Wpływ metotreksatu na procesy gojenia śluzówkowego w chorobie Leśniowskiego-Crohna
Autor: Izabela Żmijewska
Data: 28.04.2011
Źródło: Laharie D, Reffet A, Belleannee G i wsp. Mucosal healing with methotrexate In Crohn’s disease: a prospective comparative study with azathioprine and infliximab. Aliment Pharmacol Ther 2011; 33: 714-21.
Gojenie śluzówkowe (mucosal healing – MH) jest uważane aktualnie za najbardziej obiektywny i najistotniejszy wykładnik skuteczności terapeutycznej danego leku w chorobie Leśniowskiego-Crohna (ch.L-C). Wykazano bowiem, że efekt ten najściślej przekłada się na długość czasu trwania remisji choroby, wiąże się z mniejszą ilością hospitalizacji i rzadszą koniecznością podejmowania leczenia chirurgicznego. Wiedzę tę, zawdzięczamy przede wszystkim badaniom dotyczącym skuteczności leków biologicznych w ch.L-C.
Wiadomo, że leki z tej grupy wykazują najsilniejszy wpływ gojący na błonę śluzową jelita. Słabszy, ale również istotny efekt MH wykazuje azatiopryna. Nie dysponujemy natomiast danymi na temat wpływu w tym zakresie innego immunomodulatora stosowanego w terapii ch.L-C – metotreksatu (MTX). Lek ten jest stosowany z dobrym efektem zazwyczaj jako terapeutyk drugiego rzutu po nieskutecznym zastosowaniu azatiopryny lub w przypadku nietolerancji tiopuryn. Wykazuje szczególną przydatność u chorych steroidozależnych i w wielu przypadkach wdrożenie MTX pozwala na odstawienie stosowanych przewlekle steroidów.
W jednym z tegorocznych wydań Alimentary Pharmacology and Therapeutics ukazał się artykuł autorów francuskich, w którym podjęto próbę oceny wpływu MTX na gojenie się błony śluzowej u chorych z ch.L-C. Do badania zakwalifikowano 51 pacjentów, którzy spełniali następujące kryteria:
1) diagnoza ch.L-C potwierdzona ileokolonoskopią, w której wykazano obecność aktywnych owrzodzeń w przewodzie pokarmowym;
2) kliniczna remisja bez zastosowania steroidów trwajaca przynajmniej 3 miesiące i stosowanie jednego z trzech leków – infliksymabu (IFX) lub azatiopryny (AZA) lub MTX w dawkach terapeutycznych;
3) wiek > 18 lat.
18 chorych stosowało MTX, 18 – AZA i 15 – IFX. U każdego z tych chorych wykonano ileokolonoskopię z oceną aktywności choroby przy pomocy skal CDEIS (Crohn’s Disease Index of Severity) i SES-CD (Simple Endoscopic Score for Crohn’s Disease). Jako całkowity efekt MH definiowano brak jakichkolwiek owrzodzeń. Efekt ten uzyskało 11% chorych leczonych MTX, co było odsetkiem istotnie mniejszym w porównaniu do grupy stosującej AZA (50%) czy IFX (60%). Także średnia wartość CDEIS i SES-CD była niższa wśród chorych leczonych AZA lub IFX w porównaniu do MTX.
W dyskusji autorzy podkreślają, że uzyskane wyniki mogą odzwierciedlać mniejszy potencjał MTX do indukowania naprawczych zmian w obrębie błony śluzowej w ch.L-C. Być może to jest powodem obserwowanego klinicznie spadku skuteczności MTX wraz z wydłużaniem się czasu stosowania tego leku. Warto jednak podkreślić, że grupa chorych przyjmujących MTX to zazwyczaj pacjenci wcześniej leczeni nieskutecznie AZA lub IFX, można więc wnioskować, że jest to grupa „trudna terapeutycznie”. Niemniej jednak te dość skromne dane zdają się potwierdzać, że wciąż lekami o najsilniejszym potencjale MH są leki biologiczne, a tuż za nimi w tej klasyfikacji znajdują się tiopuryny.
W jednym z tegorocznych wydań Alimentary Pharmacology and Therapeutics ukazał się artykuł autorów francuskich, w którym podjęto próbę oceny wpływu MTX na gojenie się błony śluzowej u chorych z ch.L-C. Do badania zakwalifikowano 51 pacjentów, którzy spełniali następujące kryteria:
1) diagnoza ch.L-C potwierdzona ileokolonoskopią, w której wykazano obecność aktywnych owrzodzeń w przewodzie pokarmowym;
2) kliniczna remisja bez zastosowania steroidów trwajaca przynajmniej 3 miesiące i stosowanie jednego z trzech leków – infliksymabu (IFX) lub azatiopryny (AZA) lub MTX w dawkach terapeutycznych;
3) wiek > 18 lat.
18 chorych stosowało MTX, 18 – AZA i 15 – IFX. U każdego z tych chorych wykonano ileokolonoskopię z oceną aktywności choroby przy pomocy skal CDEIS (Crohn’s Disease Index of Severity) i SES-CD (Simple Endoscopic Score for Crohn’s Disease). Jako całkowity efekt MH definiowano brak jakichkolwiek owrzodzeń. Efekt ten uzyskało 11% chorych leczonych MTX, co było odsetkiem istotnie mniejszym w porównaniu do grupy stosującej AZA (50%) czy IFX (60%). Także średnia wartość CDEIS i SES-CD była niższa wśród chorych leczonych AZA lub IFX w porównaniu do MTX.
W dyskusji autorzy podkreślają, że uzyskane wyniki mogą odzwierciedlać mniejszy potencjał MTX do indukowania naprawczych zmian w obrębie błony śluzowej w ch.L-C. Być może to jest powodem obserwowanego klinicznie spadku skuteczności MTX wraz z wydłużaniem się czasu stosowania tego leku. Warto jednak podkreślić, że grupa chorych przyjmujących MTX to zazwyczaj pacjenci wcześniej leczeni nieskutecznie AZA lub IFX, można więc wnioskować, że jest to grupa „trudna terapeutycznie”. Niemniej jednak te dość skromne dane zdają się potwierdzać, że wciąż lekami o najsilniejszym potencjale MH są leki biologiczne, a tuż za nimi w tej klasyfikacji znajdują się tiopuryny.
Przegląd Gastroenterologiczny
