Święto poznańskich genetyków
Autor: Krzysztof Zielonka
Data: 21.11.2024
| Tagi: | patronat |
„Pół wieku dla rozwoju genetyki w Polsce” to tytuł wystawy, którą można zobaczyć od 22 listopada na placu Kolegiackim w Poznaniu z okazji jubileuszu 50-lecia Instytutu Genetyki Człowieka Polskiej Akademii Nauk. Prezentuje najważniejsze osiągnięcia badawcze poznańskich naukowców, z których wiele miało przełomowe znaczenie dla odkrycia przyczyn chorób cywilizacyjnych i wpłynęło na opracowanie nowych metod diagnostycznych. Wystawa rozpoczyna obchody Roku Jubileuszowego Instytutu. Potrwa do 30 grudnia br.
Instytut Genetyki Człowieka Polskiej Akademii Nauk istnieje od roku 1974 (do roku 2003 funkcjonował pod nazwą Zakład Genetyki Człowieka PAN). Jest jedynym instytutem zajmującym się genetyką człowieka z 69 Instytutów PAN, czołowym ośrodkiem genetyki człowieka w Polsce, cenionym partnerem we współpracy z ośrodkami naukowymi i klinicznymi w kraju, a także za granicą. Badania prowadzone w Instytucie Genetyki Człowieka PAN mają na celu wyjaśnianie molekularnego podłoża chorób, zwłaszcza schorzeń uwarunkowanych genetycznie, nowotworów, zaburzeń płodności, chorób autoimmunologicznych. Głównymi jego specjalizacjami są: genetyka molekularna, cytogenetyka, patologia komórkowa, genetyka nowotworów, biologia rozrodu, a także nowe kierunki jak: transgeneza, epigenetyka, genomika, transkryptomika i proteomika.
Instytut Genetyki Człowieka PAN świętuje w tym roku swój jubileusz 50-lecia – to moment, by przypomnieć, jakie są największe osiągnięcia naukowo-badawcze pracowników instytutu i co im zawdzięczamy. Tutaj wykonano m.in.: pierwsze w Polsce badania DNA metodą amplifikacji PCR (1989 r.), utworzono Bank DNA polskich pacjentów z polipowatościami jelit (1997 r.), pierwsze na świecie podanie endoskopowe mioblastów ludzkich do serca pozawałowego (2005 r.), zidentyfikowano mutację genu NBN jako czynnika ryzyka rozwoju ostrej białaczki limfoblastycznej u dzieci (2006 r.), wskazano DOCK9, IPO5, STK24 jako geny powiązane z powstawaniem stożka rogówki (2012 r.), określono przyczynę śmierci Fryderyka Chopina (2018 r.), wprowadzono do Polski inżynierię tkankową serca człowieka – modele serca 3D (EHT) (2019 r.), uzyskano patent na metodę wykrywania genetycznej predyspozycji do nowotworu piersi (2022 r.), wskazano na IRF4 jako na gen powiązany z powstawaniem klasycznego chłoniaka Hodgkina (2023 r.).
Rok Jubileuszowy
Więcej o osiągnięciach naukowych Instytutu Genetyki Człowieka PAN można będzie dowiedzieć się dzięki wystawie jubileuszowej „Pół wieku dla rozwoju genetyki w Polsce” prezentowanej w przestrzeni publicznej Poznania – na placu Kolegiackim. Wystawa będzie otwarta dla mieszkańców od 22 listopada do 30 grudnia br. Dorobek naukowo-badawczy został przedstawiony w formie plakatów informacyjnych, które przybliżają pracę poszczególnych zakładów i samodzielnych grup badawczych działających w instytucie. W uporządkowaniu chronologicznym najważniejszych wydarzeń z 50-letniej historii pomogą osie czasu. Na wystawie zobaczymy także kilka spektakularnych obrazów graficznych, które powstały w trakcie badań z wykorzystaniem mikroskopii nowej generacji.
Symbolicznym rozpoczęciem obchodów Roku Jubileuszowego będzie uroczysta gala Jubileuszu 50-lecia, która odbędzie się 26 listopada w Hotelu Mercure (obowiązują zaproszenia), podczas której goście przypomną sobie historię instytutu oraz usłyszą prezentacje przedstawicieli poszczególnych zakładów i grup badawczych. Będzie to również okazja do wręczenia odznaczeń państwowych za szczególne osiągnięcia dla nauki polskiej. W ramach Roku Jubileuszowego Instytutu Genetyki Człowieka PAN przygotowywane są wystawy, warsztaty popularnonaukowe i konferencje. Jubileusz zakończy się uroczystym Antoni Horst Memorial Lectures wiosną 2025 r. Patronat honorowy nad Rokiem Jubileuszowym 50-lecia Instytutu Genetyki Człowieka PAN objęli: minister nauki, wojewoda wielkopolski, prezydent Poznania, Wydział V Nauk Medycznych PAN. Patronaty medialne objęli z kolei: „Głos Wielkopolski”, Radio Poznań, Wydawnictwo Termedia i TVP 3 Poznań.
