123RF
Ryzyko żywieniowe seniorów - pierwszy polski kwestionariusz
Redaktor: Iwona Konarska
Data: 03.11.2022
Źródło: PAP/Katarzyna Czechowicz,
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
| Tagi: | ryzyko żywieniowe, senior, Robert Gajda |
Sposób żywienia to ważna część profilaktyki chorób cywilizacyjnych, a więc też oceny stanu zdrowia osób starszych. Naukowcy szacują, że tzw. ryzyko żywieniowe seniorów jest w Polsce dość wysokie i przekracza 70 proc. Brakuje jednak narzędzi, które pozwalają oszacować jego dokładną wartość, opierając się na polskich realiach życia.
Dr Robert Gajda z Wydziału Biotechnologii i Nauk o Żywności Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu pracuje nad opracowaniem pierwszego w Polsce kwestionariusza pozwalającego dokładnie ocenić ryzyko żywieniowe seniorów.
Badania prowadzone będą na grupie osób w wieku 65 lat i starszych, mieszkańców Wrocławia i okolic. Autorskie ankiety opracowane przez dr. Gajdę trafią do ok. 500 uczestników, a u 100 z nich zostaną powtórzone po 4 tygodniach w celu walidacji kwestionariusza.
Każda ankieta zawiera 107 pytań, uwzględniającymi 7-punktową skalę Likerta (odpowiedzi: zdecydowanie nie, raczej nie, nie wiem, raczej tak, zdecydowanie tak). Pytania dotyczą czynników ryzyka żywieniowego, m.in. zmiany masy ciała, spożycia żywności, sposobu żywienia, a także problemów fizjologicznych, adaptacyjnych i społecznych utrudniających zachowanie racjonalności żywieniowej.W ramach analizy statystycznej do wyłonienia modelu kwestionariusza oceny ryzyka żywieniowego seniorów zostanie zastosowana konfirmacyjna analiza czynnikowa, która pozwoli na określenie liczby i struktury czynników oraz ich wzajemnych powiązań i interakcji, które zostaną uwzględnione w modelowaniu konstrukcji tego kwestionariusza.
– Nie istnieje polski kwestionariusz do badania ryzyka żywieniowego seniorów mieszkających w społeczności lokalnej – mówi dr Gajda. – Dietetycy i lekarze opierają się najczęściej na kwestionariuszu opracowanym w Kanadzie, SCREEN-14 – Seniors in the Community: Risk Evaluation for Eating and Nutrition, który nie uwzględnia chociażby odmienności lokalnej społeczności i zawiera na przykład pytania o puddingi, praktycznie nieobecne w tradycyjnej, polskiej kuchni, tofu czy fasolę w sosie, równie rzadkie w codziennym żywieniu polskiego seniora.
Tymczasem dostęp do aktualnych i dobrze dopasowanych do lokalnej społeczności kwestionariuszy jest niezwykle ważny, ponieważ seniorzy stanowią coraz większą część polskiej populacji. Sposób żywienia jest bardzo istotną częścią profilaktyki chorób cywilizacyjnych, a w konsekwencji oceny stanu zdrowia seniorów.
Autor badania podkreśla, że ryzyko żywieniowe nie jest tym samym co ryzyko niedożywienia.
– Ryzyko żywieniowe jest pojęciem bardziej ogólnym i dotyczy czynników związanych z problemami żywieniowymi, które nie muszą świadczyć o niedożywieniu. Ale jeżeli czynniki te nie zostaną usunięte, mogą stać się przyczyną niedożywienia – wyjaśnia.
– Ryzyko niedożywienia osób starszych szacuje się na mniej więcej 18,8 proc. w szpitalach, 18,5 proc. w domach opieki oraz 5,2 proc. w środowisku lokalnym – wymienia naukowiec. Ryzyko żywieniowe wynosi natomiast aż 77,5 proc.
