Dializoterapia w opałach

Pacjenci z PChN potrzebują pilnych działań systemowych – zmian w organizacji systemu pracy w stacjach dializ, rozwiązania problemów kadrowych w ośrodkach leczenia nerkozastępczego i usprawnienia procedury badań kwalifikujących do przeszczepienia nerki – apelowali eksperci podczas posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Nefrologii.

• W Sejmie przedstawiono wyniki badania przeprowadzonego przez NEFRON „Problemy i bariery w funkcjonowaniu stacji dializ w Polsce w leczeniu pacjentów z PChN”
• Celem badania było pozyskanie informacji nt. leczenia pacjentów z przewlekłą chorobą nerek (PChN) oraz zidentyfikowanie problemów i barier systemowych mających wpływ na opiekę zdrowotną w ośrodkach leczenia nerkozastępczego
• Główne bariery, jakie zidentyfikowali kierownicy stacji dializ w Polsce, to niedobory kadrowe wśród nefrologów i pielęgniarek nefrologicznych oraz potrzeba usprawnienia procedury badań kwalifikujących do przeszczepienia nerki
• Przedstawiciele Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia potwierdzili, że w przygotowaniu są rekomendacje dotyczące rozwiązań, które wpłyną na dostępność i efektywność leczenia nefrologicznego, w tym dializoterapii

W badaniu trwającym od 23 września 2024 r. do 25 stycznia 2025 r. odpowiedzi udzieliło 58 proc. ankietowanych osób kierujących stacjami dializ w Polsce (ze 151 ośrodków). Ankieta została wysłana do osób kierujących wszystkimi 260 ośrodkami leczenia dializami w Polsce. Wnioski przedstawił 4 marca, w Sejmie podczas drugiego posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Nefrologii, dr hab. n. med. Szymon Brzósko, nefrolog, transplantolog kliniczny.

Eksperci apelują o zmianę organizacji leczenia przewlekłej choroby nerekPonad 60 proc. pacjentów, którzy trafiają na dializy, wcześniej nigdy nie było u nefrologa. Potrzebny jest zintegrowany plan poprawy jakości leczenia osób z chorobami nerek.

Niedobory kadrowe wśród nefrologów i pielęgniarek nefrologicznych

Główne bariery, jakie zidentyfikowali kierownicy stacji dializ w Polsce, dotyczyły niedoborów kadrowych wśród nefrologów i pielęgniarek nefrologicznych. Na niską i bardzo niską dostępność lekarzy wskazało 58 proc. kierowników stacji dializ, kolejne 33 proc. – na średnią. Dostępność pielęgniarek dializacyjnych stanowi problem aż w 60 proc. ośrodków; tu również kolejne 33 proc. kierowników wskazało na średnią dostępność. Równolegle aż dwie trzecie ankietowanych odnotowało przechodzenie pielęgniarek do innego ośrodka dializ, wśród lekarzy ten odsetek wynosi 60 proc.

Uczestnicy badania precyzują, że braki w dostępności lekarzy i pielęgniarek wpływają m.in. na przemęczenie personelu, konieczność likwidowania zmian dializacyjnych czy dializ w trybie gościnnym. Ograniczane lub likwidowane są również poradnie nefrologiczne – ze względu na brak lekarzy nefrologów. Dostępność do usług nefrologicznych dla chorych z późnymi stadiami PChN jest coraz mniejsza.

Jednocześnie niemal 60 proc. badanych wskazało na potrzebę dopuszczenia do pracy w stacji dializ lekarzy innych specjalizacji: kardiologa, anestezjologa, diabetologa. Chodzi o należyte zaopiekowanie wysokiej współchorobowości osób, które leczone są dializami. Na potrzebę wsparcia psychologicznego w procesie leczenia zwróciło uwagę 95,7 proc. kierowników stacji. Dla dwóch trzecich ankietowanych istotne jest także likwidowanie barier w dostępie do programów lekowych.

Nefrologia – potrzebna rewolucjaW szpitalach ubywa łóżek nefrologicznych, w mniejszej liczbie placówek wykonywane są dializoterapie, coraz gorszy jest dostęp do nefrologów. Wszystko przez zbyt niskie wyceny procedur. Czy pacjenci z chorobami nerek są mniej warci niż ci z problemami serca lub płuc?

