Czynniki ryzyka nie do przecenienia
Autor: Katarzyna Bakalarska
Data: 06.08.2014
Źródło: MK
O wirusowych zapaleniach wątroby, czynnikach ryzyka, a także ich leczeniu mówi dr hab. Aleksander Garlicki z Kliniki Chorób Zakaźnych Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w Krakowie.
Czym wywoływane są zapalenia wątroby?
Wirusami hepatotropowymi typu A, B, C, D oraz E. W wyniku zakażenia dochodzi do zwykle samoograniczjącego się procesu martwiczo-zapalnego wątroby. Przebieg choroby może być ostry, przewlekły lub rzadko nadostry z bezpośrednim zagrożeniem życia.
Czynnikiem wywołującym wirusowe zapalenie wątroby typu A (HAV) jest wirus z rodziny Picornaviridae, którego jedynym rezerwuarem jest człowiek. Do zakażenia najczęściej dochodzi drogą fekalno-oralną, poprzez zakażoną żywność lub wodę pitną, o wiele rzadziej w wyniku kontaktów analnych. Bardzo rzadko zakażenie następuje droga krwiopochodną, co zdarza się na przykład u narkomanów poprzez zakażony sprzęt. Nie ma dowodów na to, że możliwe jest zakażenie dziecka przez matkę, czyli na transmisję wertykalną.
Jak długi jest okres wylęgania?
Wynosi około 30 dni. Czynnikami ryzyka zakażenia wirusem HAV jest bliski kontakt z osobą zakażoną, wspólne zamieszkiwanie, kontakty domowe czy też zawodowe z dziećmi w żłobkach, przedszkolach. Wreszcie czynnikiem ryzyka może być podróż do krajów endemicznych: basenu Morza Śródziemnego, Europy Wschodniej i Rosji lub owoce morza.
Czy w Polsce jest dużo zachorowań?
Kiedyś Polska należała do krajów o wysokim współczynniku zapadalności. Obecnie zachorowania są sporadyczne ( w 2013 roku było ich 48) , a najważniejszym problemem stają się przypadki zwalczenia zakażenia. Jakkolwiek nie mamy leczenia przyczynowego, a tylko objawowe, dysponujemy szczepionką chroniącą w pełni przed zakażeniem. Podstawą leczenia objawowego jest odpoczynek, leżenie, odpowiednia dieta, nawodnienie. Należy także powstrzymać się od picia alkoholu przez pół roku i nie przyjmować leków hepatotoksycznych.
Jak chronić się przed zachorowaniem?
Najskuteczniejszą metodą ochrony przed zakażeniem HAV jest szczepionka oraz profilaktyka nieswoista, czyli przestrzeganie zasad higieny i odpowiedniego przygotowania posiłków, używanie czystej wody.
Podobny pod względem epidemiologicznym i etiopatogenetycznym, do wirusa HAV jest wirus zapalenia wątroby typu E (HEV). Zachorowania występują na terenach endemicznych, to jest w Azji, Afryce, Ameryce Środkowej i na Bliskim Wschodzie. Rzadziej zachorowania notowano w krajach rozwiniętych Europy i USA. Rokowanie w wirusowym zapaleniu wątroby typu E jest dobre, podobnie jak w WZW typu A, z wyjątkiem kobiet w ciąży, u których śmiertelność sięga 15-25 proc. W końcowej fazie opracowywania jest szczepionka profilaktyczna.
Jak jest w przypadku wirusa typu B?
Wirus HBV z rodziny Hepadnaviridae powoduje chorobę o innym patomechanizmie, inny jest także sposób, w jaki się przenosi. Zakażenie tym wirusem odbywa się poprzez błony śluzowe, naruszenie ciągłości powłok ciała (skóry) w związku z inwazyjnymi procedurami diagnostycznymi lub leczniczymi. Zagrożeniem może być używanie niesterylnego sprzętu przez narkomanów, ozdobne przekłuwanie części ciała, tzw. piercing , akupunktura. Do zakażenia może dochodzić wskutek przetaczania krwi, po przeszczepieniu narządów, poprzez kontakty seksualne, przy czym ryzyko dla kobiety jest wyższe niż dla mężczyzny. Wirus szerzy się także z matki na dziecko.
Jakie są czynniki ryzyka?
Przyjmowanie narkotyków, szczególnie we wstrzyknięciach, wielość partnerów seksualnych, kontakty homoseksualne, analne, korzystanie z zakładów kosmetycznych, fryzjerskich, zakładów tatuaży nieprzestrzegających wymogów sanitarnych, wspólne mieszkanie z zakażonym partnerem.
Czy te choroby można wyleczyć całkowicie?
Mamy możliwości leczenia i stosowania leków w przewlekłym WZW typu B. To interferon pegylowany i cała grupa leków , inhibitorów odwrotnej transkryptazy, takich jak adefowir, entekawir, lamiwudyna, telbiwudyna i tenofowir. Niestety terapia przeciwwirusowa może trwać lata, ponieważ zawsze istnieje ryzyko nawrotu replikacji wirusa.