Jak tłumaczy dr Gajda, ta ostatnia, niepokojąco wysoka wartość opiera się jednak na badaniu przeprowadzonym na podstawie wspomnianego kanadyjskiego kwestionariusza SCREEN-14, ponieważ polscy naukowcy nie dysponują własną metodą oceniania ryzyka żywieniowego seniorów. – Dlatego też potrzebujemy rzetelnego, własnego narzędzia, które będzie uwzględniało lokalną specyfikę – mówi.
– Ten model będzie pierwszym etapem działania. Kolejne mają pozwolić nie tylko na walidację kwestionariusza, ale przede wszystkim jego promocję w środowisku naukowym, a to dam nam możliwość identyfikowania i „mapowania” ryzyka żywieniowego wśród osób starszych w Polsce – tłumaczy dr Robert Gajda od razu dodając, że identyfikowanie i „mapowanie” będą wiązały się też z analizą związku ryzyka żywieniowego z uwarunkowaniami indywidualnymi, ekonomicznymi i środowiskowymi, z niedożywieniem, nadwagą, otyłością, chorobowością i śmiertelnością. Te działania pozwolą naukowcom na identyfikację zagrożeń zdrowotnych i społecznych wynikających z ryzyka żywieniowego polskich seniorów, a co za tym idzie, opracowanie strategii eliminacji czynników odpowiadających za to ryzyko.
Z opublikowanego w grudniu 2021 r. raportu Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że na koniec 2020 r. liczba osób w wieku powyżej 60 lat wyniosła w naszym kraju 9,8 mln i w stosunku do roku poprzedniego zwiększyła się o 1 procent.
Spośród tych osób aż 85,5 proc. (czyli 8,1 mln) nie pracowało zawodowo, utrzymując się jedynie z emerytury lub renty. Wśród pracujących 1,4 mln seniorów 38,7 proc. posiadało prawo do emerytury.
Świadczenia socjalne w gospodarstwach domowych składających się wyłącznie z seniorów stanowiły 84,7 proc. dochodów rozporządzalnych.
W ubóstwie skrajnym znajdowało się 4,3 proc. seniorów, co oznacza wzrost o 0,6 punktu procentowego w porównaniu z rokiem 2019.
Według prognozy GUS liczba ludności w wieku 60 lat i więcej w Polsce w roku 2030 ma wzrosnąć do poziomu 10,8 mln, a w 2050 r. do 13,7 mln.
Swoje badania dr Gajda prowadzi we współpracy z Wrocławskim Centrum Rozwoju Społecznego.
Do tematu wrócimy w najbliższym czasie.
Badania prowadzone będą na grupie osób w wieku 65 lat i starszych, mieszkańców Wrocławia i okolic. Autorskie ankiety opracowane przez dr. Gajdę trafią do ok. 500 uczestników, a u 100 z nich zostaną powtórzone po 4 tygodniach w celu walidacji kwestionariusza.
Każda ankieta zawiera 107 pytań, uwzględniającymi 7-punktową skalę Likerta (odpowiedzi: zdecydowanie nie, raczej nie, nie wiem, raczej tak, zdecydowanie tak). Pytania dotyczą czynników ryzyka żywieniowego, m.in. zmiany masy ciała, spożycia żywności, sposobu żywienia, a także problemów fizjologicznych, adaptacyjnych i społecznych utrudniających zachowanie racjonalności żywieniowej.W ramach analizy statystycznej do wyłonienia modelu kwestionariusza oceny ryzyka żywieniowego seniorów zostanie zastosowana konfirmacyjna analiza czynnikowa, która pozwoli na określenie liczby i struktury czynników oraz ich wzajemnych powiązań i interakcji, które zostaną uwzględnione w modelowaniu konstrukcji tego kwestionariusza.
– Nie istnieje polski kwestionariusz do badania ryzyka żywieniowego seniorów mieszkających w społeczności lokalnej – mówi dr Gajda. – Dietetycy i lekarze opierają się najczęściej na kwestionariuszu opracowanym w Kanadzie, SCREEN-14 – Seniors in the Community: Risk Evaluation for Eating and Nutrition, który nie uwzględnia chociażby odmienności lokalnej społeczności i zawiera na przykład pytania o puddingi, praktycznie nieobecne w tradycyjnej, polskiej kuchni, tofu czy fasolę w sosie, równie rzadkie w codziennym żywieniu polskiego seniora.
