Archiwum
Dr hab. Maciej Hilczer radzi, jak trafnie zdiagnozować przedwczesne dojrzewanie
Autor: Monika Stelmach
Data: 16.03.2023
| Tagi: | Top Medical Trends, Top Medical Trends 2023, TMT 2023, Maciej Hilczer, przedwczesne dojrzewanie |
W swoim wykładzie, który zostanie wygłoszony podczas zbliżającego się XVII Kongresu Top Medical Trends, dr hab. n. med. Maciej Hilczer, endokrynolog, omówi kryteria diagnostyczne przedwczesnego dojrzewania w praktyce lekarza POZ.
Kiedy mówimy o przedwczesnym dojrzewaniu płciowym? Jakie objawy na to wskazują?
– O przedwczesnym dojrzewaniu (PD) mówimy, jeżeli u dziewcząt jego objawy występują przed 8., a u chłopców przed 9. rokiem życia. Może być ono centralne, czyli ośrodkowe (GnRH-zależne) oraz obwodowe, inaczej nazywane rzekomym (GnRH-niezależne). Cechy, które powinny skłonić do myślenia o przedwczesnym dojrzewaniu, to przede wszystkim wiek dziecka. Dojrzewanie u dziewczynki z reguły zaczyna się koło lat 10 roku życia. Zdarza się jednak, że sześciolatka manifestuje powiększenie gruczołów piersiowych, a do tego pojawia się owłosienie łonowe. A to już są symptomy przedwczesnego dojrzewania. U chłopców dochodzi do powiększenia objętości jąder, pojawienia się owłosienia na wzgórku łonowym lub pod pachami. Do tego dzieci szybciej rosną. Te podstawowe symptomy powinny skłonić do diagnozy w kierunku przedwczesnego dojrzewania. Ten problem występuje głównie dziewcząt; 10:1 w stosunku do chłopców. W większości mamy do czynienia z pokwitaniem idiopatycznym.
Jakie są przyczyny przedwczesnego dojrzewania?
– Skupmy się na przedwczesnym dojrzewaniu płciowym prawdziwym, czyli centralnym, GnRH-zależnym, którego przyczyną jest uaktywnienie ośrodka podwzgórza produkującego gonadoliberynę. A to przyczynia się do uruchomienia wydzielania hormonów płciowych w gonadach. Dlatego ważne jest rozróżnianie dojrzewania płciowego GnRH-zależnego i GnRH-niezależnego, ponieważ to warunkuje dobór terapii.
Przedwczesne dojrzewanie rzekome jest uwarunkowane innymi przyczynami, czyli nie mamy do czynienia z uruchomieniem osi podwzgórze–przysadka–gonady. Jedną z możliwych przyczyn jest na przykład hamartoma, założona zastawka komorowo-otrzewna, wodogłowie, wrodzony przerost nadnerczy oraz zmiany nowotworowe: guz nadnercza, czy guz jajnika. Inną potencjalną przyczyną jest stosowanie maści anabolicznych.
Jakie są kryteria diagnostyczne przedwczesnego dojrzewania płciowego w gabinecie lekarza POZ?
– U dziecka z objawami klinicznymi przedwczesnego dojrzewania należy wykonać kilka istotnych badań, które m.in. określą stopień zaawansowania choroby. Do tego służy tzw. skala Tannera. Zanim lekarz rodzinny skieruje dziecko do endokrynologa, może określić tempo wzrastania (tzw. skok wzrostowy). W tym celu wypełnia się siatkę centylową wzrostu. Lekarz rodzinny może też zlecić zdjęcie RTG dłoni i nadgarstka w celu określenia dojrzewania kośćca. To badanie daje informację o ewentualnym przyspieszeniu tzw. wieku kostnego. Następnie należy skierować dziecko do endokrynologa.
Endokrynolog po przeanalizowaniu wyżej wymienionych badań może zlecić hospitalizację oraz test GnRH, z podaniem syntetycznego GnRH. Wtedy mamy do czynienia z oznaczeniem wartości gonadotropin w teście FSH i LH. Badanie jest szybkie, trwa maksymalnie godzinę, podajemy odczynnik i pobieramy krew w 0., 30. i 60. minucie. W przedwczesnym powiększeniu gruczołów piersiowych tylko FSH będzie podwyższone, a przy przedwczesnym dojrzewaniu prawdziwym zarówno FSH, jak i LH. To badanie pozwala na różnicowanie przedwczesnego dojrzewania prawdziwego i rzekomego. Następnym krokiem jest rezonans magnetyczny głowy. U dziewczynek najczęściej mamy do czynienia z przedwczesnym dojrzewaniem prawdziwym idiopatycznym, czyli nie udaje się ustalić przyczyny, ale żeby to potwierdzić, musimy zrobić badanie rezonansowe. Najczęściej nie wykazuje ono niepokojących zmian. Inaczej niż u chłopców, u których przyczyna organiczna występuje w dużo większym procencie.
