Ból głowy i problemy ze snem – to przez fonoholizm
Fonoholizm to nadmierne i szkodliwe korzystanie ze smartfonów. Obecnie coraz częściej obserwujemy to zjawisko także wśród dorosłych. Korzystanie ze smartfona przez kilka godzin w ciągu dnia może prowadzić do objawów somatycznych i psychicznych, takich jak bóle głowy.
Naukowcy z Katedry Neurologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego Wydziału Nauk Medycznych w Katowicach oraz studenci ze Studenckiego Koła przy Katedrze Neurologii i Klinice Neurorehabilitacji przeprowadzili badania dotyczące częstości występowania fonoholizmu oraz zbadali związek między nadużywaniem smartfona a zaburzeniami neuropsychiatrycznymi. W badaniach (anonimowym kwestionariuszem) wzięło udział 368 osób w wieku od 19 do 82 lat, z czego 70,1 proc. stanowiły kobiety. Średnia wieku respondentów wyniosła 26 lat.
– Jest to pierwsze takie badanie dotyczące problematycznego korzystania z urządzeń mobilnych w populacji osób dorosłych w Polsce. Co więcej, praca ta nie tylko bada występowanie fonoholizmu i jego neuropsychiatrycznych konsekwencji, lecz także konfrontuje te kwestie z korzystaniem ze smartfonów poprzez rzeczywisty i obiektywny pomiar czasu korzystania z urządzeń mobilnych – mówi prof. Agnieszka Gorzkowska z Katedry Neurologii, kierownik Kliniki Neurorehabilitacji Wydziału Nauk Medycznych w Katowicach, która kierowała badaniem.
Po analizie danych okazało się, że łącznie u 61 respondentów (16,6 proc.) ujawniło się problematyczne korzystanie z urządzeń mobilnych. Pacjenci z fonoholizmem istotnie częściej doświadczali bólów głowy i mieli istotnie krótszy czas snu. Poza tym osoby z fonoholizmem miały istotnie wyższe wyniki w skali lęku.
Pomimo powszechności badanego zjawiska, wciąż nie ma jego powszechnie akceptowanej definicji, a terminy takie jak zespół uzależnienia od smartfonów i uzależnienie od smartfonów nie są uwzględniane w aktualnych oficjalnych klasyfikacjach chorób, chociaż już w 1996 roku problem ten został sklasyfikowany jako należący do kategorii uzależnień technologicznych i uznany za „uzależnienie behawioralne, charakteryzujące się zależnością między osobą a urządzeniem, przy braku jednoczesnego fizycznego odurzenia”. Badacze wskazują, że problematyczne korzystanie ze smartfonów jest zjawiskiem heterogennym i wieloaspektowym i powinno być lepiej zbadane, ponieważ ma swoje odrębne cechy.
Mimo niewątpliwych zalet korzystania ze smartfonów należy pamiętać o przykładach ich negatywnego wpływu takich jak zakłócenie relacji interpersonalnych, wycofanie się ze świata zewnętrznego z powodu ograniczonego bezpośredniego kontaktu z innymi ludźmi czy zwiększona ilość czasu spędzanego samotnie w porównaniu z czasem spędzanym w grupie. Wykorzystywanie smartfona do uczestnictwa w życiu społecznym może prowadzić do nawiązywania powierzchownych relacji, utraty umiejętności tworzenia złożonych wypowiedzi oraz odpowiednich form stylistycznych komunikatów i tekstu pisanego. Dodatkowym negatywnym aspektem zwiększonego korzystania ze smartfonów jest narażenie na promieniowanie magnetyczne emitowane przez urządzenia mobilne. Rosnąca liczba badań wskazuje, że nadużywanie smartfonów wiąże się z dodatkowym stresem, zaburzeniami snu, obniżonym nastrojem i depresją. Warto zauważyć, że podczas pandemii COVID-19 częstość występowania wyżej wymienionych zaburzeń wzrosła. Także w innych sytuacjach przedłużającego się stresu jednym ze sposobów radzenia sobie było i jest uciekanie się do aktywności umożliwiających redukcję negatywnych emocji, co u osób predysponowanych może prowadzić do nawyków problemowych. Tymczasem w jednym z badań wykazano, że tylko ryzyko wystąpienia bólów głowy wzrosło o 38 proc. u osób, które nadmiernie korzystały ze smartfonów w porównaniu z tymi, które tego nie robiły. Problem ten dotyka nie tylko dorosłych czy nastolatków, ale coraz więcej badań wskazuje, że staje się powszechniejszy wśród populacji młodszych dzieci. – Przeprowadziliśmy badanie przekrojowe w celu oceny związku między korzystaniem ze smartfonów a zaburzeniami neuropsychiatrycznymi – bólami głowy, zaburzeniami snu, nastroju i zaburzeniami lękowymi. Uczestnikami byli dorośli użytkownicy smartfonów w Polsce. Dane zostały zebrane w okresie od 24 lutego 2021 r. do 1 października 2021 r. za pomocą samodzielnie wypełnionego przez badanych kwestionariusza. Respondenci byli rekrutowani online za pośrednictwem mediów społecznościowych. Mamy nadzieję, że badanie i jego wyniki zwrócą uwagę na potencjalny czynnik ryzyka pogorszenia zdrowia psychicznego i somatycznego osób dorosłych – wyjaśnia prof. Gorzkowska.
Warto dodać, że szacowana liczba użytkowników smartfonów na całym świecie wynosi już ponad 4 miliardy osób i podwoiła się od 2015 roku.
Tekst opublikowano w „Gazecie Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach” 7/2023.
Przeczytaj także: „Uwaga na fałszywe leki”.