Tymczasem dostęp do aktualnych i dobrze dopasowanych do lokalnej społeczności kwestionariuszy jest niezwykle ważny, ponieważ seniorzy stanowią coraz większą część polskiej populacji. Sposób żywienia jest bardzo istotną częścią profilaktyki chorób cywilizacyjnych, a w konsekwencji oceny stanu zdrowia seniorów.
Autor badania podkreśla, że ryzyko żywieniowe nie jest tym samym co ryzyko niedożywienia.
– Ryzyko żywieniowe jest pojęciem bardziej ogólnym i dotyczy czynników związanych z problemami żywieniowymi, które nie muszą świadczyć o niedożywieniu. Ale jeżeli czynniki te nie zostaną usunięte, mogą stać się przyczyną niedożywienia – wyjaśnia.
– Ryzyko niedożywienia osób starszych szacuje się na mniej więcej 18,8 proc. w szpitalach, 18,5 proc. w domach opieki oraz 5,2 proc. w środowisku lokalnym – wymienia naukowiec. Ryzyko żywieniowe wynosi natomiast aż 77,5 proc.
Jak tłumaczy dr Gajda, ta ostatnia, niepokojąco wysoka wartość opiera się jednak na badaniu przeprowadzonym na podstawie wspomnianego kanadyjskiego kwestionariusza SCREEN-14, ponieważ polscy naukowcy nie dysponują własną metodą oceniania ryzyka żywieniowego seniorów. – Dlatego też potrzebujemy rzetelnego, własnego narzędzia, które będzie uwzględniało lokalną specyfikę – mówi.
– Ten model będzie pierwszym etapem działania. Kolejne mają pozwolić nie tylko na walidację kwestionariusza, ale przede wszystkim jego promocję w środowisku naukowym, a to dam nam możliwość identyfikowania i „mapowania” ryzyka żywieniowego wśród osób starszych w Polsce – tłumaczy dr Robert Gajda od razu dodając, że identyfikowanie i „mapowanie” będą wiązały się też z analizą związku ryzyka żywieniowego z uwarunkowaniami indywidualnymi, ekonomicznymi i środowiskowymi, z niedożywieniem, nadwagą, otyłością, chorobowością i śmiertelnością. Te działania pozwolą naukowcom na identyfikację zagrożeń zdrowotnych i społecznych wynikających z ryzyka żywieniowego polskich seniorów, a co za tym idzie, opracowanie strategii eliminacji czynników odpowiadających za to ryzyko.
Z opublikowanego w grudniu 2021 r. raportu Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że na koniec 2020 r. liczba osób w wieku powyżej 60 lat wyniosła w naszym kraju 9,8 mln i w stosunku do roku poprzedniego zwiększyła się o 1 procent.
Spośród tych osób aż 85,5 proc. (czyli 8,1 mln) nie pracowało zawodowo, utrzymując się jedynie z emerytury lub renty. Wśród pracujących 1,4 mln seniorów 38,7 proc. posiadało prawo do emerytury.
Świadczenia socjalne w gospodarstwach domowych składających się wyłącznie z seniorów stanowiły 84,7 proc. dochodów rozporządzalnych.
W ubóstwie skrajnym znajdowało się 4,3 proc. seniorów, co oznacza wzrost o 0,6 punktu procentowego w porównaniu z rokiem 2019.
Według prognozy GUS liczba ludności w wieku 60 lat i więcej w Polsce w roku 2030 ma wzrosnąć do poziomu 10,8 mln, a w 2050 r. do 13,7 mln.
Swoje badania dr Gajda prowadzi we współpracy z Wrocławskim Centrum Rozwoju Społecznego.
Do tematu wrócimy w najbliższym czasie.
Przegląd Gastroenterologiczny
