Nowa definicja i kryteria diagnostyczne otyłości

Międzynarodowa grupa 58 ekspertów reprezentujących różne specjalności medyczne po pięciu latach prac przedstawiła nową definicję otyłości oraz podała nowe kryteria jej rozpoznawania i leczenia. Zostały zaprezentowane w najnowszym wydaniu pisma „The Lancet Diabetes & Endocrinology”.

• Czasopismo „The Lancet Diabetes & Endocrinology ”opublikowało 14 stycznia nowe zalecenia ekspertów dotyczące definicji i kryteriów diagnostycznych otyłości klinicznej i przedklinicznej
• Zespół składający się z 58 specjalistów przedstawił nową, opartą na dowodach definicję otyłości, która odróżnia otyłość kliniczną, czyli przewlekły, ogólnoustrojowy stan chorobowy bezpośrednio spowodowany nadmierną otyłością, od otyłości przedklinicznej, czyli stanu nadmiernej otyłości bez obecnej dysfunkcji narządów lub ograniczeń w codziennych czynnościach, ale ze zwiększonym ryzykiem zdrowotnym w przyszłości
• Mamy teraz możliwość przekształcenia opieki nad osobami z chorobą otyłościową, odchodząc od systemu, w którym jednostki są postrzegane pod jedną etykietą, w kierunku systemu, który uznaje unikalne zdrowie i potrzeby każdej osoby — napisali eksperci
• Pracom zespołu przewodniczył prof. Francesco Rubino z Kings College w Londynie, natomiast Polskę reprezentowała prof. dr hab. n. med. Magdalena Olszanecka-Glinianowicz

Obecne diagnozowanie otyłości oparte na BMI może zarówno niedoszacowywać, jak i przeszacowywać ją oraz dostarczać niewystarczających informacji o zdrowiu na poziomie indywidualnym, co podważa medycznie uzasadnione podejścia do opieki zdrowotnej i polityki – napisali eksperci w „The Lancet Diabetes & Endocrinology”. 

Celem ekspertów było ustalenie obiektywnych kryteriów diagnozy choroby, wspomagających podejmowanie decyzji klinicznych i ustalanie priorytetów interwencji terapeutycznych oraz strategii zdrowia publicznego. Wśród specjalistów znalazły się też osoby, które miały osobiste doświadczenie z otyłością, dzięki czemu udało się także zapewnić uwzględnienie perspektywy pacjentów.

Eksperci o potrzebie personalizacji w leczeniu choroby otyłościowejChoroba otyłościowa jest przewlekłą chorobą wymagającą kompleksowego i interdyscyplinarnego leczenia. Terapia pacjentów powinna być dobierana indywidualnie i łączyć w sobie skuteczność, bezpieczeństwo oraz ograniczać ryzyko rozwoju powikłań związanych z nadmierną masa ciała.

Otyłość przedkliniczna i kliniczna — nowe definicje i zalecenia

Eksperci zdefiniowali otyłość jako stan charakteryzujący się nadmiarem tkanki tłuszczowej z jej nieprawidłowym rozmieszczeniem lub funkcją, którego przyczyny są wieloczynnikowe i nadal nie do końca poznane. Podzielili ją też na dwie podgrup.

Otyłość kliniczna — przewlekła, ogólnoustrojowa choroba charakteryzująca się zmianami w funkcjonowaniu tkanek, narządów, całego organizmu lub ich kombinacji, z powodu nadmiaru tkanki tłuszczowej. Otyłość kliniczna może prowadzić do poważnych uszkodzeń narządów, powodując zaburzenia funkcjonowania i potencjalnie zagrażające życiu powikłania (np. zawał serca, udar i niewydolność nerek).

Jak czytamy w nowych zaleceniach, rozpoznanie otyłości klinicznej wymaga jednego lub obu z następujących głównych kryteriów: dowodów na upośledzoną funkcję narządów lub tkanek z powodu otyłości (tj. oznaki, objawy lub badania diagnostyczne wykazujące nieprawidłowości w funkcjonowaniu jednej lub więcej tkanek lub układów narządów); lub istotne, dostosowane do wieku ograniczenia codziennych czynności odzwierciedlające specyficzny wpływ otyłości na mobilność, inne podstawowe czynności dnia codziennego (np. kąpiel, ubieranie się, korzystanie z toalety, kontrolowanie potrzeb fizjologicznych i jedzenie) lub oba.

