Pomoc państwa dla osób z zaburzeniami psychicznymi
| Tagi: | Najwyższa Izba Kontroli, NIK, psychiatria |
- W okresie 2016-2018 zwiększyły się liczba ośrodków dla osób z zaburzeniami społecznymi i nakłady finansowe z budżetu państwa na taką pomoc, ale na koniec 2018 r. prawie w 8,5 proc. powiatów nie funkcjonowały żadne tego typu placówki, a niemal 20 proc. wszystkich ośrodków nie spełniało wymaganych standardów - wynika z raportu NIK pod tytułem "Pomoc państwa realizowana w formie środowiskowych domów samopomocy udzielana osobom z zaburzeniami psychicznymi".
"Pomoc państwa realizowana w formie środowiskowych domów samopomocy udzielana osobom z zaburzeniami psychicznymi" była kontrolą planową, koordynowaną, podjętą z inicjatywy własnej NIK. Dlaczego ją przeprowadzono? Po pierwsze, uzasadnieniem były wyniki kontroli zrealizowanej w 2017 r., dotyczącej "Funkcjonowania środowiskowych domów samopomocy w województwie warmińsko-mazurskim". Ujawniono szereg nieprawidłowości, z których najważniejszą była słabość procesu identyfikowania przez JST potrzeb w zakresie świadczenia osobom z zaburzeniami psychicznymi usług opiekuńczych w formie ŚDS. Po drugie, narasta w skali kraju problem zwiększającej się liczby osób leczonych z powodu różnorodnych zaburzeń psychicznych.
Od 2016 do 2018 r. wzrosła w Polsce liczba środowiskowych domów samopomocy i ogólna liczba oferowanych przez nie miejsc, a także nakłady finansowe na ten rodzaj wsparcia, niemniej jednak w skali kraju wciąż nie osiągnięto, ustalonego przez ministra rodziny, pracy i polityki społecznej w wytycznych kierowanych do wojewodów, wskaźnika co najmniej jednego domu w każdym powiecie.
Obniżył się też, liczony dla całego kraju, stopień zaspokojenia potrzeb w zakresie korzystania z usług środowiskowych domów samopomocy, który na koniec 2018 r. wyniósł 73,4 proc., podczas gdy w 2016 r. wynosił on 79,2 proc.
Z oszacowanej przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej liczby 37 tys. osób, kwalifikujących się do objęcia wsparciem w tej formie, na koniec 2018 r. korzystało z niego w kraju 33 tys. osób, a oszacowana przez samorządy i wojewodów kwota, którą należy wydatkować, aby dostosować domy do wymogów rozporządzenia w sprawie środowiskowych domów samopomocy określona została na ponad 30 mln zł.
Niepełne było też rozpoznanie przez czterech wojewodów i część samorządów potrzeb w zakresie świadczenia osobom z zaburzeniami psychicznymi usług opiekuńczych w formie środowiskowych domów samopomocy. Tylko dwóch wojewodów w trakcie tego procesu korzystało z różnych źródeł danych, w tym m.in. danych medycznych z Narodowego Funduszu Zdrowia. Pozostali wojewodowie rozpoznanie to opierali tylko na informacjach pochodzących z ośrodków pomocy społecznej. Na szczeblu samorządów rozpoznanie potrzeb również nie było rzetelne, gdyż w 11 z 17 skontrolowanych gmin i powiatów ograniczało się tylko do pozyskania danych z ośrodków pomocy społecznej.
Dane z przeprowadzanego przez samorządy i wojewodów rozpoznania potrzeb na usługi opiekuńcze są przekazywane ministrowi rodziny, pracy i polityki społecznej, który na ich podstawie określa kierunki działań w tym obszarze, dlatego powinny one obejmować możliwie najszerszą grupę osób wymagających tego rodzaju wsparcia. Nierzetelnie sprawowany był nadzór wojewodów oraz organów gmin i powiatów nad realizacją tego zadania. Wojewoda Łódzki w ogóle nie przeprowadzał w nadzorowanych ośrodkach kontroli kompleksowych, a wojewodowie: lubuski, małopolski, opolski i śląski, przeprowadzali je w ograniczonym zakresie. Z 17 skontrolowanych samorządów, 16 z nich nie przeprowadzało w domach kontroli finansowych, natomiast kontrole merytoryczne rzetelnie realizowały tylko trzy samorządy, siedem w ogóle nie przeprowadzało takich kontroli, a w siedmiu zrealizowano je, ale w niepełnym zakresie.
