BCC: komentarz do ustawy o leczeniu niepłodności
Redaktor: Bartłomiej Leśniewski
Data: 15.07.2015
Źródło: KG, BCC
Ustawa o leczeniu niepłodności przyjęta przez Senat RP bez poprawek. Światopogląd nie może decydować o stanowieniu prawa w Polsce – uważa ekspert BCC, Zenon Wasilewski.
Prace nad ustawą regulującą procedurę in vitro trwały od ponad 10 lat. Przyjęta ustawa może zawierać błędy legislacyjne. To kontrowersyjna regulacja prawna. Nie tylko pod względem światopoglądowym, ale przede wszystkim pod względem prawnym – zgodności z Konstytucją RP.
W opinii większości konstytucjonalistów, z którymi się zgadzam nie zachodzi kolizja: z art. 2 (Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym); art 18 (Małżeństwo, jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną Rzeczpospolitej Polskiej); art.30 (Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych; art.32. ust. 1.(Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne).
Wątpliwości zgłosiła jednakże kancelaria prezydenta Bronisław Komorowskiego w piśmie do marszałka Senatu, że poważną wątpliwość co do zgodności z Konstytucją i prawem międzynarodowym budzi we wprowadzanej ustawie możliwość pobierania komórek rozrodczych od dawcy, który jest niezdolny do świadomego wyrażenia zgody, w celu zabezpieczenia płodności na przyszłość.
Ustawa dotyczy m.in.:
- zasad ochrony zarodka i komórek rozrodczych w odniesieniu do ich zastosowania w biologii i medycynie w związku z leczeniem niepłodności; sposobów leczenia niepłodności, w tym stosowania procedury medycznie wspomaganej prokreacji;
- zadań władz publicznych w zakresie ochrony i promocji zdrowia rozrodczego; warunków dawstwa, pobierania, przetwarzania, testowania, przechowywania i dystrybucji komórek rozrodczych oraz zarodków przeznaczonych do zastosowania w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji;
- zasad funkcjonowania ośrodków medycznie wspomaganej prokreacji oraz banków komórek rozrodczych i zarodków.
Ustawa uwzględnia przepisy prawa unijnego:
- przygotowuje polski system prawny do ratyfikacji podpisanej przez Polskę Konwencji o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny z dnia 4 kwietnia 1997 r.
- dostosowuje polskie przepisy do wymagań dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. nr 2004/23/WE w sprawie ustalenia norm jakości i bezpiecznego oddawania, pobierania, testowania, przetwarzania, konserwowania, przechowywania i dystrybucji tkanek i komórek ludzkich.
Przepisy karne i administracyjne niezbędne do realizacji ustawy. Penalizacji podlegać będzie m.in.:
- niszczenie zarodka zdolnego do prawidłowego rozwoju;
- pobieranie komórek rozrodczych ze zwłok ludzkich w celu zastosowania ich w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji;
- nabywanie lub zbywanie komórki rozrodczej, pośredniczenie w jej nabyciu lub zbyciu, udział w zastosowaniu pozyskanej wbrew przepisom ustawy komórki rozrodczej w celu uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej;
- nabywanie lub zbywanie zarodka, pośredniczenie w jego nabyciu lub zbyciu, udział w zastosowaniu pozyskanego wbrew przepisom ustawy zarodka w celu uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej;
- prowadzenie działalności przewidzianej przepisami ustawy wyłącznie dla ośrodka medycznie wspomaganej prokreacji lub banku komórek rozrodczych i zarodków, bez wymaganego pozwolenia lub wbrew warunkom określonym w pozwoleniu.
Takie ujęcie penalizacji wymienionych przykładowo niepożądanych działań jest wyrazem szczególnej troski ustawodawcy o bezpieczeństwo obywateli w zakresie zawartym w ustawie oraz realizacji zasady zaufania do państwa.
W opinii większości konstytucjonalistów, z którymi się zgadzam nie zachodzi kolizja: z art. 2 (Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym); art 18 (Małżeństwo, jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną Rzeczpospolitej Polskiej); art.30 (Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych; art.32. ust. 1.(Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne).
Wątpliwości zgłosiła jednakże kancelaria prezydenta Bronisław Komorowskiego w piśmie do marszałka Senatu, że poważną wątpliwość co do zgodności z Konstytucją i prawem międzynarodowym budzi we wprowadzanej ustawie możliwość pobierania komórek rozrodczych od dawcy, który jest niezdolny do świadomego wyrażenia zgody, w celu zabezpieczenia płodności na przyszłość.
Ustawa dotyczy m.in.:
- zasad ochrony zarodka i komórek rozrodczych w odniesieniu do ich zastosowania w biologii i medycynie w związku z leczeniem niepłodności; sposobów leczenia niepłodności, w tym stosowania procedury medycznie wspomaganej prokreacji;
- zadań władz publicznych w zakresie ochrony i promocji zdrowia rozrodczego; warunków dawstwa, pobierania, przetwarzania, testowania, przechowywania i dystrybucji komórek rozrodczych oraz zarodków przeznaczonych do zastosowania w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji;
- zasad funkcjonowania ośrodków medycznie wspomaganej prokreacji oraz banków komórek rozrodczych i zarodków.
Ustawa uwzględnia przepisy prawa unijnego:
- przygotowuje polski system prawny do ratyfikacji podpisanej przez Polskę Konwencji o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny z dnia 4 kwietnia 1997 r.
- dostosowuje polskie przepisy do wymagań dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. nr 2004/23/WE w sprawie ustalenia norm jakości i bezpiecznego oddawania, pobierania, testowania, przetwarzania, konserwowania, przechowywania i dystrybucji tkanek i komórek ludzkich.
Przepisy karne i administracyjne niezbędne do realizacji ustawy. Penalizacji podlegać będzie m.in.:
- niszczenie zarodka zdolnego do prawidłowego rozwoju;
- pobieranie komórek rozrodczych ze zwłok ludzkich w celu zastosowania ich w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji;
- nabywanie lub zbywanie komórki rozrodczej, pośredniczenie w jej nabyciu lub zbyciu, udział w zastosowaniu pozyskanej wbrew przepisom ustawy komórki rozrodczej w celu uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej;
- nabywanie lub zbywanie zarodka, pośredniczenie w jego nabyciu lub zbyciu, udział w zastosowaniu pozyskanego wbrew przepisom ustawy zarodka w celu uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej;
- prowadzenie działalności przewidzianej przepisami ustawy wyłącznie dla ośrodka medycznie wspomaganej prokreacji lub banku komórek rozrodczych i zarodków, bez wymaganego pozwolenia lub wbrew warunkom określonym w pozwoleniu.
Takie ujęcie penalizacji wymienionych przykładowo niepożądanych działań jest wyrazem szczególnej troski ustawodawcy o bezpieczeństwo obywateli w zakresie zawartym w ustawie oraz realizacji zasady zaufania do państwa.