Osoby z otyłością kliniczną powinny otrzymywać terminowe, oparte na dowodach leczenie, którego celem jest wywołanie poprawy (lub remisji, jeśli to możliwe) klinicznych objawów otyłości i zapobieganie postępowi choroby powodującemu uszkodzenie narządów końcowych.

Otyłość przedkliniczna  — stan nadmiaru tkanki tłuszczowej z zachowaną funkcją innych tkanek i narządów oraz zmiennym, ale ogólnie zwiększonym ryzykiem rozwoju otyłości klinicznej i kilku innych jej powikłań (np. cukrzyca typu 2, choroby układu krążenia, niektóre rodzaje nowotworów i zaburzenia psychiczne).

Osoby z otyłością przedkliniczną powinny otrzymać oparte na dowodach doradztwo zdrowotne, monitorowanie stanu zdrowia w czasie i w stosownych przypadkach, odpowiednią interwencję terapeutyczną w celu zmniejszenia ryzyka rozwoju otyłości klinicznej i powikłań otyłości, stosownie do poziomu indywidualnego ryzyka zdrowotnego.

Tylko 1 proc. chorych na otyłość leczymy kompleksowoW Polsce 9 mln osób choruje na otyłość. Jednak tylko 1 proc. z nich jest leczonych nowocześnie i kompleksowo – to alarmujące dane, gdyż na terapię około 200 powikłań otyłości wydajemy rocznie 15 mld zł, a koszty te będą ciągle rosły.

Wskaźnik BMI nie może być traktowany jako indywidualna miara zdrowia

— Zalecamy, aby wskaźnik BMI był stosowany wyłącznie jako zastępcza miara ryzyka zdrowotnego na poziomie populacji, do badań epidemiologicznych lub do celów przesiewowych, a nie jako indywidualna miara zdrowia. Nadmiar tkanki tłuszczowej należy potwierdzić albo bezpośrednim pomiarem tkanki tłuszczowej, jeśli jest dostępny, albo przynajmniej jednym kryterium antropometrycznym (np. obwód talii, stosunek talii do bioder lub stosunek talii do wzrostu) oprócz wskaźnika BMI, przy użyciu sprawdzonych metod i punktów odcięcia odpowiednich do wieku, płci i pochodzenia etnicznego. U osób z bardzo wysokim wskaźnikiem BMI (tj. >40 kg/m²) można jednak pragmatycznie założyć nadmiar tkanki tłuszczowej i nie jest wymagane dalsze potwierdzenie — napisali eksperci.

Specjaliści zalecili również, aby osoby z potwierdzonym statusem otyłości (tj. nadmiar tkanki tłuszczowej z lub bez nieprawidłowej funkcji narządów lub tkanek) zostały poddane ocenie pod kątem otyłości klinicznej.

Choroba otyłościowa — leczenie systemowe

Decydenci polityczni i organy ochrony zdrowia powinny zapewnić odpowiedni i sprawiedliwy dostęp do osiągalnych opartych na dowodach metod leczenia dla osób z otyłością kliniczną, jako osób z przewlekłą i potencjalnie zagrażającą życiu chorobą.

Strategie zdrowia publicznego mające na celu zmniejszenie częstości występowania i rozpowszechnienia otyłości na poziomie populacji muszą opierać się na aktualnych dowodach naukowych, a nie na niepotwierdzonych założeniach, które obarczają chorego indywidualną odpowiedzialność za rozwój otyłości. Uprzedzenia i stygmatyzacja oparte na masie ciała stanowią główne przeszkody w skutecznym zapobieganiu otyłości i jej leczeniu; pracownicy opieki zdrowotnej i decydenci powinni otrzymać odpowiednie szkolenie, aby zająć się tą ważną chorobą.

Pacjenci z otyłością – nowe sposoby diagnozy i leczenia ►O zmianach w diagnozowaniu otyłości, nowych sposobach jej leczenia i systemowych rozwiązaniach, które wesprą w terapii lekarzy oraz pacjentów dyskutowali eksperci podczas Wizji Zdrowia – między innymi prof. Lucyna Ostrowska.

Zalecenia te zostały uzgodnione z najwyższym poziomem konsensusu wśród uczestników (stopień zgody 90–100 proc.) i zostały poparte przez 75 organizacji na całym świecie, w tym towarzystwa naukowe i organizacje pacjentów.