Instytut dla społeczeństwa
Oprócz działalności statutowej – badawczej – instytut angażuje się w wiele inicjatyw społecznych. Najważniejszą z nich było uruchomienie w czasie pandemii przy IGC PAN Laboratorium COVID-19, które stało się jednym z głównych centrów diagnostycznych tego wirusa w Poznaniu i przebadało ponad 85 tys. pacjentów. W kulminacyjnym okresie pandemii aż 32 proc. wszystkich testów na obecność koronawirusa ze skierowań NFZ w Poznaniu wykonanych zostało właśnie tutaj. W tym czasie IGC PAN, na podstawie szczegółowych analiz sekwencyjnych, regularnie podawał do publicznej wiadomości raporty na temat rozwoju epidemii SARS-CoV-2. W ten sposób zidentyfikowane zostały pierwsze przypadki wariantu omikron w Wielkopolsce oraz kolejnych podwariantów: BA.1, BA.1.1, BA.2 BA.3.
Instytut Genetyki Człowieka PAN posiada status podmiotu leczniczego, co potwierdza najwyższą jakość przeprowadzanych badań i diagnostyki pacjentów, prowadzi także biobank próbek biologicznych. Duży nacisk stawia na opracowywanie i wprowadzanie do powszechnego zastosowania nowoczesnych metod diagnostycznych, a także podwalin innowacyjnych leków i podejść terapeutycznych. W tym celu ściśle współpracuje z wieloma instytucjami i ośrodkami klinicznymi w kraju, by wymienić najważniejsze: Uniwersytet Medyczny w Poznaniu, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Narodowy Instytut Onkologii w Gliwicach, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Politechnika Śląska w Gliwicach, Gdański Uniwersytet Medyczny, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, oraz z zagranicznymi jednostkami naukowymi i klinicznymi, takimi jak: Max Delbrück Center (Berlin / Niemcy) czy Baylor College of Medicine (Houston / USA). To wkład w przeniesienie najnowszych, międzynarodowych osiągnięć naukowych na praktyczne wykorzystanie dla społeczeństwa.
Co robią naukowcy w laboratorium, czyli popularyzacja nauki
Instytut ogromną wagę przywiązuje do popularyzacji nauki i dokonań badawczych wśród szerokiego grona odbiorców. Realizacją tych działań zajmuje się Stowarzyszenie Gen-i-już, prowadząc stacjonarne Warsztaty Genetyczne, Mobilną Akademię Nauki (MAN), a także współorganizując wydarzenia, takie jak: Poznański Festiwal Nauki i Sztuki, Noc Naukowców, Noc Biologów, Tydzień Mózgu oraz Dzień Hematologii.
Do działań odkrywających tajniki nauki należy także organizowany w instytucie cykl wykładów popularnonaukowych z wybitnymi naukowcami, badaczami Antoni Horst Memorial Lectures, upamiętniający prof. Antoniego Horsta – pioniera genetyki człowieka w Polsce, inicjatora i pierwszego kierownika Zakładu Genetyki Człowieka Akademii Medycznej w Poznaniu, a następnie twórcę i kierownika Zakładu Genetyki Człowieka PAN.
Niecodziennym spotkaniom nauki ze sztuką służy z kolei projekt wystaw prezentowanych cyklicznie w budynku IGC PAN – „Scientia et Arte” – pokazujących korelację nauki ze sztuką w humanistycznym ujęciu. Przykładowe wystawy to: „Plantae Selectae” – arcydzieła XVIII-wiecznej sztuki botanicznej – dar Erazma Majewskiego dla Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu czy „Ryciny anatomiczne z dzieł Andreasa Vesaliusa i Adriana Spigeliusa”.
