniu dalszego rozwijaniu się wstrząsu, ale gdy on już wystąpi – są nieskuteczne.
W jaki sposób leczy się wstrząs anafilaktyczny?
Jeśli wystąpił już wstrząs, to w pierwszej kolejności podaje się adrenalinę, następnie preparaty inhalacyjne, które rozszerzają oskrzela i zmniejszają obrzęk, w trzeciej kolejności środki przeciwhistaminowe, a dopiero w czwartej kolejności należy podać steroidy, czyli glikokortykoidy, które są silnymi lekami przeciwalergicznymi, ale ich działanie jest opóźnione. Pacjentowi ze wstrząsem koniecznie trzeba też podać zbilansowane płyny oraz tlen. W żadnym wypadku jednak nie powinno się stosować glukozy, która może nasilić obrzęki i dalsze zaburzenia w układzie krążenia.
Czy można zapobiec wstrząsowi anafilaktycznemu?
Jeśli pacjent miał w swoim wywiadzie jakieś incydenty, to należy przeprowadzić testy na alergeny ( z wyjątkiem na jadowadów błonkoskrzydłych) i przystąpić do odczulania. Najskuteczniejsze jest prowadzenie całorocznego odczulanie, podskórnie, preparatami celowanymi w dany alergen, cześć tych preparatów jest nawet refundowana. Takie odczulanie trwa od 3 do 5 lat i pozwala zmniejszyć reakcje uczuleniowe na rozmaite substancje, w tym również na jad owadów błonkoskrzydłych.
Rozmawiała Alicja Kostecka