Badania do przeszczepienia nerki i dostęp naczyniowy do dializ

Usprawnienie procedury badań kwalifikujących do przeszczepienia nerki wyłania się jako druga główna potrzeba do systemowego zaopiekowania w opiece nad pacjentami z PChN. Na bariery w wykonaniu badań do przeszczepienia nerki i w konsekwencji zgłoszenia pacjenta na Krajową Listę Oczekujących na Przeszczepienie (KLO) wskazało aż 86,8 proc. badanych.

– Za tym idzie potrzeba stworzenia w Polsce szybkiej ścieżki wykonywania badań do przeszczepienia nerki, na wzór obowiązującej w onkologii karty DiLO. Wyniki naszej ankiety to potwierdzają – to jest istotne aż dla 96 proc. kierowników ośrodków dializ. Jednocześnie lekarze uczestniczący w badaniu wskazali na jeszcze jedną, bardzo ważną dla dializowanych pacjentów, kwestię – 66 proc. widzi konieczność usprawnienia procedury wytwarzania i interwencji naprawczych dostępu naczyniowego (przetoki tętniczo-żylnej) do dializ. Obserwujemy trudności z dostępem do ośrodków chirurgii naczyniowej, a czas oczekiwania na zabieg chirurgiczny jest zbyt długi – stwierdził dr hab. Szymon Brzósko.

Informacje dotyczące stacji dializ i metod leczenia

Patrząc na charakterystykę działania stacji dializ i dostępnych dla pacjentów metod leczenia, wszystkie ankietowane ośrodki zgłosiły leczenie hemodializami, niestety już tylko 63 proc. ośrodków zapewnia swoim pacjentom leczenie metodą hemodiafiltracji (HDF), a dializę otrzewnową (PD) proponuje zaledwie 31 proc. z nich. Zdaniem przedstawicieli NEFRON Sekcji Nefrologicznej Izby Gospodarczej Medycyna Polska istotne wydaje się w przypadku HDF rozszerzenie warunków włączenia tej metody leczenia uwzględnionych w opisie procedury, a w przypadku PD zmiany w definicji czasu pracy lekarza. Większość ośrodków (92 proc.) działa 6 lub 7 dni w tygodniu, a przy dwóch trzecich stacji funkcjonuje również poradnia nefrologiczna.

Jak zapobiec dializoterapii?Szacuje się, że na przewlekłą chorobę nerek choruje w Polsce nawet ok. 4,5 mln osób, a zgodnie z prognozami Światowej Organizacji Zdrowia do 2030 r. liczba pacjentów wymagających dializ może się podwoić.

Musimy uatrakcyjnić nefrologię

Wśród głosów ekspertów biorących udział w spotkaniu wybrzmiały kolejne problemy, z którymi trzeba pilnie się zmierzyć, m.in.: konieczność doszacowania procedur nefrologicznych, potrzeba odciążenia oddziałów nefrologicznych i ich rozwój, zwiększenie dostępności do procedury wytworzenia dostępu naczyniowego do dializ, wprowadzenie zawodu asystenta dializacyjnego, uatrakcyjnienie nefrologii i zawodu nefrologa, by zwiększyć liczbę lekarzy tej specjalizacji, rozwiązania w kwalifikacji pacjentów do przeszczepienia nerki, rozwój dializy otrzewnowej, wsparcie psychologiczne dla pacjentów oraz aktualizacja procedury dializy.

– Musimy uatrakcyjnić nefrologię. Sprawmy, by nefrolog miał łatwą ścieżkę do tego, by poprowadzić pacjenta do przeszczepienia nerki. Apeluję również o to, by przyjrzeć się procedurze dializy pod kątem formalnych zapisów dotyczących odpowiedzialności ośrodka dializ za przygotowanie pacjenta do transplantacji. Zawodowo i etycznie to wykonujemy, systemowo nie jest to odpowiednio zaopiekowane – podsumował spotkanie dr hab. Szymon Brzósko.

MZ przygotowuje rekomendacje 

Przedstawiciele MZ i NFZ potwierdzili, że tematy dotyczące nefrologii i działania stacji dializ są przedmiotem prac eksperckich grup roboczych. W przygotowaniu są rekomendacje rozwiązań, które wpłyną na dostępność i efektywność leczenia nefrologicznego, w tym dializoterapii.