– O przedwczesnym dojrzewaniu (PD) mówimy, jeżeli u dziewcząt jego objawy występują przed 8., a u chłopców przed 9. rokiem życia. Może być ono centralne, czyli ośrodkowe (GnRH-zależne) oraz obwodowe, inaczej nazywane rzekomym (GnRH-niezależne). Cechy, które powinny skłonić do myślenia o przedwczesnym dojrzewaniu, to przede wszystkim wiek dziecka. Dojrzewanie u dziewczynki z reguły zaczyna się koło lat 10 roku życia. Zdarza się jednak, że sześciolatka manifestuje powiększenie gruczołów piersiowych, a do tego pojawia się owłosienie łonowe. A to już są symptomy przedwczesnego dojrzewania. U chłopców dochodzi do powiększenia objętości jąder, pojawienia się owłosienia na wzgórku łonowym lub pod pachami. Do tego dzieci szybciej rosną. Te podstawowe symptomy powinny skłonić do diagnozy w kierunku przedwczesnego dojrzewania. Ten problem występuje głównie dziewcząt; 10:1 w stosunku do chłopców. W większości mamy do czynienia z pokwitaniem idiopatycznym.
Jakie są przyczyny przedwczesnego dojrzewania?
– Skupmy się na przedwczesnym dojrzewaniu płciowym prawdziwym, czyli centralnym, GnRH-zależnym, którego przyczyną jest uaktywnienie ośrodka podwzgórza produkującego gonadoliberynę. A to przyczynia się do uruchomienia wydzielania hormonów płciowych w gonadach. Dlatego ważne jest rozróżnianie dojrzewania płciowego GnRH-zależnego i GnRH-niezależnego, ponieważ to warunkuje dobór terapii.
Przedwczesne dojrzewanie rzekome jest uwarunkowane innymi przyczynami, czyli nie mamy do czynienia z uruchomieniem osi podwzgórze–przysadka–gonady. Jedną z możliwych przyczyn jest na przykład hamartoma, założona zastawka komorowo-otrzewna, wodogłowie, wrodzony przerost nadnerczy oraz zmiany nowotworowe: guz nadnercza, czy guz jajnika. Inną potencjalną przyczyną jest stosowanie maści anabolicznych.
Jakie są kryteria diagnostyczne przedwczesnego dojrzewania płciowego w gabinecie lekarza POZ?
– U dziecka z objawami klinicznymi przedwczesnego dojrzewania należy wykonać kilka istotnych badań, które m.in. określą stopień zaawansowania choroby. Do tego służy tzw. skala Tannera. Zanim lekarz rodzinny skieruje dziecko do endokrynologa, może określić tempo wzrastania (tzw. skok wzrostowy). W tym celu wypełnia się siatkę centylową wzrostu. Lekarz rodzinny może też zlecić zdjęcie RTG dłoni i nadgarstka w celu określenia dojrzewania kośćca. To badanie daje informację o ewentualnym przyspieszeniu tzw. wieku kostnego. Następnie należy skierować dziecko do endokrynologa.
Endokrynolog po przeanalizowaniu wyżej wymienionych badań może zlecić hospitalizację oraz test GnRH, z podaniem syntetycznego GnRH. Wtedy mamy do czynienia z oznaczeniem wartości gonadotropin w teście FSH i LH. Badanie jest szybkie, trwa maksymalnie godzinę, podajemy odczynnik i pobieramy krew w 0., 30. i 60. minucie. W przedwczesnym powiększeniu gruczołów piersiowych tylko FSH będzie podwyższone, a przy przedwczesnym dojrzewaniu prawdziwym zarówno FSH, jak i LH. To badanie pozwala na różnicowanie przedwczesnego dojrzewania prawdziwego i rzekomego. Następnym krokiem jest rezonans magnetyczny głowy. U dziewczynek najczęściej mamy do czynienia z przedwczesnym dojrzewaniem prawdziwym idiopatycznym, czyli nie udaje się ustalić przyczyny, ale żeby to potwierdzić, musimy zrobić badanie rezonansowe. Najczęściej nie wykazuje ono niepokojących zmian. Inaczej niż u chłopców, u których przyczyna organiczna występuje w dużo większym procencie.