W latach 2016–2018 zarówno minister rodziny, pracy i polityki społecznej, jak również skontrolowani wojewodowie i jednostki samorządu terytorialnego prawidłowo rozdysponowali środki na funkcjonowanie i rozwój infrastruktury ośrodków wsparcia. Przekazywano je bowiem w wymaganych terminach i ustalonej wysokości. Wnioski gmin i powiatów o udzielenie dotacji były na ogół rzetelnie rozpatrywane przez wojewodów, a nieprawidłowości w tym zakresie stwierdzono tylko w Warmińsko-Mazurskim i Lubuskim Urzędzie Wojewódzkim.
Skontrolowane domy otrzymane dotacje wykorzystały zgodnie z przeznaczeniem i prawidłowo rozliczyły.
Większość skontrolowanych domów (15 z 17) była dobrze zorganizowana, a jakość świadczonych przez nie usług odpowiadała wymogom rozporządzenia w sprawie środowiskowych domów samopomocy. Tylko dwa ośrodki nie spełniały standardu usług bytowych, gdyż funkcjonujące w nich bariery architektoniczne, ograniczały korzystanie z domów osób niepełnosprawnych ruchowo. Jeden ośrodek nie spełniał natomiast standardu co do liczby posiadanych miejsc. Minister rodziny, pracy i polityki społecznej określał kierunki rozwoju wsparcia osobom z zaburzeniami psychicznymi w formie środowiskowych domów samopomocy oraz ustalił i monitorował standardy usług świadczonych w tej formie.
Opracował również i finansował skierowane do tych osób dodatkowe programy, na realizację których w latach 2016–2019 przeznaczono 12 mln zł. Wspierał także powstawanie ośrodków na obszarach, na których występował ich brak, co znajdowało odzwierciedlenie w wytycznych kierowanych do wojewodów. W sposób adekwatny, w stosunku do dokonanej analizy ryzyka, kontrolował też i oceniał realizację programów, na które udzielił dofinansowania.
Wnioski?
- Biorąc pod uwagę fakt, że wojewodowie w różny sposób rozpoznają potrzeby dotyczące świadczenia osobom z zaburzeniami psychicznymi usług w formie ŚDS uzasadnione jest, aby minister określił z jakich źródeł danych powinni oni korzystać w procesie dokonywania tego rozpoznania. Podjęcie przez minister rodziny, pracy i polityki społecznej działań w celu doprecyzowania pojęcia „aktualna liczba osób korzystających z usług w tych ośrodkach”, zawartego w art. 51c ust. 2 ustawy o pomocy społecznej - wynika z raportu Najwyższej Izby Kontroli.
Wyniki kontroli wskazują na niejednolitość interpretacji przez wojewodów tego pojęcia. W praktyce przejawia się to tym, że w poszczególnych województwach, w zależności od przyjętej interpretacji, różnie naliczane są kwoty dotacji przekazywanych JST na działalność bieżącą ŚDS.
Skutkiem tego odmienne są też reguły uznawania, czy dotacja została otrzymana w nadmiernej wysokości.
- Doprecyzowanie powyższego umożliwi ujednolicenie zasad finansowania działalności bieżącej ŚDS w skali kraju, a w konsekwencji równe traktowanie, niezależnie od danego województwa, poszczególnych JST i środowiskowych domów samopomocy. Wojewodowie oraz organy JST powinni dołożyć wszelkich starań na rzecz jak najpełniejszego rozpoznania potrzeb w zakresie świadczenia na ich terenie osobom z zaburzeniami psychicznymi wsparcia w formie ŚDS. W tym celu, dla jak najlepszego oszacowania tych potrzeb, winni oni korzystać z danych pochodzących z różnych źródeł, w tym z dostępnych danych medycznych o osobach z zaburzeniami psychicznymi oraz informacji dotyczących orzekania o stopniu niepełnosprawności - wynika z raportu Najwyższej Izby Kontroli.
