Zastosowanie doustnego dipropionianu beklometazonu w leczeniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego
Autor: Michał Springer
Data: 31.01.2011
Leczenie aktywnej postaci wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (wzjg) obejmuje przede wszystkim stosowanie steroidoterapii, która charakteryzuje się dużym odsetkiem powikłań. Wciąż poszukuje się takich steroidów, które zachowując siłę działania przeciwzapalnego pozostaną relatywnie bez wpływu na homeostazę całego organizmu.
Leczenie aktywnej postaci wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (wzjg) obejmuje przede wszystkim stosowanie steroidoterapii, która charakteryzuje się dużym odsetkiem powikłań. Wciąż poszukuje się takich steroidów, które zachowując siłę działania przeciwzapalnego pozostaną relatywnie bez wpływu na homeostazę całego organizmu. Od kilku lat skuteczne zastosowanie w leczeniu krętniczo-kątniczej postaci choroby Leśniowskiego-Crohna znajduje budezonid – lek w niewielkim stopniu wchłaniający się z przewodu pokarmowego do krwi o dużym potencjale przeciwzapalnym. Podobny profil farmakologiczny ma dipropionian beklometazonu (BDP). Przeprowadzono kilka badań potwierdzających jego skuteczność i bezpieczeństwo w leczeniu wzjg. Niemniej jednak brakowało analiz oceniających przydatność stosowania BDP w codziennej praktyce na dużej grupie chorych. Między innymi dlatego ta forma terapii nie jest powszechnie uwzględniania w standardach postępowania leczniczego w wzjg. Badanie, które pozwala nieco dokładniej spojrzeć na przydatność stosowani BDP w wzjg przeprowadzili autorzy hiszpańscy, a wyniki swoich obserwacji zaprezentowali na łamach czasopisma Journal of Crohn’s & Colitis w grudniu 2010 roku.
Badanie miało charakter retrospektywny, wieloośrodkowy. W analizie ujęto 434 chorych z potwierdzonym wzjg. Ostatecznie z uwagi na braki w protokołach badania analizie poddano grupę 394 pacjentów (197 kobiet i 197 mężczyzn). Średni czas trwania choroby wynosił 72 ±72 miesiące. Aktywność choroby oceniana była endoskopowo przy pomocy częściowej skali Mayo (partial Mayo Clinic Score - pMS), uwzględniającej takie parametry jak: ilość wypróżnień, obecność świeżej krwi w stolcu, ogólną ocenę lekarską stanu chorego. Rzut choroby szacowano jako łagodny w przypadku pMS < 5, umiarkowany przy pMS 5-7 i ciężki przy pMS > 7. Na tej podstawie oceniono, że 53,5% chorych uwzględnionych w badaniu miało rzut umiarkowany choroby, 42,4% - łagodny, a 4% - ciężki. Remisja definiowana była jako pMS po leczeniu równy 0 – 1, a za odpowiedź na leczenie uznawano redukcję pMS o co najmniej 3 pkt lub 2 pkt, jeśli stanowiło to redukcję pMS o ≥ 30%. Brak osiągnięcia w/w wymienionych punktów końcowych traktowany był jako niepowodzenie terapeutyczne. Ponad 80% badanych przyjmowała w chwili włączenia do badania doustne preparaty kwasu 5-aminosalicylowego (5-ASA), 40% stosowała miejscowo 5-ASA, ok. 20% azatioprynę, odsetki pacjentów przyjmujących inne preparaty steroidów (w tym preparaty działające miejscowo), metotreksat czy otrzymujących leczenie biologiczne wynosiły poniżej 10%. Większość chorych (88%) przyjmowała BDP w dawce 5 mg/dobę, 10% stosowała dawkę 10 mg/dobę. Zaobserwowano, że chorzy przyjmujący większą dawkę BDP wykazywali zazwyczaj cięższy przebieg wzjg i otrzymywali lek dłużej. Całkowity czas stosowania BDP wśród wszystkich chorych wynosił ok. 6 tygodni (± 3,8 tyg). Około 50% chorych otrzymywało lek przez 4 tygodnie. Ponadto w momencie włączenia BDP dokonywano także innych modyfikacji w leczeniu chorych – najczęściej było to zwiększenie dawki doustnych preparatów 5-ASA, dodanie miejscowych form 5-ASA, dodanie doustnych preparatów 5-ASA czy dodanie miejscowych steroidów.
Stosowanie BDP wiązało się u 44,4% chorych z uzyskaniem remisji, u 22,3% uzyskano odpowiedź na leczenie, u 33,2% leczenie zakończyło się niepowodzeniem. Spośród chorych, którzy nie odpowiedzieli na wdrożoną terapię większość wymagała zastosowania parenteralnej steroidoterapii, u kilku chorych podano cyklosporynę, infliksymab, u 1% konieczna była kolektomia. Chorzy otrzymujący oprócz BDP także leczenie immunosupresyjne (tiopuryny) lub biologiczne uzyskali gorsze wyniki w porównaniu z innymi pacjentami. Wiąże się to najprawdopodobniej z faktem, że ta grupa chorych cierpi na najcięższą postać wzjg. Zaobserwowano bowiem, że BPD był najskuteczniejszy u chorych z nasileniem łagodnym do umiarkowanego wzjg, a leczenie było mniej skuteczne w przypadku ciężkiego rzutu choroby. Ponadto lek był skuteczniejszy w lewostronnym oraz rozległym wzjg niż w przypadku zajęcia jedynie odbytnicy. To z kolei wynika z farmakokinetyki BDP – lek zaczyna być uwalniany w kątnicy/wstępnicy, w niewielkim stopniu docierając do dystalnej części jelita grubego. Ponadto nie zaobserwowano, aby inne zmiany w farmakoterapii w momencie wdrożenia BPD miały wpływ na uzyskane wyniki terapeutyczne (p<0,4). Co niezwykle istotne zdecydowanie lepsze wyniki osiągnięto u pacjentów, którzy stosowali BDP > 4 tygodni, co może sugerować, że w celu poprawy skuteczności tej formy terapii należałoby zalecać wydłużenie czasu stosowania BPD niż rekomendowane do tej pory 4 tygodnie. BDP okazał się być lekiem bezpiecznym – działania niepożądane obserwowane były rzadko, u 1,7% chorych stwierdzono objawy cushingoidalne, poza tym zgłaszano m.in. bóle głowy (1,27%), nudności/wymioty (0,76%), zaburzenia miesiączkowania (0,76%), infekcje (0,5%).
Podsumowując autorzy podkreślają, że BDP to bezpieczny i skuteczny lek w terapii wzjg o aktywności łagodnej do umiarkowanej, z rozległą lub tylko lewostronną lokalizacją zmian. W celu uzyskania lepszych wyników terapeutycznych zalecać należy stosowanie dawki 5 mg/dobę (w trudniejszych przypadkach 10 mg/dobę) przez okres dłuższy niż 4 tygodnie.
Źródło: Nunes T, Acosta MB-d, Nos P i wsp. Usefulness of oral beclometasone dipropionate in the treatment of active ulcerative colitis in clinical practice: The RECLICU Study. J Crohn’s & Colitis, 2010; 4: 623-628.