Przyszłość już tu jest
W ostatnich latach w instytucie wprowadzono wiele innowacyjnych technik badawczych i zainwestowano w infrastrukturę. Tak powstało Innowacyjne Centrum Medyczne z najnowocześniejszą pracownią sekwencjonowania genomowego, obecnie uzupełnianą o technologię nanoporową, i z jedynym w Europie Środkowo-Wschodniej certyfikatem amerykańskiej firmy biotechnologicznej 10x Genomics na technologię transkryptomiki przestrzennej. Zespół Innowacyjnego Centrum Medycznego pozytywnie przeszedł proces akredytacji w zakresie najlepszych praktyk 10x Genomics i tym samym dołączył do grona wysoko wykwalifikowanych laboratoriów wykonujących analizy z zakresu transkryptomiki przestrzennej. Metoda ta pozwala badać procesy zachodzące w przestrzeni tkankowej i analizować je w poszczególnych subpopulacjach komórek pod wpływem czynników zewnętrznych, np. leków lub toksyn, jak również badać wpływ procesów chorobowych na poszczególne elementy tkanki. Otwiera również nowe możliwości w badaniu guzów nowotworowych, których niejednorodność jest czynnikiem utrudniającym dobór skutecznej terapii.
Kolejnym innowacyjnym osiągnięciem instytutu w ostatnim czasie jest stworzenie platformy mikroskopii konfokalnej oraz sił atomowych, jak również analiz elektrofizjologii tkankowej – PANAKEA. To zespół zaawansowanych mikroskopów, dających możliwość wizualizacji i badania skomplikowanych procesów biologicznych na poziomie komórek oraz tkanek. Jest to pierwsza taka platforma badawcza w kraju. Dzięki innowacyjnym możliwościom PANAKEA naukowcy z IGC przeprowadzili już analizy markerów starzenia komórek, opracowali pierwsze mapy elastyczności tkanek u pacjentów z dziedzicznymi chorobami tkanek, a w niedługim czasie zajmą się pogłębioną analizą pęknięć DNA. Obecnie Instytut Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu jest umieszczony na Polskiej Mapie Infrastruktury Badawczej.
– Punktem wyjścia naszych działań jest doskonałość naukowa. To właśnie przełomowe odkrycia naszych naukowców nie tylko wzbogacają rozumienie podstaw chorób uwarunkowanych genetycznie, ale także mogą przełożyć się na nowe technologie medyczne. Takie odkrycia są obecnie możliwe tylko dzięki zaangażowaniu wyspecjalizowanych zespołów i z wykorzystaniem nowoczesnego sprzętu. Dlatego też w najbliższych latach położymy duży nacisk na rozwój nowych pracowni i grup badawczych. Już w przyszłym roku zacznie funkcjonować pracownia bioinformatyki, opracowano też przejrzystą procedurę tworzenia samodzielnych grup badawczych dla młodych, prężnych naukowców. Nasze starania są nakierowane na pozyskanie nowej aparatury badawczej między innymi ze środków KPM, która ma w zamyśle stanowić wyposażenie nowego budynku planowanego w ramach rozbudowy instytutu. Jednym z priorytetów pozostają też działania mające na celu praktyczne wykorzystanie wyników naszej pracy. Dlatego niedawno powstało tutaj Centrum Transferu Technologii, które wspiera pracowników w szeroko pojętej komercjalizacji wyników naukowych – mówi prof. dr hab. Maciej Giefing, dyrektor Instytutu Genetyki Człowieka PAN.
Instytut Genetyki Człowieka PAN świętuje w tym roku swój jubileusz 50-lecia – to moment, by przypomnieć, jakie są największe osiągnięcia naukowo-badawcze pracowników instytutu i co im zawdzięczamy. Tutaj wykonano m.in.: pierwsze w Polsce badania DNA metodą amplifikacji PCR (1989 r.), utworzono Bank DNA polskich pacjentów z polipowatościami jelit (1997 r.), pierwsze na świecie podanie endoskopowe mioblastów ludzkich do serca pozawałowego (2005 r.), zidentyfikowano mutację genu NBN jako czynnika ryzyka rozwoju ostrej białaczki limfoblastycznej u dzieci (2006 r.), wskazano DOCK9, IPO5, STK24 jako geny powiązane z powstawaniem stożka rogówki (2012 r.), określono przyczynę śmierci Fryderyka Chopina (2018 r.), wprowadzono do Polski inżynierię tkankową serca człowieka – modele serca 3D (EHT) (2019 r.), uzyskano patent na metodę wykrywania genetycznej predyspozycji do nowotworu piersi (2022 r.), wskazano na IRF4 jako na gen powiązany z powstawaniem klasycznego chłoniaka Hodgkina (2023 r.).