Jeśli chcesz ściągnąć raport, kliknij w: "Pomoc państwa realizowana w formie środowiskowych domów samopomocy udzielana osobom z zaburzeniami psychicznymi".
Przeczytaj także: "Biała plama (dziura) na mapie światowego zdrowia psychicznego", "Balicki: Reforma psychiatrii jest spóźniona o 25 lat", "Prof. Agata Szulc: Brakuje empatii" i "Opinie polskich psychiatrów o psychiatrii i własnej roli zawodowej".
Zachęcamy do polubienia profilu "Menedżera Zdrowia" na Facebooku: www.facebook.com/MenedzerZdrowia i obserwowania kont na Twitterze i LinkedInie: www.twitter.com/MenedzerZdrowia i www.linkedin.com/MenedzerZdrowia.
Od 2016 do 2018 r. wzrosła w Polsce liczba środowiskowych domów samopomocy i ogólna liczba oferowanych przez nie miejsc, a także nakłady finansowe na ten rodzaj wsparcia, niemniej jednak w skali kraju wciąż nie osiągnięto, ustalonego przez ministra rodziny, pracy i polityki społecznej w wytycznych kierowanych do wojewodów, wskaźnika co najmniej jednego domu w każdym powiecie.
Obniżył się też, liczony dla całego kraju, stopień zaspokojenia potrzeb w zakresie korzystania z usług środowiskowych domów samopomocy, który na koniec 2018 r. wyniósł 73,4 proc., podczas gdy w 2016 r. wynosił on 79,2 proc.
Z oszacowanej przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej liczby 37 tys. osób, kwalifikujących się do objęcia wsparciem w tej formie, na koniec 2018 r. korzystało z niego w kraju 33 tys. osób, a oszacowana przez samorządy i wojewodów kwota, którą należy wydatkować, aby dostosować domy do wymogów rozporządzenia w sprawie środowiskowych domów samopomocy określona została na ponad 30 mln zł.
Niepełne było też rozpoznanie przez czterech wojewodów i część samorządów potrzeb w zakresie świadczenia osobom z zaburzeniami psychicznymi usług opiekuńczych w formie środowiskowych domów samopomocy. Tylko dwóch wojewodów w trakcie tego procesu korzystało z różnych źródeł danych, w tym m.in. danych medycznych z Narodowego Funduszu Zdrowia. Pozostali wojewodowie rozpoznanie to opierali tylko na informacjach pochodzących z ośrodków pomocy społecznej. Na szczeblu samorządów rozpoznanie potrzeb również nie było rzetelne, gdyż w 11 z 17 skontrolowanych gmin i powiatów ograniczało się tylko do pozyskania danych z ośrodków pomocy społecznej.
Dane z przeprowadzanego przez samorządy i wojewodów rozpoznania potrzeb na usługi opiekuńcze są przekazywane ministrowi rodziny, pracy i polityki społecznej, który na ich podstawie określa kierunki działań w tym obszarze, dlatego powinny one obejmować możliwie najszerszą grupę osób wymagających tego rodzaju wsparcia. Nierzetelnie sprawowany był nadzór wojewodów oraz organów gmin i powiatów nad realizacją tego zadania. Wojewoda Łódzki w ogóle nie przeprowadzał w nadzorowanych ośrodkach kontroli kompleksowych, a wojewodowie: lubuski, małopolski, opolski i śląski, przeprowadzali je w ograniczonym zakresie. Z 17 skontrolowanych samorządów, 16 z nich nie przeprowadzało w domach kontroli finansowych, natomiast kontrole merytoryczne rzetelnie realizowały tylko trzy samorządy, siedem w ogóle nie przeprowadzało takich kontroli, a w siedmiu zrealizowano je, ale w niepełnym zakresie.
W latach 2016–2018 zarówno minister rodziny, pracy i polityki społecznej, jak również skontrolowani wojewodowie i jednostki samorządu terytorialnego prawidłowo rozdysponowali środki na funkcjonowanie i rozwój infrastruktury ośrodków wsparcia. Przekazywano je bowiem w wymaganych terminach i ustalonej wysokości. Wnioski gmin i powiatów o udzielenie dotacji były na ogół rzetelnie rozpatrywane przez wojewodów, a nieprawidłowości w tym zakresie stwierdzono tylko w Warmińsko-Mazurskim i Lubuskim Urzędzie Wojewódzkim.