Badanie miało charakter retrospektywny, wieloośrodkowy. W analizie ujęto 434 chorych z potwierdzonym wzjg. Ostatecznie z uwagi na braki w protokołach badania analizie poddano grupę 394 pacjentów (197 kobiet i 197 mężczyzn). Średni czas trwania choroby wynosił 72 ±72 miesiące. Aktywność choroby oceniana była endoskopowo przy pomocy częściowej skali Mayo (partial Mayo Clinic Score - pMS), uwzględniającej takie parametry jak: ilość wypróżnień, obecność świeżej krwi w stolcu, ogólną ocenę lekarską stanu chorego. Rzut choroby szacowano jako łagodny w przypadku pMS < 5, umiarkowany przy pMS 5-7 i ciężki przy pMS > 7. Na tej podstawie oceniono, że 53,5% chorych uwzględnionych w badaniu miało rzut umiarkowany choroby, 42,4% - łagodny, a 4% - ciężki. Remisja definiowana była jako pMS po leczeniu równy 0 – 1, a za odpowiedź na leczenie uznawano redukcję pMS o co najmniej 3 pkt lub 2 pkt, jeśli stanowiło to redukcję pMS o ≥ 30%. Brak osiągnięcia w/w wymienionych punktów końcowych traktowany był jako niepowodzenie terapeutyczne. Ponad 80% badanych przyjmowała w chwili włączenia do badania doustne preparaty kwasu 5-aminosalicylowego (5-ASA), 40% stosowała miejscowo 5-ASA, ok. 20% azatioprynę, odsetki pacjentów przyjmujących inne preparaty steroidów (w tym preparaty działające miejscowo), metotreksat czy otrzymujących leczenie biologiczne wynosiły poniżej 10%. Większość chorych (88%) przyjmowała BDP w dawce 5 mg/dobę, 10% stosowała dawkę 10 mg/dobę. Zaobserwowano, że chorzy przyjmujący większą dawkę BDP wykazywali zazwyczaj cięższy przebieg wzjg i otrzymywali lek dłużej. Całkowity czas stosowania BDP wśród wszystkich chorych wynosił ok. 6 tygodni (± 3,8 tyg). Około 50% chorych otrzymywało lek przez 4 tygodnie. Ponadto w momencie włączenia BDP dokonywano także innych modyfikacji w leczeniu chorych – najczęściej było to zwiększenie dawki doustnych preparatów 5-ASA, dodanie miejscowych form 5-ASA, dodanie doustnych preparatów 5-ASA czy dodanie miejscowych steroidów.
Stosowanie BDP wiązało się u 44,4% chorych z uzyskaniem remisji, u 22,3% uzyskano odpowiedź na leczenie, u 33,2% leczenie zakończyło się niepowodzeniem. Spośród chorych, którzy nie odpowiedzieli na wdrożoną terapię większość wymagała zastosowania parenteralnej steroidoterapii, u kilku chorych podano cyklosporynę, infliksymab, u 1% konieczna była kolektomia. Chorzy otrzymujący oprócz BDP także leczenie immunosupresyjne (tiopuryny) lub biologiczne uzyskali gorsze wyniki w porównaniu z innymi pacjentami. Wiąże się to najprawdopodobniej z faktem, że ta grupa chorych cierpi na najcięższą postać wzjg. Zaobserwowano bowiem, że BPD był najskuteczniejszy u chorych z nasileniem łagodnym do umiarkowanego wzjg, a leczenie było mniej skuteczne w przypadku ciężkiego rzutu choroby. Ponadto lek był skuteczniejszy w lewostronnym oraz rozległym wzjg niż w przypadku zajęcia jedynie odbytnicy. To z kolei wynika z farmakokinetyki BDP – lek zaczyna być uwalniany w kątnicy/wstępnicy, w niewielkim stopniu docierając do dystalnej części jelita grubego. Ponadto nie zaobserwowano, aby inne zmiany w farmakoterapii w momencie wdrożenia BPD miały wpływ na uzyskane wyniki terapeutyczne (p<0,4). Co niezwykle istotne zdecydowanie lepsze wyniki osiągnięto u pacjentów, którzy stosowali BDP > 4 tygodni, co może sugerować, że w celu poprawy skuteczności tej formy terapii należałoby zalecać wydłużenie czasu stosowania BPD niż rekomendowane do tej pory 4 tygodnie. BDP okazał się być lekiem bezpiecznym – działania niepożądane obserwowane były rzadko, u 1,7% chorych stwierdzono objawy cushingoidalne, poza tym zgłaszano m.in. bóle głowy (1,27%), nudności/wymioty (0,76%), zaburzenia miesiączkowania (0,76%), infekcje (0,5%).
Podsumowując autorzy podkreślają, że BDP to bezpieczny i skuteczny lek w terapii wzjg o aktywności łagodnej do umiarkowanej, z rozległą lub tylko lewostronną lokalizacją zmian. W celu uzyskania lepszych wyników terapeutycznych zalecać należy stosowanie dawki 5 mg/dobę (w trudniejszych przypadkach 10 mg/dobę) przez okres dłuższy niż 4 tygodnie.
Źródło: Nunes T, Acosta MB-d, Nos P i wsp. Usefulness of oral beclometasone dipropionate in the treatment of active ulcerative colitis in clinical practice: The RECLICU Study. J Crohn’s & Colitis, 2010; 4: 623-628.
Przegląd Gastroenterologiczny
