Zakażenia układu oddechowego: jaka antybiotykoterapia

Lekarze nie mają do dyspozycji zbyt wielu nowych antybiotyków do stosowania w zakażeniach bakteryjnych układu oddechowego. Stąd bardzo ważne jest przestrzeganie zasad aseptyki. Wzrasta także rola badan mikrobiologicznych w badaniu patogenów zakażeń – mówił prof. Tomasz Targowski podczas Top Medical Trends 2016.

Zakażenia układu oddechowego powodują rocznie 4 mln zgonów na całym świecie. W 98 proc. są to zakażenia dolnych dróg oddechowych – zapalenia płuc. Infekcje dolnych dróg oddechowych stanowią trzecia przyczynę zgonów, na 4 miejscu jest POCHP, na 7 - gruźlica.

Przy zakażeniach dróg oddechowych nie wolno zapominać o sepsie. Z badań na oddziałach intensywnej opieki medycznej wynika, że aż 50 proc leczonych tam chorych miało sepsę, z czego w 30 procentach była spowodowana ona zakażeniami układu oddechowego. Przed rozwojem sepsy występuje SIRS - ogólnoustrojowa reakcja zapalna organizmu na zakażenie. Zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej manifestuje się wystąpieniem co najmniej dwóch z następujących objawów: ciepłota ciała > 38 st. C lub < 36 st. C, częstotliwość tętna > 90/min, częstotliwość oddechów > 20/min lub Pa CO2 < 32mmHg, leukocytoza > 12 tys./ul lub < 4 tys./ul lub > 10 proc. niedojrzałych postaci neutrofilów. Sepsa to potwierdzone zakażenie, któremu towarzyszy jeden z objawów SIRS. Zakażenia pozaszpitalne powodują bakterie: w 54 proc. Haemophilus influenzae, w 33 proc. - Streptococcus pneumoniae, w 12 proc. - Moraxella catarrhalis.

Zakażenia wewnątrzszpitalne dotykają 7 procent hospitalizowanych w Europie. Zauważalny jest wzrost odsetka szczepów ESBL+ i MRSA w szpitalach. Problem narasta, pojawia się coraz więcej zakażeń powikłanych z patogenami opornymi na antybiotyki. Zwiększa się zapotrzebowanie na badanie profilu mikrobiologicznego bakterii.

Jakie są narzędzia walki z zakażeniami? Niestety od lat 70-tych nie odkryto żadnych nowych grup antybiotyków o niepoznanym dotychczas mechanizmie działania. Pojawiają się nowe preparaty, ale najczęściej są to modyfikacje starych. Do łask wracają stare antybiotyki takie jak wankomycyna. Większość badań nad nowymi antybiotykami koncentrowała się w ostatnich latach także wokół szukania leków skutecznych wobec Gram(+) ziarenkowców (paciorkowce, gronkowce) tymczasem narasta problem bakterii Gram(-)enterokoków, w szczególności patogenów alarmowych. Według statystyki WIM, najgroźniejsze patogeny dotykają około 2 proc. hospitalizowanych chorych.

Największy problem stanowi ESBL+. Czym leczyć? Wysoką 90-100 proc. skuteczność wykazują karbapenemy: imipenem, meropenem, ertapenem, czy kolistyna (z grupy polimyksyn), tygecyklina (z grupy glicylocyklin)- 70-80 proc. szczepów wrażliwych. Na Acinetobacter baumanii nie działają cefalosporyny III i IV generacji. Karbapenemy wykazują < 50 proc. skuteczność. Kolistyna to lek z wyboru ≈100 proc. wrażliwość (pierwsze szczepy oporne w Polsce) i gentamycyna - 60-70 proc. wrażliwości.

Co dodatkowo utrudnia leczenie? To, że bakterie w każdym środowisku dążą do organizowania się w kolonie ochranianie uwodnioną macierzą zewnątrzkomórkową. Bakterie różnicują funkcję w tej populacji, co chroni je przed antybiotykami, ponieważ utrudnia ich wchłanianie. Część bakterii utrzymywana jest w stanie wegetatywnym, co osłabia działanie antybiotyku. Bakterie dodatkowo osłabiają odporność komórkową, nieswoistą i humoralną gospodarza.

Jakie są nowe antybiotyki? Streptograminy : chinuprystyna+dalfoprystyna (Synercid) dostępny od 2011 roku szpitalne zapalenie płuc, zakażenia skóry i tkanek miękkich, zakażenia E. faecium opornym na wankomycynę. Cefalosporyna V generacji - Ceftarolina (Zinforo) (rej. 2012 r. ) - pozaszpitalne zapalenia płuc (MRSA i S. pneumoniae oporny na penicylinę).