Rok Jubileuszowy
Więcej o osiągnięciach naukowych Instytutu Genetyki Człowieka PAN można będzie dowiedzieć się dzięki wystawie jubileuszowej „Pół wieku dla rozwoju genetyki w Polsce” prezentowanej w przestrzeni publicznej Poznania – na placu Kolegiackim. Wystawa będzie otwarta dla mieszkańców od 22 listopada do 30 grudnia br. Dorobek naukowo-badawczy został przedstawiony w formie plakatów informacyjnych, które przybliżają pracę poszczególnych zakładów i samodzielnych grup badawczych działających w instytucie. W uporządkowaniu chronologicznym najważniejszych wydarzeń z 50-letniej historii pomogą osie czasu. Na wystawie zobaczymy także kilka spektakularnych obrazów graficznych, które powstały w trakcie badań z wykorzystaniem mikroskopii nowej generacji.
Symbolicznym rozpoczęciem obchodów Roku Jubileuszowego będzie uroczysta gala Jubileuszu 50-lecia, która odbędzie się 26 listopada w Hotelu Mercure (obowiązują zaproszenia), podczas której goście przypomną sobie historię instytutu oraz usłyszą prezentacje przedstawicieli poszczególnych zakładów i grup badawczych. Będzie to również okazja do wręczenia odznaczeń państwowych za szczególne osiągnięcia dla nauki polskiej. W ramach Roku Jubileuszowego Instytutu Genetyki Człowieka PAN przygotowywane są wystawy, warsztaty popularnonaukowe i konferencje. Jubileusz zakończy się uroczystym Antoni Horst Memorial Lectures wiosną 2025 r. Patronat honorowy nad Rokiem Jubileuszowym 50-lecia Instytutu Genetyki Człowieka PAN objęli: minister nauki, wojewoda wielkopolski, prezydent Poznania, Wydział V Nauk Medycznych PAN. Patronaty medialne objęli z kolei: „Głos Wielkopolski”, Radio Poznań, Wydawnictwo Termedia i TVP 3 Poznań.
Instytut dla społeczeństwa
Oprócz działalności statutowej – badawczej – instytut angażuje się w wiele inicjatyw społecznych. Najważniejszą z nich było uruchomienie w czasie pandemii przy IGC PAN Laboratorium COVID-19, które stało się jednym z głównych centrów diagnostycznych tego wirusa w Poznaniu i przebadało ponad 85 tys. pacjentów. W kulminacyjnym okresie pandemii aż 32 proc. wszystkich testów na obecność koronawirusa ze skierowań NFZ w Poznaniu wykonanych zostało właśnie tutaj. W tym czasie IGC PAN, na podstawie szczegółowych analiz sekwencyjnych, regularnie podawał do publicznej wiadomości raporty na temat rozwoju epidemii SARS-CoV-2. W ten sposób zidentyfikowane zostały pierwsze przypadki wariantu omikron w Wielkopolsce oraz kolejnych podwariantów: BA.1, BA.1.1, BA.2 BA.3.
Instytut Genetyki Człowieka PAN posiada status podmiotu leczniczego, co potwierdza najwyższą jakość przeprowadzanych badań i diagnostyki pacjentów, prowadzi także biobank próbek biologicznych. Duży nacisk stawia na opracowywanie i wprowadzanie do powszechnego zastosowania nowoczesnych metod diagnostycznych, a także podwalin innowacyjnych leków i podejść terapeutycznych. W tym celu ściśle współpracuje z wieloma instytucjami i ośrodkami klinicznymi w kraju, by wymienić najważniejsze: Uniwersytet Medyczny w Poznaniu, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Narodowy Instytut Onkologii w Gliwicach, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Politechnika Śląska w Gliwicach, Gdański Uniwersytet Medyczny, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, oraz z zagranicznymi jednostkami naukowymi i klinicznymi, takimi jak: Max Delbrück Center (Berlin / Niemcy) czy Baylor College of Medicine (Houston / USA). To wkład w przeniesienie najnowszych, międzynarodowych osiągnięć naukowych na praktyczne wykorzystanie dla społeczeństwa.
Co robią naukowcy w laboratorium, czyli popularyzacja nauki
Instytut ogromną wagę przywiązuje do popularyzacji nauki i dokonań badawczych wśród szerokiego grona odbiorców. Realizacją tych działań zajmuje się Stowarzyszenie Gen-i-już, prowadząc stacjonarne Warsztaty Genetyczne, Mobilną Akademię Nauki (MAN), a także współorganizując wydarzenia, takie jak: Poznański Festiwal Nauki i Sztuki, Noc Naukowców, Noc Biologów, Tydzień Mózgu oraz Dzień Hematologii.