I znowu zapytam, jak chronić się przed tym zakażeniem?
Najlepiej za pomocą szczepień, ale ważne jest rygorystyczne przestrzeganie zasad zapobiegania zakażeniom w placówkach medycznych i innych, jak salony fryzjerskie, kosmetyczne. Wprowadzenie powszechnych programów szczepień ochronnych przeciw HBV zasadniczo zmieniło sytuację epidemiologiczną. W Polsce ostre zachorowania są rzadkie, i tak w 2013 roku przypadków ostrych było 83, natomiast przewlekłych 1457.
A jak jest z wirusem C?
W 2013 roku było 2632 zachorowania i HCV jest główna przyczyna zapaleń wątroby. Ta choroba długo przebiega bezobjawowo, mimo toczącego się przetrwałego zakażenia HCV. Często chory nie ma poczucia choroby. A może doprowadzić do marskości wątroby i pierwotnego raka wątroby, podobnie zresztą jak w przypadku wirusa B. O WZW typu C mówimy jako o „cichej epidemii”. Szacuje się, że w Polsce zapadalność wynosi ok. 6 na 100 tys. osób rocznie.
Kogo najbardziej dotyka wirus C?
Kraje Aryki. Szacuje się, że do 10 proc. populacji jest zakażone. Ponadto kraje Ameryki Południowej i Bliski Wschód. W Europie Wschodniej 2 proc. populacji jest zakażone. W Polsce mówi się, że problem może dotyczyć nawet 750 tys. osób. Choć trudniej się nim zarazić niż wirusem B, smutne jest to, że od 60 do 90 proc. tych zakażeń jest pokłosiem pobytu w szpitalu lub innej placówce ochrony zdrowia.
Jaka jest skuteczność leczenia?
Po pierwsze, mamy możliwości leczenia WZW C w ostrej fazie choroby. Lekiem stosowanym jest interferon pegylowany. W postaciach przewlekłych mamy także możliwość stosowania klasycznej terapii dwulekowej, której skuteczność jednak nie przekracza kilkudziesięciu procent. Wprowadzenie terapii trójlekowych, zawierających obok interferonu i rybawiryny nowe leki z grupy inhibitorów proteazy: boceprwir i telaprewir, poprawiły znacząco skuteczność leczenia. Jednak pojawienie się nowych generacji leków (sofosbuwir, foldaprewir, simeprewir, daclataswir) stwarza nadzieje nie tylko na ponad 90-procentową skuteczność terapii, ale także skrócenie leczenia, rezygnację z interferonu i ograniczenie działań ubocznych leków.
Wirusami hepatotropowymi typu A, B, C, D oraz E. W wyniku zakażenia dochodzi do zwykle samoograniczjącego się procesu martwiczo-zapalnego wątroby. Przebieg choroby może być ostry, przewlekły lub rzadko nadostry z bezpośrednim zagrożeniem życia.
Czynnikiem wywołującym wirusowe zapalenie wątroby typu A (HAV) jest wirus z rodziny Picornaviridae, którego jedynym rezerwuarem jest człowiek. Do zakażenia najczęściej dochodzi drogą fekalno-oralną, poprzez zakażoną żywność lub wodę pitną, o wiele rzadziej w wyniku kontaktów analnych. Bardzo rzadko zakażenie następuje droga krwiopochodną, co zdarza się na przykład u narkomanów poprzez zakażony sprzęt. Nie ma dowodów na to, że możliwe jest zakażenie dziecka przez matkę, czyli na transmisję wertykalną.
Jak długi jest okres wylęgania?
Wynosi około 30 dni. Czynnikami ryzyka zakażenia wirusem HAV jest bliski kontakt z osobą zakażoną, wspólne zamieszkiwanie, kontakty domowe czy też zawodowe z dziećmi w żłobkach, przedszkolach. Wreszcie czynnikiem ryzyka może być podróż do krajów endemicznych: basenu Morza Śródziemnego, Europy Wschodniej i Rosji lub owoce morza.
Czy w Polsce jest dużo zachorowań?
Kiedyś Polska należała do krajów o wysokim współczynniku zapadalności. Obecnie zachorowania są sporadyczne ( w 2013 roku było ich 48) , a najważniejszym problemem stają się przypadki zwalczenia zakażenia. Jakkolwiek nie mamy leczenia przyczynowego, a tylko objawowe, dysponujemy szczepionką chroniącą w pełni przed zakażeniem. Podstawą leczenia objawowego jest odpoczynek, leżenie, odpowiednia dieta, nawodnienie. Należy także powstrzymać się od picia alkoholu przez pół roku i nie przyjmować leków hepatotoksycznych.
Jak chronić się przed zachorowaniem?
Najskuteczniejszą metodą ochrony przed zakażeniem HAV jest szczepionka oraz profilaktyka nieswoista, czyli przestrzeganie zasad higieny i odpowiedniego przygotowania posiłków, używanie czystej wody.
Podobny pod względem epidemiologicznym i etiopatogenetycznym, do wirusa HAV jest wirus zapalenia wątroby typu E (HEV). Zachorowania występują na terenach endemicznych, to jest w Azji, Afryce, Ameryce Środkowej i na Bliskim Wschodzie. Rzadziej zachorowania notowano w krajach rozwiniętych Europy i USA. Rokowanie w wirusowym zapaleniu wątroby typu E jest dobre, podobnie jak w WZW typu A, z wyjątkiem kobiet w ciąży, u których śmiertelność sięga 15-25 proc. W końcowej fazie opracowywania jest szczepionka profilaktyczna.
Jak jest w przypadku wirusa typu B?
Wirus HBV z rodziny Hepadnaviridae powoduje chorobę o innym patomechanizmie, inny jest także sposób, w jaki się przenosi. Zakażenie tym wirusem odbywa się poprzez błony śluzowe, naruszenie ciągłości powłok ciała (skóry) w związku z inwazyjnymi procedurami diagnostycznymi lub leczniczymi. Zagrożeniem może być używanie niesterylnego sprzętu przez narkomanów, ozdobne przekłuwanie części ciała, tzw. piercing , akupunktura. Do zakażenia może dochodzić wskutek przetaczania krwi, po przeszczepieniu narządów, poprzez kontakty seksualne, przy czym ryzyko dla kobiety jest wyższe niż dla mężczyzny. Wirus szerzy się także z matki na dziecko.
Jakie są czynniki ryzyka?
Przyjmowanie narkotyków, szczególnie we wstrzyknięciach, wielość partnerów seksualnych, kontakty homoseksualne, analne, korzystanie z zakładów kosmetycznych, fryzjerskich, zakładów tatuaży nieprzestrzegających wymogów sanitarnych, wspólne mieszkanie z zakażonym partnerem.
Czy te choroby można wyleczyć całkowicie?
Mamy możliwości leczenia i stosowania leków w przewlekłym WZW typu B. To interferon pegylowany i cała grupa leków , inhibitorów odwrotnej transkryptazy, takich jak adefowir, entekawir, lamiwudyna, telbiwudyna i tenofowir. Niestety terapia przeciwwirusowa może trwać lata, ponieważ zawsze istnieje ryzyko nawrotu replikacji wirusa.
I znowu zapytam, jak chronić się przed tym zakażeniem?
Najlepiej za pomocą szczepień, ale ważne jest rygorystyczne przestrzeganie zasad zapobiegania zakażeniom w placówkach medycznych i innych, jak salony fryzjerskie, kosmetyczne. Wprowadzenie powszechnych programów szczepień ochronnych przeciw HBV zasadniczo zmieniło sytuację epidemiologiczną. W Polsce ostre zachorowania są rzadkie, i tak w 2013 roku przypadków ostrych było 83, natomiast przewlekłych 1457.
A jak jest z wirusem C?
W 2013 roku było 2632 zachorowania i HCV jest główna przyczyna zapaleń wątroby. Ta choroba długo przebiega bezobjawowo, mimo toczącego się przetrwałego zakażenia HCV. Często chory nie ma poczucia choroby. A może doprowadzić do marskości wątroby i pierwotnego raka wątroby, podobnie zresztą jak w przypadku wirusa B. O WZW typu C mówimy jako o „cichej epidemii”. Szacuje się, że w Polsce zapadalność wynosi ok. 6 na 100 tys. osób rocznie.
Kogo najbardziej dotyka wirus C?
Kraje Aryki. Szacuje się, że do 10 proc. populacji jest zakażone. Ponadto kraje Ameryki Południowej i Bliski Wschód. W Europie Wschodniej 2 proc. populacji jest zakażone. W Polsce mówi się, że problem może dotyczyć nawet 750 tys. osób. Choć trudniej się nim zarazić niż wirusem B, smutne jest to, że od 60 do 90 proc. tych zakażeń jest pokłosiem pobytu w szpitalu lub innej placówce ochrony zdrowia.
Jaka jest skuteczność leczenia?
Po pierwsze, mamy możliwości leczenia WZW C w ostrej fazie choroby. Lekiem stosowanym jest interferon pegylowany. W postaciach przewlekłych mamy także możliwość stosowania klasycznej terapii dwulekowej, której skuteczność jednak nie przekracza kilkudziesięciu procent. Wprowadzenie terapii trójlekowych, zawierających obok interferonu i rybawiryny nowe leki z grupy inhibitorów proteazy: boceprwir i telaprewir, poprawiły znacząco skuteczność leczenia. Jednak pojawienie się nowych generacji leków (sofosbuwir, foldaprewir, simeprewir, daclataswir) stwarza nadzieje nie tylko na ponad 90-procentową skuteczność terapii, ale także skrócenie leczenia, rezygnację z interferonu i ograniczenie działań ubocznych leków.
Przegląd Gastroenterologiczny
