Samoistna odma pierwotna: diagnostyka i leczenie

Stanowisko ERS 2015 nie narzuca określonych działań jeżeli chodzi o diagnostykę i leczenie samoistnej odmy pierwotnej, ale stwarza możliwość rygoru postępowania. Choć choroba występuje rzadko, jej częstość zdeterminowana jest geograficznie a przyczyna tego nie została wyjaśniona. O odmie mówi dr hab. Tomasz Piorunek z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.

Odma częściej występuje u osób młodszych niż starszych, a głównym czynnikiem ryzyka jest palenie tytoniu. 88 procent chorych na odmę pali papierosy. Średnie ryzyko wystąpienia jest 9 razy większe u kobiet palących i aż 22 razy większe u mężczyzn. Wpływ na ryzyko zachorowania ma także ilość wypalanych papierosów. W przypadku paczki papierosów dziennie ryzyko jest 20 razy większe u mężczyzn i 14 razy większe u kobiet. Wpływ na zachorowanie na samoistną odmę pierwotną ma także palenie marihuany oraz ciśnienie atmosferyczne. Znaczenie ma jakość powietrza, ilość zanieczyszczeń, czy endometrioza piersiowa.

Objawy odmy są zróżnicowane. Zazwyczaj występuje ból opłucnowy o nagłym początku – 80 proc chorych, duszność – 40 proc chorych przy czym może być ona znaczna lub stanowić uczucie dyskomfortu – łatwiejszego męczenia się. Może występować także kaszel suchy, który pojawia się przy próbie głębokiego wdechu lub ruchu tułowia, ból wierzchołka barku. Nasilenia objawów związane są z objętością komory odmowej lub rozwojem powikłań.

Badanie przedmiotowe jest trudne u osoby otyłej lub u osób z zaawansowanym POCHP. Pozwala ono na stwierdzenie braku szmerów pęcherzykowych. Badaniem przedmiotowym jest zdjęcie RTG w projekcji tylno-przedniej i bocznej, co ma znaczenie praktyczne do oceny miejsca wkłucia igły, czy założeniu drenu i dokładniejszym stwierdzeniu objętości komory odmowej. U 20 procent chorych, a w praktyce znaczenie częściej występuje płyn przesiękowy w jamie opłucnowej.

Badaniem różnicującym odmę od pęcherzy jest tomografia komputerowa, przydatna także do oceny wielkości odmy, jak i przyczyn jej powstania. Badanie jest wskazane, gdy nieefektywne okazuje się założenie drenu, przestrzenie powietrzne są podzielone zrostami, zawsze w razie operacji.

Badanie USG nie zdobyło uznania w diagnostyce odmy, ale ma znaczącą rolę w rozpoznawaniu odmy urazowej. Jego czułość sięga 100 procent i przewyższa zdjęcie RTG.

Terapia odmy zależy od objawów i jej wielkości, przy czym leczenie pierwszego epizodu także może być różne. Brytyjczycy zalecają wybór postępowania zależny od objawów a nie od wielkości. Odmę należy obserwować, a w razie potrzeby zastosować interwencję w postaci aspiracji powietrza igłą z jamy opłucnowej. Amerykanie tymczasem stosują drenaż, a nie aspiracje powietrza igłą.

Przy nieskutecznej aspiracji nie należy stosować kolejnej, a drenaż jamy opłucnowej. Alternatywę dla aspiracji igłą są cienkie cewniki wymagające jednak kontroli efektywności leczenia w okresie nie późniejszym niż 2 dni. Drenaż może być bierny - podwodny lub czynny – ssący, bardziej efektywny, skracający czas pobytu pacjenta w szpitalu. Drenaż jest bardziej skuteczny niż aspiracja igłowa, rzadsze są także nawroty.

Wskazania operacyjne są m.in. w II epizodzie odmy, u personelu lotniczego. Polecana jest wideotorakoskopia ze względu na mniejszy ból operacyjny, szybszy powrót do zdrowia. W odmie bardzo rzadko stosuje się otwarte torakotomie, jeśli konieczne jest leczenie operacyjne wykonywana jest tzw. mała torakotomia. Leczenie operacyjne jest skuteczne bez względu na wybór metody. Nawroty występują u 2-5 procent przypadków.