Skontrolowane domy otrzymane dotacje wykorzystały zgodnie z przeznaczeniem i prawidłowo rozliczyły.
Większość skontrolowanych domów (15 z 17) była dobrze zorganizowana, a jakość świadczonych przez nie usług odpowiadała wymogom rozporządzenia w sprawie środowiskowych domów samopomocy. Tylko dwa ośrodki nie spełniały standardu usług bytowych, gdyż funkcjonujące w nich bariery architektoniczne, ograniczały korzystanie z domów osób niepełnosprawnych ruchowo. Jeden ośrodek nie spełniał natomiast standardu co do liczby posiadanych miejsc. Minister rodziny, pracy i polityki społecznej określał kierunki rozwoju wsparcia osobom z zaburzeniami psychicznymi w formie środowiskowych domów samopomocy oraz ustalił i monitorował standardy usług świadczonych w tej formie.
Opracował również i finansował skierowane do tych osób dodatkowe programy, na realizację których w latach 2016–2019 przeznaczono 12 mln zł. Wspierał także powstawanie ośrodków na obszarach, na których występował ich brak, co znajdowało odzwierciedlenie w wytycznych kierowanych do wojewodów. W sposób adekwatny, w stosunku do dokonanej analizy ryzyka, kontrolował też i oceniał realizację programów, na które udzielił dofinansowania.
Wnioski?
- Biorąc pod uwagę fakt, że wojewodowie w różny sposób rozpoznają potrzeby dotyczące świadczenia osobom z zaburzeniami psychicznymi usług w formie ŚDS uzasadnione jest, aby minister określił z jakich źródeł danych powinni oni korzystać w procesie dokonywania tego rozpoznania. Podjęcie przez minister rodziny, pracy i polityki społecznej działań w celu doprecyzowania pojęcia „aktualna liczba osób korzystających z usług w tych ośrodkach”, zawartego w art. 51c ust. 2 ustawy o pomocy społecznej - wynika z raportu Najwyższej Izby Kontroli.
Wyniki kontroli wskazują na niejednolitość interpretacji przez wojewodów tego pojęcia. W praktyce przejawia się to tym, że w poszczególnych województwach, w zależności od przyjętej interpretacji, różnie naliczane są kwoty dotacji przekazywanych JST na działalność bieżącą ŚDS.
Skutkiem tego odmienne są też reguły uznawania, czy dotacja została otrzymana w nadmiernej wysokości.
- Doprecyzowanie powyższego umożliwi ujednolicenie zasad finansowania działalności bieżącej ŚDS w skali kraju, a w konsekwencji równe traktowanie, niezależnie od danego województwa, poszczególnych JST i środowiskowych domów samopomocy. Wojewodowie oraz organy JST powinni dołożyć wszelkich starań na rzecz jak najpełniejszego rozpoznania potrzeb w zakresie świadczenia na ich terenie osobom z zaburzeniami psychicznymi wsparcia w formie ŚDS. W tym celu, dla jak najlepszego oszacowania tych potrzeb, winni oni korzystać z danych pochodzących z różnych źródeł, w tym z dostępnych danych medycznych o osobach z zaburzeniami psychicznymi oraz informacji dotyczących orzekania o stopniu niepełnosprawności - wynika z raportu Najwyższej Izby Kontroli.
Jeśli chcesz ściągnąć raport, kliknij w: "Pomoc państwa realizowana w formie środowiskowych domów samopomocy udzielana osobom z zaburzeniami psychicznymi".
Przeczytaj także: "Biała plama (dziura) na mapie światowego zdrowia psychicznego", "Balicki: Reforma psychiatrii jest spóźniona o 25 lat", "Prof. Agata Szulc: Brakuje empatii" i "Opinie polskich psychiatrów o psychiatrii i własnej roli zawodowej".
Zachęcamy do polubienia profilu "Menedżera Zdrowia" na Facebooku: www.facebook.com/MenedzerZdrowia i obserwowania kont na Twitterze i LinkedInie: www.twitter.com/MenedzerZdrowia i www.linkedin.com/MenedzerZdrowia.
