Prof. Tomasz Targowski: Sarkopenia może się okazać jednym z markerów ogólnoustrojowego fenotypu zapalnego POChP
Autor: Marta Koblańska
Data: 05.06.2017
Źródło: MK
Problem sarkopenii może dotyczyć nawet 50 procent 80-latków. Według badań międzynarodowych sarkopenia występuje u ok. 15-20 procent chorych na POChP. Sarkopenia może się okazać jednym z markerów ogólnoustrojowego fenotypu zapalnego POChP - mówi prof. Tomasz Targowski z Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie.
Jak często zdarza się sarkopenia u osób chorych na POCHP w szczególności w wieku podeszłym?
POCHP samo w sobie jest chorobą ludzi starszych. Przypomnę, że według WHO POChP stanowi czwartą co do częstości przyczynę zgonów. Ocenia się, że na POChP choruje około 2 mln osób w naszym kraju. Jest to więc jedna z częstszych chorób przewlekłych. Co do sarkopenii i POChP, to tak naprawdę dopiero od kilku lat pojawiają się publikacje oceniające częstotliwość współwystępowania tych dwóch chorób.
Czym jest więc sarkopenia?
Termin medyczny został zaproponowany w 1989 roku i dosłownie oznacza z greckiego „zanik masy ciała”. Niezależną jednostką chorobową, uwzględnioną w klasyfikacji ICD-10 została w październiku 2016 roku. Okazuje się, że u części osób w wieku podeszłym w nieproporcjonalnie dużym stopniu zmniejsza się masa mięśniowa. Ten problem może dotyczyć nawet 50 procent 80-latków. Jednak jedynie ubytek masy mięśniowej nie jest wystarczający do rozpoznania sarkopenii. Wobec obecnie obowiązujących kryteriów europejskich opublikowanych w 2010 roku oprócz utraty samej masy mięśniowej do rozpoznania sarkopenii konieczne jest także zmniejszenie siły mięśni, albo obniżenie kondycji fizycznej. Sarkopenię dzieli się na pierwotną i wtórną. Z pierwotną mamy do czynienia wówczas, kiedy występuje samodzielnie, wtórna współtowarzyszy innym schorzeniom: cukrzycy, niewydolności serca, POChP i wielu innym chorobom. Według badań międzynarodowych sarkopenia występuje u ok. 15-20 procent chorych na POChP.
Z jakiego powodu kwestia sarkopenii w POChP jest tak ważna?
Musimy pamiętać o tym, że na sprawność i wydolność chorych na POChP mają istotny wpływ mięśnie oddechowe, które pomagają w prawidłowej wentylacji. Jeżeli zmniejsza się masa mięśni szkieletowych: kończyn dolnych i górnych, zmniejsza się również masa mięśni oddechowych, m.in. siła i masa przepony, co udowodniono w badaniach doświadczalnych na myszach, ale także pośrednio dowiedziono u ludzi oceniając szczytowe przepływy wdechowe w sarkopenii. Tym samym wystąpienie sarkopenii w POChP może znacząco pogarszać przebieg choroby. W jednej z publikacji dowiedziono, że osoby chore na POChP z sakopenią mają gorsze wskaźniki spirometryczne o około 5 procent, a to często jest różnica istotna klinicznie. W terapii POChP dążymy do poprawy przepływów powietrza przez drogi odedechowe i zwiększenie ich o 120-140 ml jest już odczuwalne przez chorego. Co więcej udowodniono, że stosowanie rehabilitacji oddechowej i ogólnoustrojowej chorych z POChP i sarkopenię pozwala na poprawę wydolności mięśni i sprawności poruszania się nawet u 1/3 chorych. Stąd należy pamiętać, że oprócz leków wziewnych w POChP bardzo istotna jest również rehabilitacja, a już zwłaszcza w sytuacji gdy chorobie płuc towarzyszy sarkopenia.
Jak zmienia się rokowanie chorych na POChP, u których rozpoznano sarkopenię?
Nie wiemy jak się zmienia u chorych na POChP, bo badania w tym obszarze dopiero trwają. Wiadomo jednak, że sarkopenia stanowi niezależny od wieku i schorzeń współistniejących czynnik ryzyka przedwczesnego zgonu. W badaniach udowodniono, iż starsi chorzy z sarkopenią są obarczeni dwukrotnie wyższym ryzykiem zgonu niezależnie od schorzeń współtowarzyszących.
Jednak sarkopenię można zatrzymać.