Do działań odkrywających tajniki nauki należy także organizowany w instytucie cykl wykładów popularnonaukowych z wybitnymi naukowcami, badaczami Antoni Horst Memorial Lectures, upamiętniający prof. Antoniego Horsta – pioniera genetyki człowieka w Polsce, inicjatora i pierwszego kierownika Zakładu Genetyki Człowieka Akademii Medycznej w Poznaniu, a następnie twórcę i kierownika Zakładu Genetyki Człowieka PAN.
Niecodziennym spotkaniom nauki ze sztuką służy z kolei projekt wystaw prezentowanych cyklicznie w budynku IGC PAN – „Scientia et Arte” – pokazujących korelację nauki ze sztuką w humanistycznym ujęciu. Przykładowe wystawy to: „Plantae Selectae” – arcydzieła XVIII-wiecznej sztuki botanicznej – dar Erazma Majewskiego dla Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu czy „Ryciny anatomiczne z dzieł Andreasa Vesaliusa i Adriana Spigeliusa”.
Przyszłość już tu jest
W ostatnich latach w instytucie wprowadzono wiele innowacyjnych technik badawczych i zainwestowano w infrastrukturę. Tak powstało Innowacyjne Centrum Medyczne z najnowocześniejszą pracownią sekwencjonowania genomowego, obecnie uzupełnianą o technologię nanoporową, i z jedynym w Europie Środkowo-Wschodniej certyfikatem amerykańskiej firmy biotechnologicznej 10x Genomics na technologię transkryptomiki przestrzennej. Zespół Innowacyjnego Centrum Medycznego pozytywnie przeszedł proces akredytacji w zakresie najlepszych praktyk 10x Genomics i tym samym dołączył do grona wysoko wykwalifikowanych laboratoriów wykonujących analizy z zakresu transkryptomiki przestrzennej. Metoda ta pozwala badać procesy zachodzące w przestrzeni tkankowej i analizować je w poszczególnych subpopulacjach komórek pod wpływem czynników zewnętrznych, np. leków lub toksyn, jak również badać wpływ procesów chorobowych na poszczególne elementy tkanki. Otwiera również nowe możliwości w badaniu guzów nowotworowych, których niejednorodność jest czynnikiem utrudniającym dobór skutecznej terapii.
Kolejnym innowacyjnym osiągnięciem instytutu w ostatnim czasie jest stworzenie platformy mikroskopii konfokalnej oraz sił atomowych, jak również analiz elektrofizjologii tkankowej – PANAKEA. To zespół zaawansowanych mikroskopów, dających możliwość wizualizacji i badania skomplikowanych procesów biologicznych na poziomie komórek oraz tkanek. Jest to pierwsza taka platforma badawcza w kraju. Dzięki innowacyjnym możliwościom PANAKEA naukowcy z IGC przeprowadzili już analizy markerów starzenia komórek, opracowali pierwsze mapy elastyczności tkanek u pacjentów z dziedzicznymi chorobami tkanek, a w niedługim czasie zajmą się pogłębioną analizą pęknięć DNA. Obecnie Instytut Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu jest umieszczony na Polskiej Mapie Infrastruktury Badawczej.
– Punktem wyjścia naszych działań jest doskonałość naukowa. To właśnie przełomowe odkrycia naszych naukowców nie tylko wzbogacają rozumienie podstaw chorób uwarunkowanych genetycznie, ale także mogą przełożyć się na nowe technologie medyczne. Takie odkrycia są obecnie możliwe tylko dzięki zaangażowaniu wyspecjalizowanych zespołów i z wykorzystaniem nowoczesnego sprzętu. Dlatego też w najbliższych latach położymy duży nacisk na rozwój nowych pracowni i grup badawczych. Już w przyszłym roku zacznie funkcjonować pracownia bioinformatyki, opracowano też przejrzystą procedurę tworzenia samodzielnych grup badawczych dla młodych, prężnych naukowców. Nasze starania są nakierowane na pozyskanie nowej aparatury badawczej między innymi ze środków KPM, która ma w zamyśle stanowić wyposażenie nowego budynku planowanego w ramach rozbudowy instytutu. Jednym z priorytetów pozostają też działania mające na celu praktyczne wykorzystanie wyników naszej pracy. Dlatego niedawno powstało tutaj Centrum Transferu Technologii, które wspiera pracowników w szeroko pojętej komercjalizacji wyników naukowych – mówi prof. dr hab. Maciej Giefing, dyrektor Instytutu Genetyki Człowieka PAN.