Temu służy przede wszystkim rehabilitacja, czyli ćwiczenia aerobowe i oporowe, które pozwalają na zatrzymanie się zmniejszania masy mięśniowej a nawet umożliwiają jej przyrost. Uważa się, że kolejnym czynnikiem, który mógłby pomóc w walce z sarkopenią jest dieta bogata w białko. Jednak tu jest pewien problem. Chory z sarkopenią powinien przyjąć ok 125 g białka dziennie, a to bardzo dużo. Organizm ludzki przy jednym posiłku jest w stanie strawić około 25 g białka, stąd dieta może być źle tolerowana, nie mniej jest to sposób na zahamowanie zmniejszania się masy mięśniowej.
Czy fenotypy POChP mają wpływ na przebieg choroby u osób ze współwystępująca sarkopenią?
Rzeczywiście w POChP mamy kilka fenotypów; zaostrzeniowy, „astmatyczny”, hiperinflacyjny – rozedmowy, a także fenotyp zapalny - ogólnoustrojowy. Część naukowców postuluje tezę, że tak naprawdę POChP to choroba ogólnoustrojowa i jest w pewien sposób genetycznie zaprogramowanym wcześniejszym specyficznym starzeniem się organizmu ze szczególną predylekcją do manifestacji objawowej w płucach. Poparciem tej tezy ma być fakt, że POChP często towarzyszy wiele innych chorób przewlekłych, nie tylko sarkopenia, a w surowicy części chorych na POChP obserwuje się podwyższone wartości wskaźników stanu zapalnego. W lutym 2017 roku została opublikowana praca, w której udowodniono, że obecność sarkopenii u chorych na POChP jest skorelowana z podwyższonym surowiczym stężeniem czynników prozapalnych jak na przykład interleukina 6, czy TNF-alfa. W pewnym sensie może być więc tak, że sarkopenia może się okazać jednym z markerów ogólnoustrojowego fenotypu zapalnego POChP.
Jak wygląda kwestia leczenia farmakologicznego POChP z sarkopenią?
Niestety dość marnie, choć trwa dyskusja na temat hormonów anabolicznych np. testosteronu, czy hormonu wzrostu, ale taka terapia jest obaczona poważnym ryzykiem powikłań a jej skutki są trudne do oceny. Mówi się o lekach hamujących aktywność miostatyny – białka znajdującego się w mięśniach, co pozwala na zahamowanie zmniejszania się masy mięśniowej. Szuka się takich leków. Leki obecnie dostępne, które prawdopodobnie mają korzystny wpływ na masę mięśniową to inhibitory konwertazy angiotensyny, powszechnie stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego i niewydolności serca. One w sarkopenii nie są refundowane, ale ze względu na ich dość powszechne stosowanie w leczeniu chorób układu krążenia, starsi pacjenci mogą odnosić dodatkowe „pozasercowe” korzyści z ich stosowania.
POCHP samo w sobie jest chorobą ludzi starszych. Przypomnę, że według WHO POChP stanowi czwartą co do częstości przyczynę zgonów. Ocenia się, że na POChP choruje około 2 mln osób w naszym kraju. Jest to więc jedna z częstszych chorób przewlekłych. Co do sarkopenii i POChP, to tak naprawdę dopiero od kilku lat pojawiają się publikacje oceniające częstotliwość współwystępowania tych dwóch chorób.
Czym jest więc sarkopenia?
Termin medyczny został zaproponowany w 1989 roku i dosłownie oznacza z greckiego „zanik masy ciała”. Niezależną jednostką chorobową, uwzględnioną w klasyfikacji ICD-10 została w październiku 2016 roku. Okazuje się, że u części osób w wieku podeszłym w nieproporcjonalnie dużym stopniu zmniejsza się masa mięśniowa. Ten problem może dotyczyć nawet 50 procent 80-latków. Jednak jedynie ubytek masy mięśniowej nie jest wystarczający do rozpoznania sarkopenii. Wobec obecnie obowiązujących kryteriów europejskich opublikowanych w 2010 roku oprócz utraty samej masy mięśniowej do rozpoznania sarkopenii konieczne jest także zmniejszenie siły mięśni, albo obniżenie kondycji fizycznej. Sarkopenię dzieli się na pierwotną i wtórną. Z pierwotną mamy do czynienia wówczas, kiedy występuje samodzielnie, wtórna współtowarzyszy innym schorzeniom: cukrzycy, niewydolności serca, POChP i wielu innym chorobom. Według badań międzynarodowych sarkopenia występuje u ok. 15-20 procent chorych na POChP.
Z jakiego powodu kwestia sarkopenii w POChP jest tak ważna?
Musimy pamiętać o tym, że na sprawność i wydolność chorych na POChP mają istotny wpływ mięśnie oddechowe, które pomagają w prawidłowej wentylacji. Jeżeli zmniejsza się masa mięśni szkieletowych: kończyn dolnych i górnych, zmniejsza się również masa mięśni oddechowych, m.in. siła i masa przepony, co udowodniono w badaniach doświadczalnych na myszach, ale także pośrednio dowiedziono u ludzi oceniając szczytowe przepływy wdechowe w sarkopenii. Tym samym wystąpienie sarkopenii w POChP może znacząco pogarszać przebieg choroby. W jednej z publikacji dowiedziono, że osoby chore na POChP z sakopenią mają gorsze wskaźniki spirometryczne o około 5 procent, a to często jest różnica istotna klinicznie. W terapii POChP dążymy do poprawy przepływów powietrza przez drogi odedechowe i zwiększenie ich o 120-140 ml jest już odczuwalne przez chorego. Co więcej udowodniono, że stosowanie rehabilitacji oddechowej i ogólnoustrojowej chorych z POChP i sarkopenię pozwala na poprawę wydolności mięśni i sprawności poruszania się nawet u 1/3 chorych. Stąd należy pamiętać, że oprócz leków wziewnych w POChP bardzo istotna jest również rehabilitacja, a już zwłaszcza w sytuacji gdy chorobie płuc towarzyszy sarkopenia.
Jak zmienia się rokowanie chorych na POChP, u których rozpoznano sarkopenię?
Nie wiemy jak się zmienia u chorych na POChP, bo badania w tym obszarze dopiero trwają. Wiadomo jednak, że sarkopenia stanowi niezależny od wieku i schorzeń współistniejących czynnik ryzyka przedwczesnego zgonu. W badaniach udowodniono, iż starsi chorzy z sarkopenią są obarczeni dwukrotnie wyższym ryzykiem zgonu niezależnie od schorzeń współtowarzyszących.
Jednak sarkopenię można zatrzymać.
Temu służy przede wszystkim rehabilitacja, czyli ćwiczenia aerobowe i oporowe, które pozwalają na zatrzymanie się zmniejszania masy mięśniowej a nawet umożliwiają jej przyrost. Uważa się, że kolejnym czynnikiem, który mógłby pomóc w walce z sarkopenią jest dieta bogata w białko. Jednak tu jest pewien problem. Chory z sarkopenią powinien przyjąć ok 125 g białka dziennie, a to bardzo dużo. Organizm ludzki przy jednym posiłku jest w stanie strawić około 25 g białka, stąd dieta może być źle tolerowana, nie mniej jest to sposób na zahamowanie zmniejszania się masy mięśniowej.
Czy fenotypy POChP mają wpływ na przebieg choroby u osób ze współwystępująca sarkopenią?
Rzeczywiście w POChP mamy kilka fenotypów; zaostrzeniowy, „astmatyczny”, hiperinflacyjny – rozedmowy, a także fenotyp zapalny - ogólnoustrojowy. Część naukowców postuluje tezę, że tak naprawdę POChP to choroba ogólnoustrojowa i jest w pewien sposób genetycznie zaprogramowanym wcześniejszym specyficznym starzeniem się organizmu ze szczególną predylekcją do manifestacji objawowej w płucach. Poparciem tej tezy ma być fakt, że POChP często towarzyszy wiele innych chorób przewlekłych, nie tylko sarkopenia, a w surowicy części chorych na POChP obserwuje się podwyższone wartości wskaźników stanu zapalnego. W lutym 2017 roku została opublikowana praca, w której udowodniono, że obecność sarkopenii u chorych na POChP jest skorelowana z podwyższonym surowiczym stężeniem czynników prozapalnych jak na przykład interleukina 6, czy TNF-alfa. W pewnym sensie może być więc tak, że sarkopenia może się okazać jednym z markerów ogólnoustrojowego fenotypu zapalnego POChP.
Jak wygląda kwestia leczenia farmakologicznego POChP z sarkopenią?
Niestety dość marnie, choć trwa dyskusja na temat hormonów anabolicznych np. testosteronu, czy hormonu wzrostu, ale taka terapia jest obaczona poważnym ryzykiem powikłań a jej skutki są trudne do oceny. Mówi się o lekach hamujących aktywność miostatyny – białka znajdującego się w mięśniach, co pozwala na zahamowanie zmniejszania się masy mięśniowej. Szuka się takich leków. Leki obecnie dostępne, które prawdopodobnie mają korzystny wpływ na masę mięśniową to inhibitory konwertazy angiotensyny, powszechnie stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego i niewydolności serca. One w sarkopenii nie są refundowane, ale ze względu na ich dość powszechne stosowanie w leczeniu chorób układu krążenia, starsi pacjenci mogą odnosić dodatkowe „pozasercowe” korzyści z ich stosowania.
Patronat naukowy portalu: